Του χημικού Χρήστου Γ. Μαλτέζου*,
Για τους αρχαίους έλληνες
τεχνολόγους η λέξη μεταβολή υποδήλωνε γενικότερα την αλλοίωση των ειδών, γι’
αυτό και η κατεργασία των μετάλλων σε καμίνους εθεωρείτο σπουδαία μεταβολή της
ύλης, την οποία ονόμαζαν μεταλλοίωση ή όπως θα λέγαμε σήμερα χημική μεταβολή.
Το σώμα που προέρχεται από την μεταβολή αυτή, πάλι σύμφωνα με τις θεωρίες του
Ηράκλειτου, το ονόμαζαν μεταλλοίωμα ή μέταλλον.
Την τέχνη της παρασκευής
των μετάλλων την ονόμαζαν μεταλλοιωτική ή μεταλλικήν. Το ρήμα της αρχαίας
Ελληνικής γλώσσας μεταλλάω την εποχή εκείνη είχε την έννοια της έρευνας και
σήμαινε αναζητώ και σκέπτομαι συγχρόνως.
Οι κατεργασίες για την
παρασκευή των μετάλλων και των κραμάτων περνούσαν από το στάδιο της αλέσεως και
του τεμαχισμού της πρώτης ύλης, δηλαδή του ορυκτού, της λίθου όπως έλεγαν σε
πολύ μικρά τεμάχια. Την κατάσταση της ύλης σε λεπτό διαμερισμό, δηλαδή
λεπτότατης κονίας, οι αρχαίοι την έλεγαν κατάσταση χύματος. Μετά την παρασκευή
του λεπτοτάτου χύματος, το πυρ κατά τον Ηράκλειτο επιτελούσε την μεταλλοίωση.
Στην αρχαιότητα, η έννοια «πυρ» σήμαινε την θερμότητα και γενικά αυτό που
σήμερα ονομάζουμε ενέργεια.
 |
| Αρχαίοι Έλληνες μεταλλουργοί σε κάμινο χύτευσης. |
Οι κατεργασίες για την
παρασκευή του χύματος ήταν δυσκολότατες, τις εκτελούσαν μορφωμένοι τεχνικοί.
Τους επί κεφαλής τεχνικούς τους έλεγαν χυμευτάς και την πράξη μετατροπής της
πρώτης ύλης σε λεπτό διαμερισμό την έλεγαν χυμεύειν ή χυμίζειν. Οι αρχαίοι
Έλληνες πρέσβευαν ότι κάθε αλλοίωση της ύλης και όχι μόνο στα μέταλλα για να
είναι αποδοτική έπρεπε να περάσει από την κατάσταση του χύματος με ένα σύνολο
πράξεων που το ονόμαζαν χυμεία. Κατά μια άλλη ερμηνεία, η λέξη χυμεία
προέρχεται από το ρήμα χέω και τη διαδικασία της χύτευσης και αφορούσε την
ανάμιξη χρυσού και αργύρου με σύντηξη, έργο που εκτελούσαν οι χυμευτές.
Οι χυμευτές είχαν το
ακόλουθο δόγμα, που αν και αρχαίο, πιθανώς της κλασσικής αρχαιότητας,
αναφέρεται μόνο στον Ζώσιμο τον Πανοπολίτη και δίνει την φιλοσοφική υπόσταση
του χύματος:
«…εάν μη τα σώματα
ασωματώσης και τα ασώματα σωματεύσης και ποιήσης τα δύο εν ουδέν των
προσδοκωμένων έσται…»
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για ΑΡΧΑΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΕΔΩ.
Ο Ζώσιμος ο Πανοπολίτης που
έζησε περίπου από το 250 έως το 350 μ.Χ., είναι ο αρχαιότερος των χυμικών
συγγραφέων και ο πρώτος που κάνει γραπτή αναφορά του όρου χυμεία. Συνεπώς, ο
Ζώσιμος ήταν ο θεμελιωτής της τέχνης της χυμείας.
Εδώ πρέπει να γίνει διαχωρισμός των αρχαίων Ελλήνων χυμευτών από τους αλχημιστές των ανατολικών χωρών που είχαν επίδραση και στη Δύση κατά τον μεσαίωνα. Οι αλχημιστές είχαν αντικειμενικό σκοπό μόνο την παρασκευή χρυσού και τους διέκρινε ένας έντονος μυστικισμός.
Ο χυμευτής Πελάγιος (4ος-5ος αι. μ.Χ.) είπε το εξής απόφθεγμα:
«Ομοίος ομοίον, σίτος σίτον, χρυσός χρυσόν, άργυρος άργυρον γεννά»
Το απόφθεγμα αυτό έχει μεγάλη σημασία, διότι αποδεικνύει ότι οι Έλληνες χυμευτές είχαν αντιληφθεί ότι η μετατροπή μετάλλων σε χρυσό ήταν αδύνατη.
 |
| «Αποστακτήρες» του Έλληνα χυμευτή Ζώσιμου Πανοπολίτη. |
Επειδή τα νανοσωματίδια
παύουν να υφίστανται τους νόμους της κλασσικής φυσικής, αλλά διέπονται από τους
νόμους της κβαντοφυσικής, τα παραγόμενα από την χύμευση νανοσωματίδια πρόσδιδαν
στα μεταλλοιώματα και γενικώς στα προϊόντα των χυμευτών κάποια ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά και ιδιότητες, πράγμα που δεν πέρασε απαρατήρητο από εκείνους
τους σοφούς αρχαίους χυμευτές. Έτσι, η χυμευτική των αρχαίων Ελλήνων
τεχνολόγων, ενίοτε, τους οδηγούσε ενσυνειδήτως σε νανοτεχνολογία.
Η αρχαία Ελληνική
νανοτεχνολογία βρέθηκε στο απόγειο της στην Ελληνιστική περίοδο, με κέντρο την
Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ως πνευματική κληρονομιά των αρχαίων Ελλήνων χυμευτών
και εμπειρικών νανοτεχνολόγων εκείνης της εποχής.
Αποδέκτες εκείνης της
κληρονομιάς υπήρξαν σπουδαίοι χυμευτές με προεξάρχουσα προσωπικότητα τον
προαναφερόμενο Ζώσιμο τον Πανοπολίτη που γεννήθηκε στην Πανόπολη της Αιγύπτου.
Δίδαξε στην Αλεξάνδρεια και έγραψε 28 βιβλία από τα οποία διασώθηκε μόνο ένα.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.2.2021.
ΠΗΓΕΣ:
Τσαγκάρης Μ. Ιωάννης, «ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ – η πρωτοχημεία των αρχαίων Ελλήνων και των Βυζαντινών», Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα, 2005.
Σπανδάγος Ευάγγελος, «Η Χυμεία στην Αρχαία Ελλάδα», Εκδόσεις ΑΙΘΡΑ, 2012.
Μαλτέζος Γ. Χρήστος, «Νανοτεχνολογία - πυροτεχνολογία σε ύαλο ύστερης αρχαιότητας», Εταιρεία Διερεύνησης Αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας (ΕΔΑΒυΤ), 17/2/2020.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ και τέχνες, «Η Αλχημεία στα βυζαντινά χρόνια», 4.7.2011.
(*) Δρ. χημικός, μέλος της Εταιρείας Διερεύνησης Αρχαιοελληνικής
και Βυζαντινής Τεχνολογίας (Ε.Δ.Α.Βυ.Τ.) και ιδρυτής της ομάδας: Ερευνητές
Αρχαίας Ελληνικής Νανοτεχνολογίας (Ε.Α.Ε.Ν.).
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook