Η «αλησμόνητη Παρασκευή»
του 1896
Του Στέφανου Μίλεση,
 |
| Ολυμπιακοί Αγώνες κολύμβησης στην Ζέα, 1896. |
Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της σύγχρονης εποχής που
έγιναν, όπως είναι γνωστό στην Αθηνά το 1896, διήρκεσαν εννιά
αγωνιστικές ημέρες και σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο ξεκίνησαν
στις 26 Μαρτίου του 1896, την επομένη δηλαδή της επετείου της
Εθνικής μας παλιγγενεσίας, με πανηγυρική τελετή έναρξης στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Αποτελεί λάθος η αναγραφή της ημερομηνίας έναρξης των
Ολυμπιακών Αγώνων να γίνεται με βάση το νέο ημερολόγιο, διότι οι
Ολυμπιακοί Αγώνες ουδέποτε προγραμματίστηκαν να γίνουν Απρίλιο. Ξεκίνησαν την
επομένη της εθνικής μας εορτής, ώστε η ημερομηνία της ελληνικής ανεξαρτησίας, η
25η Μαρτίου, να ακουστεί και να γίνει γνωστή ως τα πέρατα της
οικουμένης.
Ο Πειραιάς ήταν η μόνη πόλη, εκτός της διοργανώτριας
Αθήνας, που συμμετείχε ενεργά στην τέλεσή τους. Τα αγωνίσματα του τένις, της ποδηλασίας,
της κωπηλασίας, της ιστιοπλοΐας, της λεμβοδρομίας και της κολύμβησης θα
διεξάγονταν σε τρία σημεία της πόλης, στο Ποδηλατοδρόμιο στο Νέο Φάληρο (που
αποτελούσε όπως και σήμερα, περιφέρεια του Πειραιά), στον Φαληρικό όρμο και στο
Λιμένα της Ζέας.
Καθώς λοιπόν η συμμετοχή του Πειραιά στην
διεξαγωγή αθλημάτων ήταν ουσιαστική και όχι τυπική, η πόλη έπρεπε να ετοιμαστεί
από νωρίς ώστε να αντεπεξέλθει επιτυχώς σε αυτή τη δοκιμασία. Ήδη από τον Φεβρουάριο ο Δήμος μίσθωνε οικίες ή
δωμάτια ιδιωτών (με ή χωρίς έπιπλα) προκειμένου να διαθέτει χώρους φιλοξενίας
για τους ξένους επισκέπτες που θα έρχονταν στον Πειραιά. Είχε μάλιστα
δημιουργήσει για το σκοπό αυτό, ειδικό γραφείο «Πρόνοιας» στην οδό Μπουμπουλίνας 21.
Και όλη η προετοιμασία στηρίχθηκε στον Τρύφωνα
Μουτζόπουλο, στην τεράστια αυτή προσωπικότητα που ο Πειραιάς ευτύχησε να
έχει την περίοδο εκείνη για Δήμαρχο. Είναι παράξενο που σήμερα στο βιογραφικό
του καταγράφεται και η παραμικρή λεπτομέρεια, αλλά αγνοείται η αναφορά του
γεγονότος ότι ήταν ο Δήμαρχος των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων για τον
Πειραιά.
 |
| Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 (Εθνικό Ιστορικό Αρχείο). |
Ολυμπιακοί Αγώνες μετά την αποφυγή πτώχευσης
του Δήμου Πειραιώς
Και η αξία της συνεισφοράς του γίνεται ακόμη
μεγαλύτερη αν σκεφτεί κάποιος, ότι όλα αυτά συνέβησαν λίγες μέρες μόνο μετά τη
δραματικές στιγμές που έζησε ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο με την
παραλίγο άτακτη πτώχευση της πόλης. Πτώχευση καθώς ο Δήμος όφειλε τεράστιες
αποζημιώσεις σε ιδιώτες, καθώς εκτάσεις πάνω στις οποίες είχε χαράξει τους
δρόμους της πόλης θεωρώντας ότι είναι δημόσιες, αποδείχθηκαν ιδιωτικές, με
αποτέλεσμα ο Πειραιάς να οδηγηθεί σε μια αδιέξοδη οικονομικά κατάσταση.
Φυσικά ο Δήμος αδυνατούσε να καταβάλλει τις
αποζημιώσεις αυτές και θα οδηγείτο στην καταστροφή, αν ο Θεόδωρος
Δηλιγιάννης προσωπικά δεν μεσολαβούσε και κατάφερνε να περάσει νόμο
«Περί οδοποιίας» στη Βουλή ο οποίος απάλλασσε τον Δήμο από την καταβολή ποσών
που αδυνατούσε να καταβάλλει. Στις 21 Μαρτίου 1896, πέντε μόνο
ημέρες πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, το Δημοτικό Συμβούλιο συνεδρίασε
και ο Δήμαρχος Τρύφων Μουτζόπουλος ανακοίνωσε το αίσιο γεγονός της έκδοσης περί
οδοποιίας νόμου και της απαλλαγής των χρεών του. Κατόπιν αυτού αποφασίστηκε, η
ανώνυμη μέχρι τότε Πλατεία μπροστά από το Αστικό Σχολείο να ονομαστεί «Πλατεία
Δηλιγιάννη», ενώ η εικόνα του Σωτήρα του Πειραιά να ανεγερθεί στην αίθουσα
συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου.
Τελετή έναρξης με δύο ημέρες καθυστέρηση
Στις 29 Μαρτίου 1896, την Πέμπτη δηλαδή
ημέρα των αγώνων, ο Δήμαρχος των Ολυμπιακών Αγώνων στον Πειραιά, ο Τρύφωνας
Μουτζόπουλος, κήρυττε την έναρξη των ολυμπιακών αγωνισμάτων στον Πειραιά. Η
τελετή ήταν βραδινή και σύμφωνα με το πρόγραμμα είχε ώρα εκκίνησης στις 22.00
και κέντρο όλη παράλια ακτογραμμή του εμπορικού λιμανιού του Πειραιά από την
Πλατεία Καραϊσκάκη έως τον Τινάνειο Κήπο. Ο Πειραιάς ωστόσο είχε εμπλακεί λίγο
νωρίτερα στην διεξαγωγή των αγώνων. Ήδη κατά την Τρίτη αγωνιστική ημέρα (στις
27 Μαρτίου) διεξάγονταν αγωνίσματα ποδηλασίας και τένις στο Ποδηλατοδρόμιο. Καθώς
όμως οι διοργανωτές επιθυμούσαν διακαώς τους Πειραιώτες να παρακολουθήσουν τους
αγώνες του ποδηλατοδρομίου, δεν επέτρεψαν την διασπορά του πλήθους που θα
συνέβαινε αν η τελετή έναρξης συνέπιπτε την ίδια ημέρα που ξεκινούσαν οι αγώνες
στον Πειραιά.
Η αλησμόνητη Παρασκευή
Έτσι με αυτή την αναβολή της τελετής έναρξης των
Ολυμπιακών αθλημάτων στον Πειραιά, φτάσαμε στις 29 Μαρτίου ημέρα
Παρασκευή, στις δέκα το βράδυ, που η πόλη του Πειραιά φωταγωγείται, ενώ ο
Τρύφωνας Μουτζόπουλος φροντίζει να φωταγωγηθεί και ο αραιοκατοικημένος ακόμα
λόφος της Μουνυχίας. Όλοι οι δρόμοι του Πειραιά ήταν σημαιοστόλιστοι όπως
επίσης οι κήποι και οι πλατείες. Όλος ο λιμένας έλαμπε από την φωταψία. Τα
Θωρηκτά πλοία του στόλου μας και τα άλλα πολεμικά είχαν εισέλθει στον λιμένα
και τα φώτα τους ενίσχυαν τον δημοτικό φωτισμό.
Η φιλαρμονική του Ναυτικού παιάνιζε στην Πλατεία
Καραϊσκάκη, η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιώς στον Τινάνειο κήπο, ενώ η
Φιλαρμονική της Αθήνας στην Βασιλική αποβάθρα. Από κοντά στο ίδιο σημείο και η
Φιλαρμονική του Ζαννείου Ορφανοτροφείου (η λεγομένη Φιλαρμονική των Ορφανών)
που παιάνιζε μέσα από μια φωταγωγημένη φορτηγίδα δεμένη στην Βασιλική Αποβάθρα.
Οι Βασιλείς κατέφτασαν πρώτα στο Δημαρχείο (Ωρολόγιον) όπου τους ανέμενε ο
Δήμαρχος και το Συμβούλιο. Στο Δημαρχείο έφτασε και η Βασιλική Οικογένεια της
Σερβίας με τον Αλέξανδρο, από κοντά και ο Ρώσος πρίγκιπας Γεώργιος. Αυτοί μαζί
με τα μέλη της Κυβέρνησης καταλαμβάνουν τους εξώστες του Δημαρχείου. Τότε
μπροστά από την παραλιακή οδό διέρχεται η λαμπαδηφορία που διεξάγεται από
ναύτες των Θωρηκτών που στοιχισμένοι σε γραμμή κρατούν αναμμένους πυρσούς. Πίσω
τους επίσης κρατώντας πυρσούς οι μαθητές του Γυμνασίου και τα μέλη του Ομίλου
Πεζοπόρων Πειραιώς. Στις δέκα και μισή γίνεται καύση πυροτεχνημάτων από τα
πλοία, με τον κόσμο συγκεντρωμένο κατά μήκος της παραλίας από το Δημαρχείο έως
την Πλατεία Καραϊσκάκη. Ο ενθουσιασμός ήταν ιδιαιτέρως έντονος όπως και όλων
των Πειραιωτών. Κι αυτό είχε να κάνει όχι με τις εορτές για έναρξη των
Ολυμπιακών Αθλημάτων στον Πειραιά, αλλά διότι την ίδια μέρα είχε διεξαχθεί ο
Μαραθώνιος δρόμος στον οποίο νικητής ήταν Έλληνας, ήταν ο θρυλικός Σπύρος Λούης. Τότε το αγώνισμα
του Μαραθωνίου δρόμου δεν ήταν το τελευταίο με το οποίο έκλειναν οι Ολυμπιακοί
Αγώνες όπως συμβαίνει σήμερα.
Το νέκταρ της νίκης του Μαραθωνίου από τον Σπύρο
Λούη, η κατάκτηση της δεύτερης θέσης στον Μαραθώνιο από τον Πειραιώτη
μαραθωνοδρόμο Χαρίλαο Βασιλάκο, η
αποφυγή πτώχευσης του Δήμου, μαζί με την τελετή έναρξης, το συγκεντρωμένο κατά
χιλιάδες κόσμο στην παραλία γύρω από το Δημαρχείο της πόλης, αποτελούν τα
στοιχεία εκείνα που αν αναμειχθούν δημιουργούν μια μοναδική ατμόσφαιρα όπου τα
πλήθη παραληρούν δημιουργώντας μια μοναδική και αναντικατάστατη στιγμή. Ήταν η
ημέρα που έμεινε στην ιστορία ως «αλησμόνητη
Παρασκευή». Ήταν η ημέρα της μεγαλύτερης ευφορίας που καταγράφηκε στην
πόλη.
Στις 11.30’, λίγο πριν τα μεσάνυχτα, οι Βασιλείς
φεύγουν με έκτακτη αμαξοστοιχία για την Αθήνα, κι έτσι λαμβάνει τέλος η
μοναδική αυτή λαμπρή τελετή.
«Η 29 Μαρτίου 1896 θεωρείται η ημέρα του επίσημου
εορτασμού της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών αθλημάτων στον Πειραιά. Θα πρέπει
να αποτελεί μια σημαντική ημέρα στην ιστορία της πόλης».
Έφθασε η ώρα των αγωνισμάτων
Την επόμενη ημέρα Σάββατο 30 Μαρτίου του
1896, ξεκινούν οι αγώνες στον Πειραιά, στις δέκα και μισή το πρωί με τους
αγώνες κολύμβησης στο λιμένα της Ζέας. Παράλληλα στο Ποδηλατοδρόμιο διεξάγονται
ποδηλατικοί αγώνες των δύο και δέκα χιλιομέτρων αλλά και αγώνες τένις. Ο λιμενίσκος
της Ζέας θα μπορούσε να πει κάποιος ότι είναι ιδανικά κατασκευασμένος για τη
τέλεση αγώνων κολύμβησης. Ο όρμος σε όλο το μήκος του ήταν κατάμεστος. Τα
καθίσματα που είχαν στηθεί είχαν γεμίσει από νωρίς. Επί σημαιοστολισμένης
φορτηγίδας βρισκόταν η ελλανόδικος επιτροπή. Έγιναν τέσσερις αγώνες κολύμβησης
100 μέτρων και 100 μέτρων μόνο για ναύτες του πολεμικού ναυτικού, 500 και 1.200
μέτρων. Οι Ολυμπιακοί αγώνες συνεχίστηκαν στον Πειραιά και την Κυριακή 31 Μαρτίου (έβδομη
ημέρα των αγώνων) αλλά και την Δευτέρα 1 Απριλίου (όγδοη και
προτελευταία ημέρα των αγώνων).
Εκείνη τη Δευτέρα ήταν να γίνουν στον Φαληρικό όρμο
αγώνες κωπηλασίας και πολεμικής λεμβοδρομίας. Κι ενώ τα πάντα ήταν έτοιμα οι
αγώνες αυτοί αναβλήθηκαν λόγω άσχημων καιρικών συνθηκών. Η παραλία του Νέου
Φαλήρου ήταν και είναι μέχρι σήμερα ιδιαίτερα εκτεθειμένη στους ανέμους. Ο
Τρύφων Μουτζόπουλος είχε υποδείξει στην Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, αυτοί να
γίνουν στο λιμένα της Ζέας αλλά δυστυχώς δεν εισακούστηκε. Ο λόγος; Ξανά ο
ίδιος. Οι Πειραιώτες να συγκεντρωθούν στο Νέο Φάληρο για να παρακολουθήσουν
τους δωδεκάωρους αγώνες ποδηλασίας αλλά και συγχρόνως τους αγώνες κωπηλασίας. Η
Επιτροπή δεν επιθυμούσε τη διασπορά αγώνων σε δύο διαφορετικά σημεία. Αν οι
αγώνες κωπηλασίας γίνονταν στη Ζέα στο Ποδηλατοδρόμιο δεν θα έρχονταν οι
Πειραιώτες που θα παρέμεναν στο κέντρο.
Τα ανάμεικτα συναισθήματα
Την ίδια ημέρα όμως αναγγέλλεται η είδηση θανάτου
του Χαρίλαου Τρικούπη από τη Μασσαλία. Το λιμάνι του Πειραιά
αποχαιρετά πολλούς ξένους που είχαν έρθει ακτοπλοϊκώς στη χώρα μας και
ετοιμάζεται να υποδεχθεί με θλίψη τον μεγάλο νεκρό τον Χαρίλαο Τρικούπη. Το
γαλλικό ατμόπλοιο «Αμερική» με αποστολή να παραλάβει τη σωρό του Τρικούπη από
Μασσαλία. Τα συναισθήματα ανάμικτα. Από τη μια ένας λαός που χαίρεται για τα
κατορθώματα των αγώνων και ειδικά για τον Λούη κι από την άλλη η Σημαίες
κυματίζουν μεσίστιες. Μια μεγάλη θαλασσοταραχή πλήττει τον Πειραιά. Ο αέρας
φυσά Νοτιοδυτικός, αυτός ακριβώς που κτυπάει την καρδιά του λιμανιού. Οι ξένοι
ταλαιπωρούνται να φύγουν. Το γαλλικό εμπορικό ατμόπλοιο «Αμερική» φεύγει εν
μέσω κυμάτων να παραλάβει τον Τρικούπη. Οι εφημερίδες ασχολούνται με τον
Έντισσον που κατόρθωσε να δει ολόκληρο τον ανθρώπινο σκελετό. Οι πάντες
αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν κάποιος να δει στο εσωτερικό του σώματος.
Η ζωή συνεχίζεται στην πόλη με τα δικά της μικρά ή
μεγάλα γεγονότα, με τα δικά της προβλήματα.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook