Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ της ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ στο χωριό ΛΗΝΟΣ ΡΟΔΟΠΗΣ - Η ΑΡΧΑΙΑ ΔΕΞΑΜΕΝΗ με το ΚΟΝΙΑΜΑ, ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΗΓΜΕΝΗΣ ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑΣ των ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΕΧΝΙΤΩΝ της ΘΡΑΚΗΣ - Λατρεία Αθηνάς - Διονύσου - Κυβέλης - Σχέσεις με Θάσο - Χαλκιδική - Πόντο - του Απ. Τσακρίδη

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΑΡΧΑΙΟΣ

ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ

της ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ

στο χωριό ΛΗΝΟΣ ΡΟΔΟΠΗΣ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΔΕΞΑΜΕΝΗ με το ΚΟΝΙΑΜΑ,

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΗΓΜΕΝΗΣ ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑΣ

των ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΕΧΝΙΤΩΝ της ΘΡΑΚΗΣ

Λατρεία Αθηνάς - Διονύσου - Κυβέλης

Σχέσεις με Θάσο - Χαλκιδική - Πόντο

Του Απόστολου Τσακρίδη, tsakridis84@yahoo.gr

Το 1988, άρχισε σωστική ανασκαφή σ’ ένα από τα χαμηλά υψώματα της Ροδόπης, βορειοδυτικά της Κομοτηνής και αμέσως βόρεια από το χωριό Ληνός. Την επόμενη χρονιά, η ανασκαφή εντάχθηκε σε ερευνητικό πρόγραμμα της Εφορείας για τις ορεινές περιοχές της Ροδόπης. Ανασκαφικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν μέχρι και το β’ μισό της δεκαετίας του 1990, στην κορυφή και στη νότια πλαγιά του λόφου. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους η νότια θέση της πλαγιάς παρουσίαζε πολλά πλεονεκτήματα, αφού από εκεί μπορούσε κανείς να έχει τον έλεγχο όλης της πεδιάδας, από τον Ίσμαρο έως τη Βιστονίδα λίμνη, παράλληλα βρισκόταν κοντά στον πανάρχαιο δρόμο που οδηγούσε από την Ελλάδα στην Ασία, και ακόμα, υπήρχε δυνατότητα πρόσβασης προς τα βόρεια, στα ορεινά της Ροδόπης. - ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΡΟΔΟΠΗ, ΕΔΩ.

 Δυστυχώς, η καταστροφή που προκλήθηκε στα αρχαία κτίσματα στο ύψωμα και στις πλαγιές του λόφου, και το πέρασμα του χρόνου από τις εργασίες αναδάσωσης της περιοχής, αποτέλεσαν ανασταλτικό παράγοντα για την απόκτηση μίας ολοκληρωμένης εικόνας του χώρου από τους αρχαιολόγους.

Στο βόρειο και πιο ψηλό σημείο της κορυφής, βρέθηκαν μικρά τμήματα από τη θεμελίωση ενός κτιρίου, που είχε κτιστεί πάνω σε βράχο με μεγάλους πωρόλιθους αλλά και με αδούλευτες πέτρες. Στη νοτιοδυτική γωνία του κτιρίου, είναι προσκολλημένη μία κατασκευή από πέτρες, η οποία σε μία δεύτερη φάση, επιμηκύνθηκε και διαπλατύνθηκε με την προσθήκη ενός νέου μετώπου από πωρόλιθους, στη βόρεια πλευρά της.

 Οι καλοδουλεμένοι πωρόλιθοι που βρέθηκαν σε μεγάλο αριθμό και τα θραύσματα από την κεράμωση του κτιρίου, δείχνουν την καλή κατασκευή του, ενώ τα γράμματα ΔΗ σ΄ ένα από τα κεραμίδια στέγης μαζί με έμβλημα ένα τσαμπί σταφύλια, δηλώνουν το δημόσιο χαρακτήρα του. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ίδια κεραμίδια έχουν βρεθεί στην Μαρώνεια, στο Ιερό του Διονύσου και σε κτίριο που αποκαλύφθηκε στο νοτιοδυτικό τμήμα της αρχαίας πόλης (βλ. Ηλέκτρα Αναγνωστοπούλου – Χατζηπολυχρόνη 1997, σελ. 579).

 Νότια από το κτίριο, στη δυτική πλευρά της κορυφής, βρέθηκε κατεστραμμένος τοίχος περιβόλου, και ανατολικά από αυτόν, αποσπασματικά τμήματα τοίχων, που πιθανόν διαμόρφωναν δύο ή τρεις χώρους. Η κατασκευή τους, ήταν απλή με πέτρες, και η θεμελίωση τους, όπως και εκείνη του κτιρίου, είχε γίνει πάνω σε στρώμα καταστροφής με κεραμεική της πρώιμης εποχής Σιδήρου (βλ. Ηλέκτρα Αναγνωστοπούλου – Χατζηπολυχρόνη 1997 σελ. 580).

 Σύμφωνα με τις παραπάνω εκτιμήσεις, ο αρχαίος οικισμός που κτίστηκε πιθανόν από Μαρωνίτες, επιλέχθηκε να γίνει σε θέση προϊστορικής οχύρωσης των αρχαίων Θρακών.

Η αρχαία δεξαμενή.

Από τα δομικά έργα που ήρθαν στην επιφάνεια, ξεχωρίζει μία αρχαία δεξαμενή. Από τις έρευνες διαπιστώθηκε ότι σε δύο σημεία παρατηρούνται σημάδια σκαμμένου βράχου (αποκόλληση και εξόρυξη) σε βάθος και είχαν δημιουργηθεί δύο μεγάλοι τετράπλευροι χώροι, που σύμφωνα με τους αρχαιολόγους ορίζονταν σε τέσσερις πλευρές τους με τοίχους. Ο ένας από αυτούς βρέθηκε αμέσως νότια από το κτίριο και έχει διαστάσεις 7,30 x 4,80 μ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά του κειμένου της αρχαιολογικής έκθεσης σχετικά με το μονωτικό υλικό (διασώζεται ακόμα και σήμερα) των πλευρικών τοιχωμάτων της δεξαμενής. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις της ανασκαφικής έρευνας, οι επιφάνειες των βράχων, ήταν επιχρισμένες με υδραυλικό κονίαμα (βλ. Ηλέκτρα Αναγνωστοπούλου – Χατζηπολυχρόνη 1997 σελ. 580).

Τεχνικά έργα όπως αυτό, και της αρχαίας Στρύμης στα παράλια της Ροδόπης, μπορούν να μας δώσουν σημαντικά στοιχεία για την προηγμένη τεχνογνωσία, υδραυλικής μηχανικής και υδατοστεγανότητας των χώρων, από τους Έλληνες τεχνίτες της Θράκης! Το κονίαμα όπως φαίνεται δεν είναι της Ρωμαϊκής εποχής (όπως αναφέρεται) αλλά προγενέστερο (κλασσικής εποχής).

Το κονίαμα (λάσπη, χαρμάνι) είναι ένα μείγμα μιας ή περισσοτέρων συνδετικών υλών, νερού και φυσικών αδρανών υλικών (χώμα, βότσαλα κ.ά.), το οποίο αποκτά μετά τη σκλήρυνση και την πήξη της συνδετικής κονίας μεγάλη αντοχή. Τα κονιάματα ανάλογα με τον τρόπο πήξης και σκλήρυνσης τους που εξαρτάται από το είδος της κονίας διακρίνονται σε υδραυλικά και αερικά. Υδραυλικά είναι τα κονιάματα που έχουν την ιδιότητα να πήζουν και να σκληραίνονται όταν έρχονται σε επαφή με το νερό. Σε σύγχρονα έργα δεξαμενών νερού, συνήθως χρησιμοποιείται ασβεστοποζολανικό κονιάμα (κουρασάνι) που λόγω των υδραυλικών και μονωτικών ιδιοτήτων του εξασφαλίζει την απαιτούμενη υδατοστεγανότητα των χώρων.

 Νοτιότερα της δεξαμενής, υπάρχει ένας δεύτερος μικρότερος χώρος που πιθανόν χρησιμοποιούταν ως αποθηκευτικός και έχει βάθος 1,80 μ. Ο βράχος έχει κοπεί πιο πρόχειρα και δεν είναι επιχρισμένος με κονίαμα.

Χρονολογικά, το μεγαλύτερο μέρος της κεραμεικής, καλύπτει το διάστημα από τα μέσα του 5^ου αι. π.Χ. μέχρι περίπου τα μέσα του 4^ου αι. π.Χ. Βρέθηκε ακόμα κεραμική των ύστερων Ρωμαϊκών χρόνων. Κυρίως βρέθηκαν θραύσματα από Θασίτικους αμφορείς του 4^ου αι. π.Χ. Βρέθηκαν ακόμα, αρκετές ενσφράγιστες λαβές Θάσου, Ακάνθου και τρεις με το όνομα ΑΣΚΛΗ, παρόμοιες με αυτές που έχουν βρεθεί στην Όλυνθο με το όνομα ΑΣΚΛΗΠΙΟΔΩΡΟΣ και που έχουν χρονολογηθεί στο δεύτερο τέταρτο του 5^ου αι. π.Χ.

Ανάμεσα στα υπόλοιπα ευρήματα που αναφέρονται, υπάρχουν, χάλκινες αιχμές από βέλη, μολύβδινα βλήματα σφενδόνης, σιδερένιες αιχμές ακοντίων και δόρατος, λίγα θραύσματα ειδωλίων και ένα χάλκινο σταθμίο με επιγραφή στην περιφέρεια του : AD PONDER SACRA O TEXNIMATA . Το κείμενο αυτό που δεν έχει ερμηνευτεί ακόμα, αναφέρεται σε πρότυπο ιερών βράχων. Επίσης στην επάνω επιφάνεια του σταθμίου παρατηρήθηκε ότι υπάρχει ένα « S ».

Από τα νομίσματα, τα περισσότερα είναι Μαρώνειας των αρχών του 4^ου αι. π.Χ. Βρέθηκε ακόμα ένα χάλκινο νόμισμα Ζώνης, ασημένιο νόμισμα Χερρονήσου (Πόντου) 400- 350 π.Χ., ασημένιο νόμισμα Νεαπόλεως (Καβάλα) 500-411 π.Χ. και νομίσματα του 4^ου και 5^ου αι. π.Χ.

Στη νότια πλαγιά, αποκαλύφθηκαν τμήματα δύο περιβόλων που ορίζουν από τα ανατολικά και τα δυτικά, έναν αρκετά εκτεταμένο χώρο με ορθογώνια και αψιδωτά κτίσματα. Κατά την περίοδο των ανασκαφών αποκαλύφθηκαν τρεις αναλημματικοί τοίχοι, ενώ από τα κτίσματα, χαρακτηριστικά είναι αυτά που χωρίζονται σε δύο τμήματα: το νότιο με δύο δωμάτια και το βόρειο με έναν μεγάλο ημικυκλικό χώρο. Στο βόρειο αναλημματικό τοίχο, βρέθηκαν συγκεντρωμένα, αρκετές αγνύθες, πήλινα μικροαντικείμενα, λίγα αγγεία, ανάμεσα στα οποία ένα λυχνάρι και ένας κάνθαρος, τμήματα από ειδώλια και προτομές γυναικείων θεοτήτων, ιδιαίτερα της Αθηνάς και της Κυβέλης και νομίσματα της Μαρώνειας των αρχών του 4^ου αι. π.Χ. (Ηλέκτρα Αναγνωστοπούλου – Χατζηπολυχρόνη 1997, σελ 580-581).

 Από τα ευρήματα της νότιας πλαγιάς ξεχωρίζει ένας ακέραιος αμφορέας, που λαβή του φέρει σφράγισμα με το όνομα ΠΟΛ, γνωστό από τις ανασκαφές της Θάσου και από την Όλυνθο με το όνομα ΠΟΛΥΞΕΝΗ με χρονολόγηση στο δεύτερο τέταρτο του 4^ου αι. π.Χ.

 Από τα νομίσματα της νότιας πλαγιάς, αποκαλύφθηκαν επίσης ένα Φιλίππου Β’, δύο Αλεξάνδρου Γ’.

 Από τις παρατηρήσεις της αρχαιολογικής έρευνας προκύπτει ότι το σημαντικό κτίριο με τη περίοπτη θέση στη κορυφή του λόφου, πιθανόν ήταν Ιερό. Τα χρονολογικά πλαίσια κατοίκησης του χώρου, εκτός από τον οικισμό της πρώιμης εποχής Σιδήρου, τοποθετούνται από τα μέσα περίπου του 5^ου αι. π.Χ. έως το τρίτο τέταρτο του 4^ου αι. π.Χ., ίσως σχετίζονται με την εμφάνιση των Μακεδόνων στην περιοχή. Την ίδια εποχή έγινε και η καταστροφή της αρχαίας Στρύμης. Ο χώρος ξαναχρησιμοποιείται τον 4^ο και 5^ο αι. μ.Χ. (βλ. Ηλέκτρα Αναγνωστοπούλου – Χατζηπολυχρόνη 1997, σελ 582).

 Η σχέση της εγκατάστασης αυτής, πιθανόν είχε εμπορικό χαρακτήρα και συνδέεται με την αρχαία Μαρώνεια. Αυτό φαίνεται από την εντυπωσιακή ποσότητα των αμφορέων αλλά και των νομισμάτων από την αρχαία παράλια πόλη της Θράκης. Από την άποψη αυτή, τα στοιχεία που προέκυψαν από την ανασκαφή, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς παραμένουν ανοιχτά, αρκετά θέματα, που έχουν σχέση με τα όρια της χώρας των αποίκων που υπήρχαν στην περιοχή της Αιγαιακής Θράκης και την έκταση τους προς τα βόρεια.

 Δυστυχώς, από τότε (τέλος δεκαετίας του 1990), δεν έχει υπάρξει ουδεμία περαιτέρω έρευνα. Ο αρχαίος οικισμός βόρεια του Ληνού, θάφτηκε και ξεχάστηκε κάτω από τα χώματα και τις πευκοβελόνες των δέντρων της αναδάσωσης. Μία λαμαρίνα μονάχα έχει απομείνει και μερικά σπασμένα κάγκελα προστασίας, γύρω από την αρχαία δεξαμενή. Το αρχαίο αυτό δομικό έργο, ανήκει στην αρχαία κληρονομιά του τόπου μας και αξίζει κατάλληλης προβολής και ανάδειξης, όχι μόνο για τους λάτρεις της αρχαιολογίας και της ιστορίας αλλά και για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της Περιφέρειας (και γιατί όχι, όλης της Χώρας). Ειδικά το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΜΘ και το Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ, όπως και τα τμήματα πανεπιστημίων των Πολιτικών Μηχανικών να μην γνωρίζουν ότι το υδραυλικό κονίαμα είναι προγενέστερο της Ρωμαϊκής περιόδου;

 

ΠΗΓΗ: Ηλέκτρα Αναγνωστοπούλου – Χατζηπολυχρόνη «Ανασκαφή στο Ληνό Νομού Ροδόπης», 1997 (σελ 579 – 590), ΑΡΧΑΙΑ ΘΡΑΚΗ, Πρακτικά 2^ου Διεθνούς Συμποσίου Θρακικών Σπουδών, Τόμος ΙΙ, Κομοτηνή 1997. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 29.1.2021.

 

ΜΑΡΩΝΕΙΑ, ΡΟΔΟΠΗ, ΑΡΧΑΙΑ ΔΕΞΑΜΕΝΗ, ΚΟΝΙΑΜΑ, ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΗΓΜΕΝΗ ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑ, ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΕΧΝΙΤΕΣ, ΘΡΑΚΗ, Τσακριδης, 1988, σωστικη ανασκαφη, Κομοτηνη, Ληνος Ροδποης, ορεινη Ροδοπη, Ανασκαφες, Ισμαρος, Βιστονιδα λιμνη, οροσειρα Ροδοπη, πωρολιθος, κτηριο, κεραμωση, ΔΗ, κεραμιδια στεγης εμβλημα, τσαμπι σταφυλια, δημοσιος χαρακτηρας, σταφυλι, κεραμιδι, Ιερο Διονυσου, Αναγνωστοπουλου – Χατζηπολυχρονη, τοιχος περιβολου, πρωιμη εποχη Σιδηρου, Μαρωνιτες, προιστορικη οχυρωση, αρχαιοι Θρακες, Χαλκιδικη, δομικα εργα, μονωτικο υλικο, επιχρισμα, υδραυλικο κονιαμα, Στρυμη, υδραυλικη μηχανικη, υδατοστεγανοτητα, λασπη, χαρμανι, συνδετικη υλη, νερο, φυσικα αδρανη υλικα, χωμα, βοτσαλο, συνδετικη κονια, υδραυλικα κονιαματα, αερικα κονιαματα, ασβεστοποζολανικο κονιαμα, κουρασανι, μονωση, αποθηκη, κεραμεικη, 5ος πΧ αιωνας, 4ος πΧ αιωνας, κεραμικη, Θασιτικος αμφορεας, ενσφραγιστες λαβες, Θασος, Ακανθος, ΑΣΚΛΗ, Ολυνθος, ΑΣΚΛΗΠΙΟΔΩΡΟΣ, χαλκινη αιχμη βελους, βελος, μολυβδινο βλημα σφενδονης, σιδερενια αιχμη ακοντιου, σιδερενια αιχμη δορατος, σφενδονη, ακοντιο, δορυ, ειδωλιο, χαλκινο σταθμιο, επιγραφη, AD PONDER SACRA O TEXNIMATA, ιερος βραχος, νομισματα, Ζωνη, Χερρονησος, Νεαπολις, νεαπολη, Καβαλα, αψιδα, αναλημματικος τοιχος, ημικυκλικο, αγνυθα, πηλινα μικροαντικειμενα, αγγειο, λυχναρι, κανθαρος, ειδωλια, προτομη, γυναικεια θεοτητα, θεα Αθηνα, Κυβελη, αμφορευς, ΠΟΛ, ΠΟΛΥΞΕΝΗ, Φιλιππος Β, Αλεξανδρος Γ, Μακεδονες

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ