Στη Ρήνεια, ένα μικρό νησί δίπλα στη Δήλο, που συνδέθηκε με την ιστορία των γεννήσεων και των θανάτων του γειτονικού της, φημισμένου νησιού, αλλά λειτούργησε και ως χώρος καραντίνας τον 19ο και έως τις αρχές του 20ού αιώνα, επικεντρώνεται το πενταετές πρόγραμμα έρευνας πεδίου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, που άρχισε το 2019.
Σήμερα η Ρήνεια (ή
"Μεγάλες Δήλες" για τους Μυκονιάτες, ονομασία που δηλώνει την
διαχρονική σχέση των δύο νησιών) είναι χωρισμένη σε «παρτίδες», δηλαδή σε
αγροτικές εκτάσεις τις οποίες ο Δήμος Μυκόνου εκμισθώνει σε Μυκονιάτες για
αγροτική και κτηνοτροφική χρήση.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΡΗΝΕΙΑ, ΕΔΩ.
Ταφικός λέων της Ρήνειας.
Περιορισμένες, αλλά
σημαντικές ανασκαφές στην Ρήνεια, έγιναν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του
20ου αιώνα από τους δύο πρώτους Εφόρους Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημ. Σταυρόπουλλο
και Δημ. Πίππα, οι οποίοι ωστόσο δεν πρόλαβαν να ολοκληρώσουν την τεκμηρίωση
των ευρημάτων τους. Σημειακές έρευνες και εργασίες στην δηλιακή νεκρόπολη και
την πόλη της Ρήνειας πραγματοποιήθηκαν αργότερα από την πρώην ΚΑ΄ Εφορεία
Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων καθώς και την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.
Ταφικός περίβολος με την σαρκοφάγο της Ρωμαίας Τερτίας Ωραρίας Τρυφέρας
και δεξαμενή για τις ταφικές τελετουργίες, στην Ρήνεια.
Ο Σταυρόπουλλος ανέσκαψε
τάφους αποκαλύπτοντας τμήμα της "μοναδικῆς ταύτης πόλεως τῶν γεννήσεων καὶ
τῶν θανάτων". Οδηγός του υπήρξε το περίφημο χωρίο του τρίτου βιβλίου των
Ιστοριών του Θουκυδίδη ο οποίος περιγράφει πώς οι Αθηναίοι, το χειμώνα του
426/5 π.Χ. προχώρησαν σε ολοκληρωτική κάθαρση της Δήλου (μία πρώτη, μερική
κάθαρση είχε ήδη διενεργήσει ο Πεισίστρατος) «σηκώνοντας όλους τους νεκρούς και
τα φέρετρά τους από τη Δήλο, διατάζοντας στο εξής ούτε να πεθαίνει κανείς, ούτε
να γεννιέται στο νησί, αλλά οι ετοιμοθάνατοι και οι ετοιμόγεννες να
μεταφέρονται στην Ρήνεια».
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΔΗΛΟ, ΕΔΩ.
Υπόγειο ταφικό οικοδόμημα (columbarium) στην δηλιακή νεκρόπολη της Ρήνειας.
120 χρόνια μετά τις πρώτες
ανασκαφές, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, διαθέτοντας τα μέσα που προσφέρει η
σύγχρονη τεχνολογία, επιστρέφει στην Ρήνεια αφενός για να ολοκληρώσει την
τεκμηρίωση των παλαιών ερευνών και των λεηλατημένων από αιώνες καταλοίπων της
αρχαίας νεκρόπολης των Δηλίων, αφετέρου για να πραγματοποιήσει εντατική
επιφανειακή έρευνα σε όλη την νήσο, με στόχο τον εντοπισμό, τεκμηρίωση και
ανάλυση του συνόλου των αρχαιολογικών θέσεων και ερειπίων, τη γεωλογική
αναγνώριση της Ρήνειας και την ανασκαφική διερεύνηση μίας θέσης στο νότιο τμήμα
της. Η μικρή έκταση της Ρήνειας σε συνδυασμό με τις μεγάλες περιόδους
οικιστικής εγκατάλειψης αλλά και το πλήθος των πληροφοριών των δηλιακών
επιγραφών, καθιστούν τη Ρήνεια μια μοναδική περίπτωση για τέτοιου είδους
έρευνες.
Θεμέλιο και αρχιτεκτονικά μέλη κατασκευής, πιθανώς μνημειακού βωμού,
στο Χωμασοβούνι της Ρήνειας.
Στο πλαίσιο της επιφανειακής
έρευνας, εντοπίστηκαν και τεκμηριώθηκαν ερείπια που ανήκουν σε αρχαίες
αγροικίες που ανήκαν στο ιερό του δηλίου Απόλλωνα καθώς και άγνωστος αρχαίος
δρόμος.
Παράλληλα, ξεκίνησε η
ανασκαφική διερεύνηση στο Χωμασοβούνι, μια σημαντική θέση στο όριο της δηλιακής
νεκρόπολης, με ορατά εντυπωσιακά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη και θεμέλιο
κατασκευής, σε άμεση οπτική επαφή με τη Δήλο. Πρόκειται πιθανώς για την θέση
του σημαντικού δηλιακού ιερού, του Ἀρτεμισίου ἐν νήσῳ. Ανηφορική πρόσβαση -σύμφωνα
με τους απολογισμούς των ιεροποιών της Δήλου- οδηγούσε στο ιερό, το οποίο
περιελάμβανε, εκτός από τον ναό, βωμό, εστιατόριο και οίκους. Έγινε καθαρισμός
ορθοφωτογράφηση και τοπογραφική και σχεδιαστική αποτύπωση των αρχιτεκτονικών
καταλοίπων, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκε αποψίλωση και εντατική επιφανειακή
έρευνα σε όλο τον λόφο. Κοντά στην κορυφή, εκεί που πιθανολογείται η θέση του
ναού, αποκαλύφθηκε τμήμα θεμέλιου, πιθανώς μεγάλου βωμού. Από την ίδια θέση
περισυνελέγησαν αξιόλογα θραύσματα γλυπτών, κυρίως τμήματα από αγάλματα πτηνών,
που μεταφέρθηκαν στην Δήλο.
Στο πλαίσιο της ίδιας έρευνας
εντάχθηκε και η εκπόνηση γεωλογικού χάρτη του νησιού με στόχο, εκτός των άλλων,
και τον εντοπισμό θέσεων λατόμησης. Η έρευνα έδωσε πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα
σε σχέση με την προέλευση του δομικού υλικού των κτηρίων όχι μόνον της Ρήνειας
αλλά και της Δήλου, όπως π.χ. των θεμελίων του ναού του Απόλλωνα.
Ερείπια των εγκαταστάσεων του λοιμοκαθαρτηρίου της Δήλου (δηλ. της Ρήνειας)
στην θέση Καραντίνα.
Σημαντική πτυχή της έρευνας είναι η τεκμηρίωση και όλων των καταλοίπων βυζαντινών, μεταβυζαντινών και νεώτερων χρόνων (αγροικίες, «λάκκες», ξερολιθιές, ξωκλήσια κλπ). Ανάμεσά τους επίκαιρα σήμερα είναι τα ερείπια του δημόσιου λοιμοκαθαρτηρίου της Δήλου (Ρηνείας) στην παραλία με το εύγλωτο τοπωνύμιο Καραντίνα ή Λαζαρέτο. Εκεί παρέμεναν σε κάθαρσιν (προληπτική ή πραγματική, υποχρεωτική καραντίνα 5-40 ημερών) από τα μέσα του 19ου αι ως τις αρχές του 20ου, βάσει διαδοχικών νομοθετικών ρυθμίσεων, μολυσμένα και μη πλοία που κατέπλεαν από λιμάνια της Μεσογείου με προορισμό ελληνικά λιμάνια σε περιόδους έξαρσης επιδημιών χολέρας και πανώλης. Από εκεί μάλιστα πέρασε για δύο ημέρες το 1901 ο Κωνσταντίνος Καβάφης στο πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα. Τα στοιχεία τεκμηρίωσης ενσωματώνονται στο χαρτογραφικό υπόβαθρο της Ρήνειας, και, σε συνδυασμό με την καταγραφή τοπωνυμίων και πληροφοριών της νεώτερης παράδοσης καθώς και τις διεπιστημονικές έρευνες στο αρχείο του Δήμου Μυκονίων, το Ιστορικό Αρχείο της Υπηρεσίας και τα ΓΑΚ, παρέχουν ένα εξαιρετικά χρήσιμο υλικό για τις διαχρονικές χρήσεις γης σε ένα ελάχιστα δομημένο από την αρχαιότητα τοπίο, τεκμηριώνοντας περαιτέρω την ιδιαίτερη σημασία της Ρήνειας αλλά και την ανάγκη να παραμείνει αλώβητη από νεώτερες επεμβάσεις.
Το ερευνητικό πρόγραμμα υλοποιείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλαδων, υπό την συνδιεύθυνση των δρ. Δημήτρη Αθανασούλη, δρ. Ζώζης Παπαδοπούλου και δρ. Μαρίας Σιγάλα. Στην επιστημονική ομάδα συμμετείχαν κατά το πρώτο έτος οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Μαρία Κουτσουμπού, Αγγελική Κουμνά και Μαρία Κονιώτη και η τοπογράφος Μαρία Μπία. Στην έρευνα, συμμετείχαν επίσης οι Massimo Osanna, Francesco Muscolino, Amadeo Rossi (Parco Archeologico di Pompei) η Carmela Capaldi (Πανεπιστήμιο της Νάπολης Federico II), οι Claire Hasenhor, Stephanie Maillot, Julien Faguer, Gilberto Da Silva, Lionel Fadin (Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή), καθώς και φοιτητές του ελληνικών και ξένων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Το πρόγραμμα υλοποιείται με την οικονομική στήριξη του Δήμου Μυκόνου.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, 15.10.2020. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
15.10.2020.
ΛΕΞΕΙΣ: Ρηνεια, Δηλος, γεννηση, θανατος, καραντινα, Κυκλαδες, Μεγαλες Δηλες, Μυκονιατες, παρτιδα, αγροτικη εκταση, Δημος Μυκονου, Ορτυγια, διδυμα, Απολλωνας, Αρτεμη, Κατω Δηλες, δηλιος Απολλωνας, επιγραφη, Αρτεμις, Επανω Δηλες, Σταυροπουλος, Πιππας, δηλιακη νεκροπολη, Γαλλικη Αρχαιολογικη Σχολη, Σταυροπουλλος, τυμβωρυχια, επιτυμβια στηλη, Μουσειο, Συλλογη, Βενετια, Βερονα, Λονδινο, Οξφορδη, Καιμπριτζ, Παρισι, Βιεννη, Οσλο, Οδησσος, Πετρουπολη, Κοπεγχαγη, Θουκυδιδης, Αθηναιοι, 426 πΧ, 425 πΧ, καθαρση Δηλου, Πεισιστρατος, Χαρωνεια, βοθρος καθαρσεως, Αγια Κυριακη, αγγειο, 8ος αιωνας πΧ, 5ος αιωνας πΧ, Μουσειο Μυκονου, νεκροπολις, σαρκοφαγος, Τερτια Ωραρια Τρυφερα, λεων, ταφοι, βωμος, υπογειο ταφικο οικοδομημα, θηκη, θολωτη επιστεψη, μονοπτερη θολος της αγορας των Κομπεταλιαστων Δηλου, δρομος, Χωμασοβουνι, Αρτεμισιο ιερο, ιεροποιος, εστιατοριο, οικος, λατομηση, Απολλων, αγροικια, λακκα, ξερολιθια, ξωκκλησι, λοιμοκαθαρτηριο, Λαζαρετο, μολυνση, επιδημια, χολερα, πανωλη, 1901, Καβαφης, Τηνα, δεξαμενη
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook