ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ 1821 - του Γ. Καραμαδούκη

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

ΚΑΙ ΤΟ 1821

Του συγγραφέα Γιώργου Καραμαδούκη

 

   Η Επανάσταση του 1821, η οποία οδήγησε στην δημιουργία του ανεξαρτήτου ελληνικού κράτους υπήρξε αποτέλεσμα των πολεμικών αγώνων των επαναστατημένων Ελλήνων. Σημαίνων παράγοντας, ο οποίος συνέβαλλε στην ανεξαρτησία αυτή, ήταν και η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, η οποία υπαγορεύθηκε από την εξυπηρέτηση των δικών τους σκοπών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

   Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να παρουσιάσει την πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων κατά την διάρκεια του ένοπλου αγώνα των Ελλήνων. Να σταθεί στους ανταγωνισμούς τους πάνω στο αποκαλούμενο Ανατολικό Ζήτημα και να αναλύσει τους λόγους της καταπολέμησης, αλλά και υποστήριξης των Ελλήνων επαναστατών αναλόγως των ιδιαιτέρων συμφερόντων τους.

 

1. ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΛΑΪΜΠΑΧ

   Το ξεκίνημα της Επανάστασης τον Φεβρουάριο του 1821 στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες βρήκε τις Μεγάλες Δυνάμεις να συνεδριάζουν στο Λάιμπαχ, όπου ο αυστριακός καγκελάριος Μέττερνιχ είχε επιβάλλει την πολιτική του[1]. Η Αυστρία, η οποία κατείχε τεράστιες εκτάσεις, μεταξύ των οποίων και ιταλικές επαρχίες, δεν επιθυμούσε να στηρίξει επαναστατικά κινήματα υπό τον φόβο εξεγέρσεων των διαφόρων εθνικοτήτων που διαβιούσαν σε αυτές[2].

   Η Ρωσία με την σειρά της καταδίκασε το κίνημα του Υψηλάντη και τον διέγραψε από τους στρατιωτικούς καταλόγους της[3]. Δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει διαφορετική πολιτική, διότι με πρότασή της είχε δημιουργηθεί η Ιερή Συμμαχία, με στόχο την διατήρηση των κεκτημένων και την καταστολή των κινημάτων[4].

   Η Γαλλία, η οποία μόλις πριν λίγα χρόνια είχε ηττηθεί, προσπαθούσε να επανέλθει στον διεθνή διπλωματικό στίβο με αποτέλεσμα να επιδοθεί σε έναν ρόλο «χωροφύλακα» [5]. Η Αγγλία τάχθηκε και αυτή κατά της Επανάστασης, ωστόσο δεν υποστήριξε την στρατιωτική επέμβαση[6]. Στην ουσία ο κίνδυνος περιπλοκής των ανταγωνισμών των Μεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή απέτρεψε την βίαιη καταστολή της Επανάστασης και σε αυτό συνέβαλλε κυρίως η πεποίθηση πως ο Σουλτάνος θα την κατέστειλε γρήγορα[7].

Για ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: Γ. Λεκάκης "Επίτομος βιογραφία του Ι. Καποδίστρια".

2.Ο ΑΓΓΛΟΡΩΣΙΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

   Οι σφαγές στις οποίες προέβησαν οι Οθωμανοί ως αντίποινα, ξεσήκωσαν την ευρωπαϊκούς λαούς. Οι Ρώσοι που εμφανίζονταν ως προασπιστές της ορθοδοξίας έστειλαν τελεσίγραφο στην Πύλη μέσω του πρεσβευτή τους Στρογκάνωφ[8]. Η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων θορύβησε την Ευρώπη και αύξησε τις ελπίδες των Ελλήνων για έναν ρωσοτουρκικό πόλεμο.

   Μετά το συνέδριο της Βερόνας (1822), όπου επικράτησαν οι απόψεις του Μέτερνιχ, η Αγγλία ξεκίνησε την αλλαγή της πολιτική της. Από θιασώτης της διατήρησης της οθωμανικής αυτοκρατορίας ως προφράγματος καθόδου των Ρώσων στην Μεσόγειο, έβλεπε τώρα το ενδεχόμενο σχηματισμού μικρού ελληνικού κράτους ως αντίβαρου στην κάθοδο αυτή[9].

   Η νέα αυτή πολιτική που χάρασσε ο Κάνιγκ οδήγησε στην αναγνώριση του εμπολέμου στους Έλληνες το 1823[10]. Έτσι πλέον έπαυε η σύνδεσή τους με τα επαναστατικά κινήματα της Ευρώπης, πράγμα που επεδίωκε διακαώς ο Μέτερνιχ. Την επόμενη χρονιά υπογράφεται και το πρώτο αγγλικό δάνειο, πράξη σαφώς ευνοϊκή για τα ελληνικά πράγματα[11]. Ήταν πλέον εμφανές πως ο Άγγλος πρωθυπουργός ήθελε να αυξήσει την βρετανική επιρροή στην Ελλάδα, ώστε να μην γίνει αυτή υποχείριο των Ρώσων. Για τον λόγο αυτό δεν απέκλειε ακόμα και συνεργασία μαζί τους[12].

   Ως απάντηση στις πράξεις αυτές των Άγγλων ο τσάρος Αλέξανδρος πρότεινε τον ίδιο χρόνο το σχέδιο των τριών τμημάτων κατά το πρότυπο των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών[13].      Το σχέδιο αυτό απορρίφθηκε και απογοήτευσε τους Έλληνες, καθώς επιθυμούσαν λύση ανεξαρτησίας. Κάτω από την πίεση του Ιμπραήμ που εκστράτευσε στην Πελοπόννησο το 1825 όλοι οι σημαίνοντες παράγοντες της Επανάστασης υπέγραψαν την πράξη υποταγής, ζητώντας από την Αγγλία να αναλάβει τον ρόλο του προστάτη[14]. Ο Κάνιγκ απέρριψε την πρόταση αυτή, αλλά δεν έπαψε να ενισχύει την θέση της Αγγλίας ευνοώντας την σύναψη του δευτέρου δανείου.

   Με την άνοδο του τσάρου Νικολάου στον θρόνο η Ρωσία άσκησε τολμηρότερη πολιτική. Βλέποντας την διείσδυση των Άγγλων ο τσάρος προέβη σε μια συμφωνία για την Ελλάδα μαζί τους, η οποία επικυρώθηκε με το πρωτόκολλο της Πετρούπολης το 1826. Εκεί για πρώτη φορά γινόταν λόγος για την αυτονομία των Ελλήνων με καταβολή φόρου στον Σουλτάνο[15]. Η αυστριακή πολιτική είχε πλέον εξασθενήσει και αυτό διότι η αντίσταση των Ελλήνων, αλλά και ο φιλελληνισμός που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη ιδιαίτερα μετά την πτώση του Μεσολογγίου περιθωριοποίησε κάθε σκέψη επεμβάσεως κατά των Ελλήνων.

   Οι Γάλλοι με την σειρά τους άρχισαν να υπολογίζουν στη εξυπηρέτηση των οικονομικών τους συμφερόντων από τον σχηματισμό ενός ελληνικού κράτους, το οποίο θα τους προμήθευε πρώτες ύλες[16]. Πέραν τούτου οι Γάλλοι επιθυμούσαν να εξισορροπήσουν την επιρροή των αγγλορώσων στην Ελλάδα μετέχοντας ενεργότερα στις εξελίξεις[17]. Έτσι λοιπόν συμμετείχαν με προθυμία στο ρωσοβρετανικό πρωτόκολλο του 1826, το οποίο μετετράπη σε τριμερές[18]. Πρόκειται για την συνθήκη του Λονδίνου που υπογράφηκε τον Ιούλιο του 1827.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ του 1821, ΕΔΩ.

 

 3. Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ

   Η συμμετοχή και των τριών δυνάμεων στην συνθήκη αυτή διευθετούσε τους ανταγωνισμούς τους στην περιοχή και μείωνε την επιρροή των Ρώσων, ως ομοθρήσκων των Ελλήνων[19]. Το σημαντικότερό όμως, ήταν πως υπήρχε όρος που έδινε το δικαίωμα στις Δυνάμεις να λάβουν μονομερώς μέτρα σε περίπτωση που η Πύλη δεν δεχόταν την μεσιτεία τους[20].

   Ο Σουλτάνος υπερεκτιμώντας την συμμαχία του με τους Αιγυπτίους στάθηκε για ακόμα μια φορά άτεγκτος. Αυτό οδήγησε τον ενωμένο στόλο των Δυνάμεων να ενεργήσει προς επιβολή ανακωχής στους εμπολέμους[21]. Στην προσπάθεια αυτή και από τυχαίο γεγονός διεξήχθη η ναυμαχία του Ναβαρίνου τον Οκτώβριο του 1827, στην οποία καταστράφηκε ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος[22].

   Η ναυμαχία του Ναβαρίνου λειτούργησε ως καταλύτης για την εξέλιξη της Επανάστασης και δημιούργησε νέο σκηνικό στις Ευρωπαϊκές αυλές. Ρώσοι και Γάλλοι υποδέχθηκαν χαρμόσυνα το γεγονός σε αντίθεση με τους Άγγλους που το καταδίκασαν[23]. Ο νέος πρωθυπουργός της Αγγλίας Ουέλλιγκτον δεν επιθυμούσε την διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας και αυτό διότι δεν ήθελε αυτό να το εκμεταλλευτούν οι Ρώσοι. Από την μεριά του ο Μέτερνιχ προσπάθησε να μπει πάλι στο διπλωματικό παιχνίδι προσφέροντας την μεσιτεία της Αυστρίας στην Πύλη[24]. Ωστόσο ο Σουλτάνος θα κηρύξει ιερό πόλεμο κατά των συμμάχων και θα κλείσει τα στενά[25]. Αυτό το μοιραίο λάθος του θα προκαλέσει την Ρωσία, η οποία θα προχωρήσει σε πόλεμο κατά των Οθωμανών το 1828.

   Οι Γάλλοι σε ρόλο χωροφύλακα εκπροσωπώντας τις Δυνάμεις θα αποστείλουν στράτευμα στην Πελοπόννησο για την εφαρμογή της Ιουλιανής Συνθήκης υπό τον Μαιζόν[26]. Στην ουσία όμως, προσπάθησαν να μεγιστοποιήσουν την επιρροή τους στην Ελλάδα, πράγμα που προκάλεσε την αντίδραση των Άγγλων. Οι τελευταίοι απαίτησαν να περιοριστούν οι επιχειρήσεις των Γάλλων μέχρι τον Ισθμό[27].

   Η αποχώρηση από την συμμαχία των Αιγυπτίων με την συνθήκη της Αλεξάνδρειας (1828) και η ήττα των Οθωμανών από τους Ρώσους δημιούργησε νέα δεδομένα. Με την συνθήκη της Ανδριανουπόλης (1829) η Τουρκία αποδεχόταν τώρα την αυτονομία της Ελλάδας αλλά και τα σύνορα Βόλου-Αμβρακικού[28]. Αυτά τα σύνορα είχαν ήδη προταθεί από την συνδιάσκεψη των πρεσβευτών στο Πόρο τον Σεπτέμβριο του 1828[29].

   Οι Άγγλοι φοβούμενοι πως από την διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας θα αύξανε το γόητρο των Ρώσων άρχισαν να εξετάζουν το ενδεχόμενο δημιουργίας μικρού ελληνικού ανεξάρτητου κράτους[30]. Η Γαλλία από την άλλη μεριά πλειοδότησε, προτείνοντας διευρυμένα σύνορα, ώστε να μεγαλώσει την επιρροή της[31].     Ο Καποδίστριας συνεχίζοντας την πολεμική εκστρατεία στην Στερεά δημιούργησε τετελεσμένα γεγονότα για τις Δυνάμεις. Έτσι αποφασίστηκε η δημιουργία ελληνικού ανεξαρτήτου κράτους τον Φεβρουάριο του 1830 με σύνορα όμως, που δεν περιλάμβαναν την Ακαρνανία και μέρος της Αιτωλίας[32].

   Η άρνηση του Λεοπόλδου του Σαξ Κόμπουργκ να δεχθεί την βασιλεία της Ελλάδος λόγω των περιορισμένων ορίων της, αλλά και οι φιλελεύθερες αλλαγές των ηγεσιών σε Αγγλία και Γαλλία, είχαν ως συνέπεια την επανεξέταση των συνόρων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους[33]. Οι Οθωμανοί χωρίς την στήριξη της Αυστρίας, καθώς ο Μέττερνιχ είχε αντιληφθεί πως πλέον το παιχνίδι είχε χαθεί[34], συμφώνησε στην Διάσκεψη της Κωνσταντινούπολης το 1832 για ευρύτερα σύνορα του ελληνικού κράτους, τα οποία κατέληξαν με το πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1832 στην γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού[35].

  

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

   Την περίοδο που ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση στην Ευρώπη επικρατούσαν οι απόψεις της Ιεράς Συμμαχίας και ιδίως του αυστριακού καγκελαρίου Μέτερνιχ, για διατήρηση των εδαφικού ευρωπαϊκού καθεστώτος με την ταυτόχρονη κατάπνιξη των επαναστατικών κινημάτων. Προϊόντος του χρόνου, καθώς οι Έλληνες Επαναστάτες σημείωναν νίκες κατά των Οθωμανών ξεκίνησε η μεταστροφή των Μεγάλων Δυνάμεων ως προς το ελληνικό ζήτημα.

   Ο Αγγλορωσικός ανταγωνισμός που αποσκοπούσε στην εξουδετέρωση της επιρροής της μιας δυνάμεως από την άλλη στα ελληνικά πράγματα ευνόησε την Επανάσταση. Οι Γάλλοι προσπαθώντας να επανέλθουν στην πολιτική σκηνή της Ευρώπης θέλησαν να εξισορροπήσουν τον ανταγωνισμό αυτόν και να επωφεληθούν. Τελικώς η δημιουργία ενός μικρού ανεξάρτητου ελληνικού κράτους ικανοποίησε όλες τις πλευρές, καθώς η Ελλάς συνιστούσε στην ουσία προτεκτοράτο των Μ. Δυνάμεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

              

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

1) Βόγλη Ε., «Ο αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας και η σύσταση του πρώτου εθνικού κράτους στην Νοτιοανατολική Ευρώπη», στο: Αθανασία Μπάλτα – Ελπίδα Βόγλη – Χρήστος Χρηστίδης, Θέματα ελληνικής ιστορίας (19ος-20ός αι.), Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, Αθήνα 2016, σ. 43-107.

2) Γιαννόπουλος Γ., «Η Διπλωματία: Ευρωπαϊκοί ανταγωνισμοί και ίδρυση ελληνικού κράτους», στο: Β. Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, τ. 3, Τα Νέα – Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σ. 247-266.

3) Διβάνη Λ., Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947) (Απόπειρα πατριδογνωσίας), Καστανιώτης, Αθήνα 2000.

4) Μαργαρίτης Γ., «Η Επανάσταση του 1821», στο Μαργαρίτης Γ., κ.α., Ελληνική Ιστορία, τ. Γ΄: Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, ΕΑΠ, Πάτρα 1999, σσ. 67-89.

5) Μαργαρίτης Γ., «Φιλέλληνες και διπλωματία. Η μετατροπή της Ελληνικής Επανάστασης σε υπόθεση της Ευρώπης», στο Μαργαρίτης Γ., κ.α., Ελληνική Ιστορία, τ. Γ΄: Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, ΕΑΠ, Πάτρα 1999, σσ. 107-121.

6) Παπαγεωργίου Στ., Από το γένος στο έθνος. Η θεμελίωση του ελληνικού κράτους, 1821-1862, Παπαζήσης, Αθήνα 2004.

7) Dakin, D., Ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία, 1821-1833, 2η έκδ., Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1989.

8) Petropoulos J., Πολιτική και συγκρότηση κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο (18433-1843), τ. Α΄, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1985.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 24.3.2021.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Μαργαρίτης Γ., «Η Επανάσταση του 1821», στο Μαργαρίτης Γ., κ.α., Ελληνική Ιστορία, τ. Γ΄: Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, ΕΑΠ, Πάτρα 1999, σσ. 67-89, σ. 72.

[2] Βόγλη Ε., «Ο αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας και η σύσταση του πρώτου εθνικού κράτους στην Νοτιοανατολική Ευρώπη», στο: Αθανασία Μπάλτα – Ελπίδα Βόγλη – Χρήστος Χρηστίδης, Θέματα ελληνικής ιστορίας (19ος-20ός αι.), Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, Αθήνα 2016, σ. 43-107, σ. 48.

[3] Μαργαρίτης Γ., «Η Επανάσταση του 1821», ό.π., σ. 72.

[4] Παπαγεωργίου Στ., Από το γένος στο έθνος. Η θεμελίωση του ελληνικού κράτους, 1821-1862, Παπαζήσης, Αθήνα 2004, σ. 180.

[5] Βόγλη Ε., «Ο αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας…», ό.π., σ. 48.

[6] Γιαννόπουλος Γ., «Η Διπλωματία: Ευρωπαϊκοί ανταγωνισμοί και ίδρυση ελληνικού κράτους», στο: Β. Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, τ. 3, Τα Νέα – Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σ. 247-266, σ. 250.

[7] Βόγλη Ε., «Ο αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας…», ό.π., σ. 49.

[8] Dakin, D., Ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία, 1821-1833, 2η έκδ., Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1989, σ. 89.

[9] Γιαννόπουλος Γ., «Η Διπλωματία: Ευρωπαϊκοί ανταγωνισμοί…», ό,π., σ. 252.

[10] Στο ίδιο, σ. 253.

[11] Βόγλη Ε., «Ο αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας…», ό.π., σ. 73.

[12] Διβάνη Λ., Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947) (Απόπειρα πατριδογνωσίας), Καστανιώτης, Αθήνα 2000, σ. 94.

[13] Μαργαρίτης Γ., «Φιλέλληνες και διπλωματία. Η μετατροπή της Ελληνικής Επανάστασης σε υπόθεση της Ευρώπης», στο Μαργαρίτης Γ., κ.α., Ελληνική Ιστορία, τ. Γ΄: Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, ΕΑΠ, Πάτρα 1999, σσ. 107-121, σ. 116.

[14] Στο ίδιο, σ. 117.

[15] Στο ίδιο, σ. 118.

[16] Διβάνη Λ., Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας …, ό.π., σ. 99.

[17] Petropoulos J., Πολιτική και συγκρότηση κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο (18433-1843), τ. Α΄, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1985, σ. 53-60, σ.57.

[18] Διβάνη Λ., Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947)…, ό.π., σ. 99.

[19] Στο ίδιο, σ. 258.

[20] Διβάνη Λ., Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947…, ό.π., σ. 100.

[21] Petropoulos J., Πολιτική και συγκρότηση κράτους…, ό.π., σ. 57.

[22] Στο ίδιο.

[23] Γιαννόπουλος Γ., «Η Διπλωματία: Ευρωπαϊκοί ανταγωνισμοί…», ό,π., σ. 257. Στο ίδιο.

[24] Διβάνη Λ., Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947)…, ό.π., σ. 102.

[25] Στο ίδιο, σ. 101.

[26] Παπαγεωργίου Στ., Από το γένος στο έθνος. Η θεμελίωση του ελληνικού κράτους, 1821-1862, σ. 281.

[27] Γιαννόπουλος Γ., «Η Διπλωματία: Ευρωπαϊκοί ανταγωνισμοί…», ό,π., σ. 261.

[28] Στο ίδιο, σ. 264.

[29] Διβάνη Λ., Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947).., ό.π., σ. 107.

[30] Βόγλη Ε., «Ο αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας…», ό.π., σ. 88.

[31] Διβάνη Λ., Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947…, ό.π., σ. 112.

[32] Βόγλη Ε., «Ο αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας…», ό.π., σ. 88.

[33] Διβάνη Λ., Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947)…, ό.π., σ. 119-120.

[34] Στο ίδιο, 123.

[35] Γιαννόπουλος Γ., «Η Διπλωματία: Ευρωπαϊκοί ανταγωνισμοί…», ό,π., σ. 266.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ, 1821, Καραμαδουκης, Ανατολικο Ζητημα, Αγγλοι, Γαλλοι, Ρωσοι, Αγγλια, Γαλλια, Ρωσια, γελοιογραφια Ιατριδη, Αθανασιος Ιατριδης, Λαιμπαχ, Λιουμπλιανα, Μεττερνιχ, Στρογκανωφ, διπλωματια, Ευρωπη, ρωσοτουρκικος πολεμος, συνεδριο Βερονας 1822, Βερονα

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ