Τα ΡΥΘΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ του ΑΡΙΣΤΟΞΕΝΟΥ - του Γ. Χατζή


Τα ΡΥΘΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
του ΑΡΙΣΤΟΞΕΝΟΥ

Του μουσικού Γιάννη Χατζή (*)


«ότι μεν του ρυθμού πλείους εισί φύσεις»
«νυν δε ημίν περί αυτού λεκτέον του εν μουσική ταττομένου ρυθμού».

Λέει ο Αριστόξενος ότι ο ρυθμός έχει πολλές φύσεις και λόγους.
Εμείς θα μιλήσουμε για τον ρυθμό που εντάσσεται στην μουσική.

Ο ρυθμός αφορά τους χρόνους (διαστήματα) και γίνεται αντιληπτό από τις αισθήσεις. Αυτή είναι η αρχή της επιστήμης των ρυθμών. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι υπάρχουν δύο φύσεις. Του ρυθμού και αυτή του ρυθμιζόμενου.
«Έχουν σχέση παραπλήσια με αυτή που έχουν μεταξύ τους το σχήμα και αυτό που παίρνει σχήμα».
Παράδειγμα το σώμα παίρνει περισσότερες μορφές σχημάτων, αν πάρουμε διαφορετικές στάσεις.

Τρία είναι τα ρυθμιζόμενα, κατά τον Αριστόξενο.
Δηλαδή:

- η λέξιςο λόγος,
- το μέλος, δηλαδή η μελωδία,
και
- η όρχηση, δηλαδή ο χορός.

Ρυθμός, λοιπόν είναι η τάξις, η τακτοποίηση των χρονικών διαστημάτων που καταλαμβάνονται από τα μέρη των ρυθμιζομένων.
Η τάξις γίνεται με αυτόν τον τρόπο ώστε τα χρονικά διαστήματα των ρυθμιζομένων να χωρίζονται σε δύο βασικά μέρη αντίθετα μεταξύ τους:
Ένα μέρος περισσότερο τονισμένο, το οποίο ονομάζεται κάτω χρόνος, βάσις ή θέσις και ένα δεύτερο μέρος λιγότερο τονισμένο, το οποίο ονομάζεται άνω χρόνος ή άρσις.
Το χρονικό διάστημα το οποίο αποτελείται από μία άρση και μία θέση ονομάζεται πόδι (πους). Επειδή ο ρυθμός, όπως είδαμε, ήταν κοινό στοιχείο του λόγου, της μουσικής και της σωματικής κίνησης, δηλαδή του χορού.
Το μικρότερο χρονικό διάστημα μέσα σε έναν ρυθμό το οποίο μπορούσε να καλυφθεί από ένα μόνο στοιχείο των ρυθμιζομένων, ονομάζονταν πρώτος χρόνος ή σημείο. Οι αρχαίοι συμβόλιζαν τον πρώτο χρόνο με το σύμβολο (υ). Οι δύο χρόνοι με το σύμβολο () οι τρεις με το ( ή ) οι τέσσερις με το σύμβολο (└┘) οι πέντε με το σύμβολο (Ш), κ.ο.κ.
Η θέση με (·).
Οι πόδες χωρίζονται μεταξύ τους με κάθετη γραμμή (׀) και θέσεις, άρσεις με διπλή στιγμή (:).
Όταν η άρση καλύπτει ισοχρονικό διάστημα με τη θέση έχουν την αναλογία 1:1. Αυτός ο ρυθμός ονομάζεται δακτυλικός. Στο δακτυλικό μέτρο (–:υυ) συμπεριλαμβάνεται και ο ανάπαιστος (υυ:–) και ο σπονδείος (–:–) .
Όταν η άρση καλύπτει το διπλάσιο χρονικό διάστημα από την θέση ή η θέση διπλάσιο από την άρση, έχουν μεταξύ τους τη σχέση 2:1, ο ρυθμός ονομάζεται ιαμβικός. Στον ιαμβικό ρυθμό συμπεριλαμβάνεται το ιαμβικό μέτρο (υ:–) και το τροχαϊκό (–:υ) έχουμε τον ημιόλιο λόγο 1 + ½ = 3:2, αυτός ο ρυθμός ονομάζεται παιωνικός.
Τώρα οι περαιτέρω λόγοι όπως ο λόγος 4:3 ο οποίος στην αρμονία μας έδινε το διάστημα τετάρτης στον ρυθμό μπορεί περιστασιακά να χρησιμοποιηθούν σε κάποιες συνθέσεις.

(*) Στον αγαπητό μου φίλο, Γιώργο Λεκάκη.

Κορωπί 18.7.2019.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

ΛΕΞΕΙΣρυθμος, φυση, μουσικη, Αριστοξενος, λογος, χρονος, διαστημα, αισθηση, ρυθμιζομενος, σχημα, σωμα, σταση, λεξις, λεξη, μελος, μελωδια, ορχηση, χορος, τακτοποιηση, κατω χρονος, βασις, θεσις, βαση, θεση, ανω χρονος, αρσις, αρση, ποδι, πους, σωματικη κινηση, πρωτος χρονος, σημειο, συμβολο, δακτυλικος, δακτυλικο μετρο, αναπαιστος, σπονδειος, ιαμβικος, ιαμβικο, τροχαικο, ημιολιος λογος, παιωνικος, αρμονια, συνθεση, Χατζης
Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ