Εξ Απλανείας[1]
άρχεσθαι
και Απλανησίας[2]
παύεσθαι
Του Πέτρου Ιωαννίδη,
καθηγητή φιλολόγου
«Νᾶφε
καί μέμνασ ᾽ἀπιστεῖν· ἄρθρα ταῦτα τᾶν φρενῶν».
(Επίχαρμος,
540/530 - 448/440, Fragment 250,1)
(= Να είσαι νηφάλιος και να θυμάσαι
πάντα να δυσπιστείς/αμφιβάλλεις· αυτές είναι οι αρθρώσεις/συναρμογές της
σκέψης, της διάνοιας, οι συνάψεις του εγκεφάλου).
ΣΧΟΛΙΟ: Να είστε πάντα σε διαρκή
ετοιμότητα, σε εγρήγορση. Να μην εφησυχάζετε ποτέ! Ο ορθός και κριτικός ΝΟΥΣ
(Ν-ΟΥΣ = ΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΩΤΟΣ) προϋποθέτει Νηφαλιότητα και Αμφισβήτηση - χωρίς αυτά
καταντάμε φερέφωνα του κάθε επιτήδειου.
«ἐπιπολάζειν
οὔ τι χρή τόν θυμόν, ἀλλά τόν νόον».
(Επίχαρμος, 540/530 - 448/440, Fragment 43,2)
(= Δεν πρέπει, συμβούλευε ο Επίχαρμος,
να επικρατεί ο θυμός, η αγανάκτηση, αλλά η Λογική/η Φρόνηση).
«Οὐδέ
εἷς οὐδέν μετ ᾽ὀργῆς κατά τρόπον βουλεύεται».
(Επίχαρμος, 540/530 - 448/440, Fragment 44,2)
(= Ακόμη: Ουδείς σκέφτεται σωστά όταν
είναι οργισμένος αλλά ούτε και αποφασίζει / επιλέγει / ψηφίζει σωστά).
«Αἴ τί και ζατῆις σοφόν, τᾶς νυκτός ἐνθυµητέον.
Πάντα τά σπουδαῖα νυκτός µᾶλλον ἐξευρίσκεται».
(Επίχαρμος, 540/530 - 448/440, Fragment 270,1)
Διατεινόταν, όμως και τα παρακάτω για
τα σοφά και σπουδαία:
(= “Αν ψάχνεις κάτι σοφό, πρέπει να το
φέρνεις στο νου σου και τη νύχτα”, διότι, “όλα τα σοβαρά/σημαντικά τ’
ανακαλύπτει κανείς καλύτερα τη νύχτα”).
«Ἐν νυκτί βουλή τοῖς σοφοῖς γίγνεται»
(Μένανδρος, 342-292, “ΓΝΩΜΑΙ
ΜΟΝΟΣΤΙΧΟΙ”, 1, 150)
Το αυτό είχε διατυπώσει αργότερα και ο
Μένανδρος.
(=Τη νύχτα λαμβάνουν τις αποφάσεις τους οι
μυαλωμένοι).
«Μέµνησθε
ἄρα, Φιλέβδοµοι Ἀναγνῶσται, ἀπιστεῖν τοῖς δῆθεν περιστρεφοµένοις ὑµῖν».
(Πέτρος
Ιωαννίδης)
(= Να μην ξεχνάτε λοιπόν, Αναγνώστες,
που αγαπάτε την “Εβδόμη”, να είστε δύσπιστοι/καχύποπτοι, σ’ αυτά τα ψεύτικα, πλαστά,
παραχαραγμένα που σας περιτριγυρίζουν).
Η ΣΩΦΡΩΝ ΑΠΙΣΤΙΑ ΤΟ ΠΙΟ
ΙΣΧΥΡΟ ΟΠΛΟ
ΤΟΥ ΕΜΦΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
«Σώφρονος δ᾽ἀπιστίας οὐκ ἔστιν οὐδέν
χρησιµώτερον βροτοῖς».
(Ευριπίδης, 480-406, “ΕΛΕΝΗ”, στ. 1617-1618)
(=Τίποτε δεν είναι πιο χρήσιμο για
τους θνητούς ανθρώπους από τη δυσπιστία που δείχνουν με συνετή σκέψη).
ΣΧΟΛΙΟ:
Το παραπάνω απόσπασμα είναι από την “ΕΞΟΔΟ”, (στ. 1512-1692) του δραματικού
έργου “ΕΛΕΝΗ” του Ευριπίδη. Ένας “Άγγελος” διηγείται στην “αγγελική
του ρήση” - μακροσκελή αναφορά γεγονότων που συμβαίνουν μακριά από το χώρο
της σκηνικής δράσης - τη φυγή/δραπέτευση του Μενέλαου και της Ελένης.
Τελειώνει την αφήγησή του με την
παραπάνω διδακτική γνωμολογική διαπίστωση. Η δυσπιστία χωρίς σοβαρή κριτική σκέψη έχει αντικοινωνικό χαρακτήρα.
Αποτελεί σοβαρό εμπόδιο στις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Η ευπιστία, είναι δείγμα ψυχικής
ανωριμότητας. Λείπει ο κριτικός έλεγχος και οδηγεί τον άνθρωπο σε πλάνη και
ακρισία. Αιτία είναι η απροσεξία και η αφέλεια του ατόμου στα όσα ακούει και
βλέπει. Αποδέχεται τις απόψεις των άλλων παθητικά χωρίς καν να τις ελέγχει και
να τις αξιολογεί. Είναι αδύναμος χαρακτήρας. Η ευπιστία για την επιστήμη είναι απαράδεκτη, γιατί υποβαθμίζει την
έρευνα στην αναζήτηση της αλήθειας. Μόνο
η επαλήθευση και η απόδειξη (= πίστη) θεμελιώνουν την επιστήμη.
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Ο ΑΝΕΝΤΑΚΤΟΣ
ΣΕ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Ο ΑΣΤΑΤΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΚΑΙ
Η ΑΚΡΑΤΗΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ
Η πιο αμφιλεγόμενη/αντιφατική
φυσιογνωμία της αθηναϊκής πολιτικής σκηνής. Ιδιάζουσα περίπτωση, γιατί λόγω της
χαμαιλεοντικής πολιτικής συμπεριφοράς του δεν μπορεί να ενταχθεί σε κανένα
πλαίσιο πολιτικής. Ο συνδυασμός της αριστοκρατικής του καταγωγής (Ευπατρίδης) με την υιοθέτηση ακραίων δημαγωγικών τρόπων τον κατέστησε
πολιτικά ασταθή και ως εκ τούτου επικίνδυνο για τα αθηναϊκά συμφέροντα. Στόχος
της παρούσας μελέτης είναι η κατά το δυνατόν ολιστική προσέγγιση του θέματος,
για να διαφανούν με ενάργεια οι καίριες πτυχές της πολιτικής του δράσης
(κίνητρα - αντικίνητρα - επιδιώξεις - στόχοι/σχέδια - οραματισμοί). Η έρευνα
δεν αποσκοπεί στο να παράσχει οριστικές απαντήσεις στο δύσκολο ζήτημα που
πραγματεύεται, αλλά να θέσει νέα ερωτήματα που δεν έχουν τεθεί μέχρι σήμερα και
να δώσει ώθηση/επανεκκίνηση για περαιτέρω προβληματισμό απέναντι στο διαχρονικό
ζήτημα της προδοσίας, για την οποία
κακώς ο Αλκιβιάδης στιγματίστηκε με
αυτό το βαρύ στίγμα, κατά την ταπεινή
αλλά πάντοτε επίμονη άποψή μας. Εξάλλου αυτό το θέμα στις ημέρες μας
αναδεικνύεται εξαιρετικά επίκαιρο. Θα έχουμε πετύχει το στόχο μας, αν η ιστορία
επανεξετάσει και αναθεωρήσει τη στάση της απέναντι στον Αλκιβιάδη, που, όπως πιστεύουμε, τον έχει αδικήσει. Να παλινωδήσει, ήτοι να ανακαλέσει όσα
κακώς υποστήριξε προηγουμένως γι’ αυτόν. Παρουσιάζουμε μια εντελώς
διαφοροποιημένη θέση/θεωρία απ’ αυτή που έχει καθιερωθεί και επικρατήσει από
την επιστημονική κοινότητα για την πολυθρύλητη “προδοσία” του Αλκιβιάδη. Όχι βέβαια για λόγους πρωτοτυπίας και
αιρετικότητας, αλλά για να αποκαλύψουμε και να αποκαταστήσουμε την αλήθεια,
αίροντας την αυλαία του αντιεπιστημονικού παρασκηνίου. Ακολουθούμε τον
τρόπο, τη στάση του λυρικού ποιητή Στησιχόρου
από την Ιμέρα της Β.Δ. Σικελίας (640-555), που ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε
τη λέξη “παλινωδία” (“πάλιν ὠδή”), στην οποία ο ποιητής
ανακαλούσε όσα υβριστικά / προσβλητικά είχε απαγγείλει προηγουμένως εις βάρος
της Ελένης. Διότι πιστεύουμε ότι είναι καλύτερα να παλινωδούμε παρά να παλινδρομούμε, ήτοι να αναιρούμε όσα
ειπώθηκαν εσφαλμένα και όχι να είμαστε παλίνδρομοι, ασταθείς, ευμετάβλητοι.
Ο ΑΠΟΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ, Η
ΑΠΟΣΤΗΛΙΤΕΥΣΗ
ΤΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ
Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΚΑΝΟΥ ΚΑΙ
ΑΞΙΟΥ ΗΓΕΤΗ
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΕΡΙΚΛΗ
Σύμφωνα
με τον Περικλή, 495-429, ο ιδανικός πολιτικός ανήρ θα
πρέπει να εμφορείται από τέσσερις σημαντικές ιδιότητες, όπως αυτός μας τις
παραδίδει στην τελευταία του δημηγορία, βιβλίο
Β’, κεφ. 60,4:
α) ικανότητα πρόβλεψης,
β) ικανότητα ορθής κρίσης/εκτίμησης σε κρίσιμες καταστάσεις,
γ) το φιλόπολι = φιλοπατρία/αγάπη για την πατρίδα - χαρακτηριστικό
γνώρισμα του αθηναϊκού λαού
και
δ) ακεραιότητα/
αδιαφθορία απέναντι στο χρήμα.
Γνωρίζετε σήμερα κάποιον από τους
σύγχρονους ηγέτες/ κυβερνήτες που να συγκεντρώνει όλες αυτές τις αρχές/ αρετές
στο πρόσωπό του; Νομίζω ότι όλοι θα συμφωνούσαμε ότι στην εποχή μας τουλάχιστον
δεν έχει βρεθεί τέτοιο πολιτικό πρόσωπο ακόμη! Ο ηγέτης όφειλε να είναι,
σύμφωνα με τον Πλάτωνα, “βελτίστη φύσις”, “ΠΟΛΙΤΕΙΑ”, 519c.
Και ο Αριστοτέλης θα αναφέρει τα προσόντα που οφείλει να διαθέτει ένας
αξιόπιστος και επαρκής ηγέτης: “Φρόνησιν
και Ἀρετήν καί Εὔνοιαν”, ήτοι ορθή κρίση, ηθικό/ενάρετο χαρακτήρα και
φιλική διάθεση/φιλοφροσύνη, “ΡΗΤΟΡΙΚΗ”,
βιβλίο Β΄, 1378α, 7-9.
Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ
ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ
«Και πολεµιώτεροι οὐχ οἱ τούς πολεµίους που
βλάψαντες ὑµεῖς ἤ οἱ τούς φίλους ἀναγκάσαντες πολεµίους γενέσθαι. Τό τε
φιλόπολι οὐκ ἐν ιὧ ἀδικοῦµαι ἔχω, ἀλλ᾽ἐν ιὧ ἀσφαλῶς ἐπολιτεύθην. Οὐδ᾽ἐπί
πατρίδα οὖσαν ἔτι ἡγοῦµαι νῦν ἰέναι, πολύ δέ µᾶλλον τήν οὐκ οὖσαν ἀνακτᾶσθαι.
Και φιλόπολις οὗτος ὀρθῶς, οὐχ ὅς ἄν τήν ἑαυτοῦ ἀδίκως ἀπολέσας µή ἐπίῃ, ἀλλ᾽ὅς
ἄν ἐκ παντός τρόπου διά τό ἐπιθυµεῖν πειραθῇ αὐτήν ἀναλαβεῖν».
(Θουκυδίδης, 460-399/5, ΒΙΒΛΙΟ ΣΤ΄,
92, 2-4)
(= Και χειρότεροι εχθροί δεν είναι
εκείνοι οι οποίοι, σαν κι εσάς (ενν. τους
Λακεδαιμόνιους), έβλαψαν τους εχθρούς τους, αλλά εκείνοι οι οποίοι
ανάγκασαν τους φίλους τους, να γίνουν εχθροί. Δεν αισθάνομαι πατριωτισμό, όταν με αδικούν, τον αισθάνομαι εκεί που
ασκώ με ασφάλεια τα πολιτικά μου δικαιώματα. Ούτε αισθάνομαι ότι έχω πια
πατρίδα και ότι τώρα ενεργώ εναντίον της, αντίθετα νομίζω πως δεν έχω πια
πατρίδα και θέλω να την ανακτήσω. Καλός πατριώτης δεν είναι εκείνος ο οποίος,
αφού έχασε άδικα την πατρίδα του, αρνείται να βαδίσει εναντίον της, αλλά
εκείνος που προσπαθεί από πάθος να την ανακτήσει με κάθε μέσο και τρόπο).
ΣΧΟΛΙΟ:
Σύμφωνα με τον φυγάδα/εξόριστο πολιτευτή, δεν είναι φοβερότεροι εχθροί οι
Λακεδαιμόνιοι, οι οποίοι έβλαψαν τους Αθηναίους εν καιρώ πολέμου, αλλά οι δημαγωγοί που ανάγκασαν τον Αλκιβιάδη να γίνει εχθρός τους. Θα
μπορούσε κάποιος να αναμένει ζημιά/βλάβη από τους εχθρούς του, μα όχι από τους
συμπολίτες του. Θεωρεί λοιπόν ότι δεν επέρχεται κατά της πατρίδας του, η οποία
δεν υφίσταται πλέον γι’ αυτόν, διότι εκδιώχθηκε απ’ αυτήν, ήτοι αναγκάστηκε να
φύγει. Σύμφωνα με τον
Αλκιβιάδη, η επιθυμία του να ανακτήσει την πατρίδα του επιβεβαιώνει τη
φιλοπατρία του. Βέβαια επιθυμεί να επιστρέψει με τη βοήθεια άλλων
και με προδοσία, η οποία έβλαψε τους Αθηναίους τόσο, όσο δεν τους έβλαψαν οι
εχθροί τους. Και το μεγάλο ερώτημα που ανακύπτει είναι: έχει δικαίωμα να επιτίθεται κανείς κατά της πατρίδας
του ή όχι, όταν αδικείται απ’ αυτήν; Σύμφωνα με τον Πλάτωνα αυτό δεν επιτρέπεται με κανέναν
τρόπο (“Κρίτων”, 51α). Βλέπουμε τη
μορφωτική δύναμη που έχει η Φιλοσοφία και την οποία δεν διαθέτει ούτε η
Πολιτική, ούτε η Ρητορική, ούτε η Ιστορία.
ΟΥΚΟΥΝ ΕΣ ΑΥΡΙΟΝ ΤΑ
ΣΠΟΥΔΑΙΑ (ΕΚΛΟΓΑΙ)
ΑΡΑ: ΝΗΦΑΛΙΑ ΚΑΙ
ΑΜΕΤΑΝΟΗΤΗ ΨΗΦΟ!!!
ΠΗΓΗ: Από την εφημερίδα «ΕΒΔΟΜΗ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ»,
και την στήλη του «ΕΤΥΜΟΛΟΓΩ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ-ἄπιτε».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1]
Ἀπλάνεια:
Η ευστάθεια, η σταθερότητα, η εδραιότητα, η στερεότητα, το αμετάβλητο, το
ακλόνητο, το άσειστο. Παράγεται από το επίθετο ὁ, ἡ ἀπλανής, τό –ές, ή ὁ, ἡ
ἀπλάνητος, το -ον = ο µη πλανώµενος,ο
σταθερός, ο στερεωµένος, ο µη σφαλώµενος. Ετυµολογείται από το στερητ. α + κυριολεκτική
χρήση του πλανάοµαι=
περιφέροµαι, περιπλανώµαι, τριγυρνώ.
[2] Ἀπλανησία:
Απαλλαγή από πλάνη, απάτη, ξεγέλασμα, το να μην υποπίπτεις σε πλάνη, το να μην
απατάσαι στην κρίση σου. Παράγεται από το στερητ. α + μεταφορική χρήση του πλανάομαι
= απατώμαι, παραπλανώμαι, ξεγελιέμαι.
ΛΕΞΕΙΣ: ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ, ΗΓΕΤΗΣ, ΠΕΡΙΚΛΗΣ, ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΑ, Ιωαννιδης, Επιχαρμος, Μενανδρος, πλανη, εκλογες, ψηφος, Θουκυδιδης, Ευριπιδης, Πλατωνας, Αριστοτελης
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook