ΑΝΕΚΔΟΤΟΣ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ
ΤΩΝ 100 ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΟΛΕΩΝ
ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Του ΣΤΕΡΓ. Γ. ΣΠΑΝΑΚΗ
 |
| Από τον σπουδαιότατο αρχαιολογικό χώρο της Κρήτης, στην αινιγματική και μυστηριώδη Λατώ / Λητώ... Δεν είναι στο... Περού! Είναι στο Λασύθι, στην Κρητη...
Φωτ. Γ. Λεκάκης.
|
Στον κώδικα 918 της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης[1],
τον οποίο περιγράφω λεπτομερέστερα στη Διαθήκη του Αντρέα Κορνάρου[2],
αναφέρεται ανάμεσα στ’ άλλα και μια περιγραφή της Κρήτης με τον τίτλο «Descrittione delle anime del Regno di
Candia, con una notte delle spiaggie, porti e redotti di esso».
Η περιγραφή αυτή αρχίζει από το foglio 86r και είναι όμοια με τις περισσότερες τέτιες[3].
'Ύστερα από όσα αναφέρει για την θέση του νησιού, τους κόλπους, τις παραλίες,
τους ποταμούς, τα βουνά, τις πεδιάδες κλπ., από το foglio 88r αρχίζει την απαρίθμηση των 100 πόλεων της Κρήτης,
σημειώνοντας, σε μερικές απ’ αυτές, διάφορες πληροφορίες, από τις οποίες άλλες
είναι γνωστές και άλλες άγνωστες. Για τον λόγο αυτό αξίζει, κοντά στους τόσους
άλλους καταλόγους των αρχαίων κρητικών πόλεων, να δημοσιευτεί και τούτος, παρ’ όλο
που δεν είναι πλήρης, όπως και όλοι οι άλλοι, γιατί αρκετές γνωστότατες πόλεις,
όπως η Μίλατος, η Τύλισος, η Λατώ, κλπ. δεν αναφέρονται σ’ αυτόν. Επίσης στον
κώδικα 363/7873[4] της αυτής
Βιβλιοθήκης του Αγ. Μάρκου, υπάρχουν τρεις αλφαβητικοί κατάλογοι των αρχαίων
πόλεων της Κρήτης:
- ο πρώτος είναι στα λατινικά,
- ο δεύτερος είναι ο του Στεφάνου Βυζαντίου, και
- ο τρίτος του Πτολεμαίου.
Το ζήτημα της ονομασίας και της τοποθεσίας των αρχαίων
πόλεων της Κρήτης δεν λύθηκε μέχρι σήμερα τελειωτικά παρά μόνο για μερικές απ’
αυτές, από τα νομίσματα ή τις επιγραφές που βρέθηκαν ως τώρα. Σκοπός μου δεν είναι
να κάμω εδώ μελέτη πάνω σ’ αυτό το θέμα μα να δώσω μόνο ένα άγνωστο μέχρι σήμερα
κατάλογο των πόλεων αυτών, βοηθώντας έτσι τους μελλοντικούς ερευνητές και
αρχαιολόγους, που θα ασχοληθούν με το θέμα. Για να διευκολύνω όμως και τον
κοινό αναγνώστη της εργασίας αυτής συσχέτισα τον κατάλογο τούτο με τους ήδη
γνωστούς, σημειώνοντας σε υποσημείωση την παραδεκτή θέση της κάθε πόλης, όπου
ήτανε δυνατόν, ως και κάθε άλλη ενδιαφέρουσα πληροφορία.
Θεώρησα σκόπιμο να παραθέσω στο τέλος συγκριτικό πίνακα των
πόλεων της Κρήτης μοιρασμένο σε πέντε στήλες. Στην πρώτη περιλαμβάνονται τα
ονόματα των πόλεων που αναφέρονται στην Creta Sacra του F. Cornelius.[5]
Στην δεύτερη περιλαμβάνονται τα ονόματα των πόλεων, που αναφέρει
το δημοσιευόμενο εδώ έγγραφο του κώδικα 918/8392 της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης.
Στην τρίτη περιλαμβάνονται τα ονόματα των πόλεων, που αναγράφει
ο Coronelli στον χάρτη της Κρήτης[6].
και η πέμπτη στήλη περιλαμβάνει τα ονόματα των κρητικών πόλεων
που αναφέρει ο Ν. Σταυράκης στην «Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης»[8].
Biblioteca di San Marco di Venezia
Mss. Italiani Cl. 7 No 918 (8392).
Li Nomi delle Cento Città
che anticamente erano
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Γ. ΛΕΚΑΚΗΣ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[2] Βλ.
«Κρητικά Χρονικά», Θ΄, σελ. 379.
[3] Ό,τι
αναφέρειαι εκεί για το Λασίθι δημοσίεψα στην εργασία μου. Συμβολή στην Ιστορία του
Λασιθίου κατά τη Βενετοκρατία. Ηράκλειον 1957, σ. 73 κ. έξ.
[4] Βλ.
Σ. Θεοτόκη «Κατάλογος
των χειρογράφων της Βιβλιοθήκης του Αγ. Μάρκου εν Βενετία», περιοδ. «Ελληνικά»
Γ΄, σελ. 376.
[5] Βλ.
τομ. I, σελ. 110-124.
[8] Βλ.
Αθήνησι 1890, σελ. 62-107.
[9] H Κρήτη ήτανε
γνωστή στην αρχαιότητα με τα επίθετα Ιδαία, Αερία, Δολιχή, Χθονία, Μακαρία. Το
επίθετο έοπα απαντώ πρώτη φορά. Είναι ίσως σύντμηση του E(ur)opa;
ΛΕΞΕΙΣ: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ, 100, ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΠΑΝΑΚΗΣ, κωδικας, Μαρκιανη Βιβλιοθηκη, Διαθηκη, Κορναρος, Κρητη, Καντια, τετια, Εκατομπολις, Μιλατος, Τυλισος, Λατώ, Βιβλιοθηκη, Αγιος Μαρκος, Βυζαντιος, Πτολεμαιος, Κορνελιους, Κορονελλι, Κορονελι, Νταππερ, Νταπερ, Σταυρακης, Στατιστικη, πληθυσμος, Λασιθι, Λασυθι, Βενετοκρατια, Ηρακλειο, Θεοτοκης, χειρογραφα, Βενετια, Ελληνικα, Λητω, Τζερολα, Βερναρδος, Ιδαια, Αερια, Δολιχη, Χθονια, Μακαρια, εοπα, Ευρωπη, Europa, Ομηρος, Εκατομπολη, Λασυθι, Περου,
Ακυτος, Μελο, Θεοδωρου, Χανια, Aepia,
Aeria, Dea, Alba, Canea, Alloria,
Amnisso, Amphimala, Amphimalia, Suda, Αιπεια, Αερια, Δολιχη,
Δια, Ιδα, Αλβα, Λευκα, Αλλαρια, Αμνισος, Αμφιμαλα Αμφιμαλια, Amicla, Aoro Aora, Ninfa, Αρβη,
Αλλαρια, Κνωσου, Καρτερα, Μεσοβουνι, Παλιοχωρα, Αμφιμαλιον, Αμφιμαλα Αρμυρο ,
Αποκορωνου, Αμφιμαλικος, Σουδας, Cullata, Τουζλα, Amphimalus, Γεωργιουπολη, Aμυκλαιος , Απολλωνα, Αμυκλαις, Σπαρτης, Amicla, Σπιναλογκα, Ελευθερνας, Apolonia, Aptera, Aptero, Aftera, Suda, Αμύκλα, Αμυκλεας, Αωρος,
Αωρα, Ελευθερα, Κουρητη, Ελευθερο, Απολλωνια, Κνωσο, Clineo, Chineo, Διογενη, Απτερα, Απτερος, Αφτερα, Μελεχα,
Λευκαι, Μαραθι, Ηρακλειου, Μεγαλα Χωραφια, Αγ. Θωμα, Aradena, Anopolis, Alta, Sfacchia, Arcadia, Arcadi, Aloggiam, Rettimo, Sanguinazzo, Castel milopotamο, Catto Arcadi, Αραδενα, Ανωπολις, Σφακιων , Αρκαδια, Αρκαδι, Ρεθυμνου,
Σαγκουινατσου, Καστελιου, Μυλοποταμου,
Κάτω Αρκάδι, Αραδην, Araden, Μονοφατσιου, Δαμανια, Κεφαλα, Μελισσοχωρι, Αρκαδι,
Αγιος Θωμας, Αρκαδες, Αφρατι Πεδιαδας, Γεροποταμος, Μυλοποταμος, Καντανος,
Δραγμος, Ελυρος, Ινατος, Ολους , Artacina , Asso , Assio, Aulo, Axo , Αρτακινη, Ιτανος, Υρτακινα, Ασος , Ασιου Δια, Αυλων, Αυλην, Αξος, Βia, Bieno, Bine, Gortina, Αρτακινη, Αρτασινη,
Υρτακινη. Τεμενια Σελινου, Itanos, Ασος , Ασον, Δια, Ασιος, Λιοπετρο, Σητειας, Assos, Asus Sethian ex Oriente, Leopetro, Αυλην, Αυλων, Πεδιαδας Αυλη, Aulon, Calognia, Ν. Πλατωνα, Γριοκεφαλα
Μελιδονιου, Αυλοποταμος, Αυλοποταμου, Αυλωνα, Στεφανο Βυζαντιο, Αξος, Οαξον,
Βοιαι, Baeae,
Βιανος, Βηνη, Ριανου, Ρεθυμνου, Βενι, Cadesso, Calatho, Acti , Camara,
Cantano , Caragina, Candia, spina longa, Cares, Vuglismeni, lacidha, Cumeriaco, limnes, Caino, Vila, Cessami, Chissamo, Clatos, Κλατος, Sethia, Monasterium Sancti Antonii, Καμαρα, Βενετσανους, Μεραμπελου, Λατω, Camara, Latoa, Αρμυρο. Καντανος,
Σελίνου Καδρος, Σπανιακος, Καλαμος, Caragina, Carapina, Bondelmonti , Δρηρος, Θεογνωστου, Καραπινα, Καινω, Αποκορωνου, Καϊνα, Καινουργιο Χωριο,
Κανος, Καινος , Βρυτομαρτις, Δικτυμνη, Calcjtorio, Βοιαι, Βιεννος , Βηνη, Γορτυνας, Καδησος,
Καλαθος, Ακτη, Χανια, Καραγκινα, Χαντακα, Σπιναλογκας, Καρες, Νεαπολη,
Βουλισμενη, Λατσιδα, Χουμερακο, Λιμνες, Φουρνη, Κισαμος, Χαλκητοριον, Chieronisso, Vescouato, Chirsoniso, Καστελι Κισαμου,
Trivan, Ισαακ
Κομνηνος, Κωνσταντινουπολης, Traghila, Trivan, Varie Cose di Candia, Nicolò, Claudo, Cnosso, Regal Città del Rè Minos, Macritigho, Χερσονησος,
Πισκοπιανο, Νικολο Μουδατσο, Κλαυδος, Γκοτσι, Γαυδος, Σφακια, Κνωσος, Μινωα,Μακρυτοιχος,
Corico, Isola, Cidonia, Apolonia, Apoloni Cidone, S. Zorzi di Megnes, Spada, Creta Sacra, Cheronesus, Promontorium, Asprilimiones, Asprolimnioni, Κωρυκον, Γραμβουσα, Μενιες, Ροδωπου, Δικτυνναιου,
Citeo, Naui, Dedala, Dedalo, Diteo, Ditamo, Scithià, Γωνιες, Κυδωνια, Απολλωνα, Κυδωνα Αγ. Γεωργιο,
Σπαθα, Κυταιον, Δαιδαλα, Δαιδαλο, Δικταιον, Δικταμος, Σητεια, Dragmo, Dulopolis, Schiaui, Seruitu, Spratt, Παλαιοκαστρο, Ρυγδια, Ηρακλειου, Citheum, Gandacum, Metropolis, Dittea, Dictamnum, Dictamno, Monti Dictae, Dicteo, Jupiter, Καντσιλιερη, Δικτυναιον ιερόν, Δραγμος, Πραισο και στην Ίτανο, Κατελιωνας, Μυσων,
Δουλοπολις , Eleuterna, Satra, Calogieri, Cisterne, Eliro, Χιλιανδρος, Ελευθερνα,
Σατρα, Ιδα, Ελυρος, Γραμμιον, Gortina, Regno, Heraclea, Gastello, Iletea, Etea, Marco, Philopolis, Πρινε, Σελινου Ροδοβανι, Blissa, Ερημουπολης, Παλαιοκαστρου,
Ηρακλειον, Ιλαττια , Ετεα, Εθηα, Μαρκου Ντεμετζο, lerapolis, Vescouato, Aggià, Ierapitra, Cirba, Camiro, Castel Gerap(etr)a, Ilaria, Γορτυνα, Λαρισσα, Κρημνια, Μεσαρα, Καινουργιο
Φρουριο, Ηρακλεια, Καστελι, Μεραμπελου, Ιεραπολις, Αγιας, Ιεραπετρα, Κυρβα, Πετρα,
Ιεραπετρια, Ιερα Πετρα, Γεραπετρας, Ιλαρια, Inagorio, Inato, Gnati , Istro Istrona,
Scilhia 42 Ο Cornelius Cret Sacra I, p 124) αναφέρει για την πόλη αυτή: «Hierapolis, Ιναχωριον,
Εννεα Χωριων, Inachorium, Promontorium, Sfinari, Ινι, Πεδιαδα, Ινατος, Igni, Καστροφυλακα, Καστελανια, Belvedere, Ληθαιου, Guarducci, Ιστρων, Ιστρος,
ltano, lampe, Agamenone, Νιατι, Γνατι, Ιστρονας.
Λαμπη, Λαπη, Λαππα, Αγαμεμνονα, Australe, Isola, licastro, Alicastri, Νιστρωνας,
Βασιλικατα, Artemidorus Istrona, Ιstriis, Jonium, Πλακα, Ζακρου, Τοπλου, Ιτανια, Itanus, Phaenice, Casalis, Itagni, Ερημουπολη, Κάβο Σίδερο, Λαμπα , Λαμπαια, Lappa, Rhizenia, Lampa, Lebena, Casale. Metropoli, Μητροπολις, Λεβην, Λεντα, Λυκαστος, Κανλι
Καστελι, Alicastri, Lycastus, Alicaste, Caslel, Liscia, Calus, Αλικαστρι, Λυκτ,
Λυττο Λυκαονα, Λυττο, Λασιθιου,
Καστελιου, Πεδιάδας, Λυντος, Λισσα, Λισσος, Καλους , Λιμνιωνες, Mattalia, Minos, Callogieri, S. Giouani, Olo, Αλικαστο, Αλικαστρο,
Βονη, Coronelli, Lyctus,
Xida, Λiσος, Lissus, Lissia, Αγ. Κύρκου του
Σελίνου, Lassæa, Άη
Κύρκο, Ν. Πλάτων, Ασκληπιειο, Ολους, Olero, Gerapetra, Ματαλια, Ματαλα, Μινως, Μινωον, Μινωα. Παλαιοκαστρο, Φρουριο της Σουδας,
Αγιου Ιωαννου, Λερλι, Ωλερος, Γεραπετρας, Μεσελεροι, Oaxo, Nepote, Minos, Panormo, Panto Mendrio, Σπιναλογκας, Μεραμπελου, Ελουντα, Elùnda, Oleros, Hierapytna, Messeleris, Meselèri, Οαξoς, Aξo, Πανορμο, Παντοματριον, Φοδελε, Δρεπανου, Διου, Pecialasio,Phalana, Phalassarna, Phalearno, Phalaura Nimfa, Phar, Phenio, Phenice, Phenichia, Ελευθερνα,
Πανορμον, Ποικιλασσος, Πεσκαλιο, Φαλανα, Φαλαινιδης (Φανιδης), Φαλανναινα ,
Φαλασαρναη, Φαλεαρνος, Νύμφη Φαλαορα, Φαραι, Φενιον, Φοινιξ, Φοινικια, Phesto, Pinnore, Poecilasium, Τρυπητη, Φαλαννας, Φαλανναια, Phalannaea, Φαλασαρνα, Κουτρι,
Αλικαμπο, Phalerna, Alicambo, Λουτρο Σφακιων, Lutro, Φαιστος, Φαιστο,
Ροπαλου, Ηρακλη, Phaestus, Phaesto, Rhopali, Herculis, Patria,
Plutarchus, Epimenidis, Παννονα,
Μελισσοχωρι, Policna, Poliren, Prassi,
Prassus, Πολιχνα,
Πολυρρηνιον, Πραισος, φρουριο Πρασσους, Μονοφατσιου, Κυδωνια, Πολυρρηνια,
Πολυρρηνιον, Παλιοκαστρο, Polyrenium, Dianae , Dictinnae Templum, Praessus, Lucio Mariani, Πισκοκεφαλο Σητείας, Πραισιων, Στηλιτων, Ν. I. Παπαδακην, Ετεοκρητων, Δικταιου Δια, του Διγο το
Μνημα, Guarducci, Priesso, Castel Priotissa, Psichio, Piratho, Rauco, R. Isola, Rettime, Πρασος, Πριανσος,
Καστελι Πυργιωτισσας, Ψυχιον, Πυρανθος, Ραυκος, Ρεθυμνο, Ριθυμνια πόλη, Priaesus, Spratt, Kiepert, Castel Belvedere, Kastellianà, Ψυχιον, Psychium, Μελισσα, Αγ.Βασιλειου,
Psigots, Psigros, Απυραθι, Pyràthi , Αγ. Μυρωνα, Μαλεβιζιου, Αγιος, Castrofilaca, Κ. Καλοκύρη,
Αρχαiα Ρiθυμνα, Αθηναι, Rissinia, Rission, Strinos, Suadria, Cimoli, Zephirio, Stile, Streno, Ριζηνια, Ρυτιον,
Στρηνος, Σουαντρια, Σβαντρι, Κιμολι, Ζεφυριο, Στηλαι, Στρηνος, Ριζηνια, Πρινιας
Μαλεβιζιου, Rhizenian, Priniàs, Patéla, Ρυτιον, Rhytion, Ροτασι, Rhytium, Ruinas, Rhotàsi, Ρυτιασiων, Κιμωλος, Ζεφυριον, Αγ.
Ιωαννης Αφορεσμενος, Sfactiria, Salubritate, Μονη Αγιων Αποστολων, Καβαλλοι, Strongilopolis, Castel Pediata, Siae, Siuirto, Cato Siuerties, Tanno, Tarba, Tarra, Στρογγυλοπολη, Καστελι Πεδιαδας, Συια, Συβριτος,
Κατω Συβριτος, Τανος, Ταρβα, Manethusa, Marathusa, Lycto, Corion, Virgine, Minervae, Σελινο, Σουγια, Α. Ορλανδο, Crineus, Sya, Elyri, Eliro Elaurus Atropophagus, Συβριτια,
Συβριτα, Σιβυρτος, Θρονος και Κλησιδια Αμαριου, Σουλια, Σουληνα, Αγ. Γαληνη,
Απανω Κατω Συβριτος, Subrita, Casale Siaritos, Sivritos, Τανο, Tanus, Κυδωνια, Hippocoronium, Tanus, Castrum Apricornium, Ταρρα, Ptolemaeo, Tarrha, Meursius, Σγ. Ρουμελης Σφακιων, Casale Apollonum, Thegia, Temene, Castel Temene, Giurisditione, Conte, Caual(lie), Beneto Querini , Tenna, Arcadia, Vescouado, Idramia, Casal Dramia, Confine, Τεγεα, Ταλθυβιο,
Τεμενος, Καστελι Τεμενους, Μπενετο Κουερινι, Θεναι, Αρκαδια, Ορος, Υδραμια, Δραμια,
Tegea, Agamemnonem, Myrina, Taltybio, Calus Limiones, Temenes, Callimacho Thenae, Cnosso, Quirinae, Senatus, Καρτερo, Ζευς Θενατας, Καλλιμαχου,
Κανλι Καστελι, Υδραμος, Αποκορωνου, Lephtine, Λεφτινη πολυρρηνεια
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook