Σ’ ένα ζεϊμπέκικο πιασμένο η ψυχή μας - του Θ. Κολοβού

Σ’ ένα ζεϊμπέκικο
πιασμένο η ψυχή μας

Του Θωμά Κολοβού, thkolobos@yahoo.gr
προέδρου του Ελληνικού Κέντρου Ζεϊμπέκικου
και μέλους της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρίας

 

Ο Ζεϊμπέκικος χορός, λόγω της μεγάλης χωρικής έκτασης που συναντάται, της ιστορικότητας που φέρει και της δυνατότητας του να εκφράζει αυθεντικά τα εσώτερα του ανθρώπου, δεν εμφανίζεται με μία ενιαία μορφή. Μπορούμε να διακρίνουμε στην εξελικτική του πορεία διαφορετικά είδη, που το καθένα έχει ιδιαίτερα γνωρίσματα και διακριτή ταυτότητα. Έχουμε λοιπόν, τον παραδοσιακό, τον αστικολαϊκό, τον ρεμπέτικο και τον σύγχρονο αστικό ζεϊμπέκικο.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για το ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ, ΕΔΩ και ΕΔΩ.

Από χορός της μειονοτικής ομάδας των ορεσίβιων ζεϊμπέκηδων και των τοπικών κοινωνιών της Μικράς Ασίας, γίνεται μια από τις κυριότερες εκφράσεις της αστικολαϊκής χορευτικής παράδοσης των αστικών κέντρων καθώς και των λιμανιών της Ελλάδας.

Εξελικτικά, περνά δυναμικά ως η κυριότερη χορευτική έκφραση που εξέφραζε τα κατώτερα στρώματα της κοινωνίας και αργότερα των ευρύτατων λαϊκών μαζών που κατακλύζουν την Αθήνα και τις άλλες επαρχιακές πόλεις, συνδεδεμένος άμεσα με την έλευση των προσφύγων στην Ελλάδα μετά την καταστροφή του 1922 και την περίοδο της ρεμπέτικης δημιουργίας.

Μεταπολεμικά, μεταπηδά στην αθηναϊκή μεγαλοαστική τάξη, μορφοποιείται ως χορευτική έκφραση σε ποικίλα είδη της αστικολαϊκής μουσικής και φτάνει έως τις μέρες μας ως ο επικρατέστερος χορός, αποδεκτός από όλες τις κοινωνικές τάξεις, πάνω στο ρυθμό του οποίου είναι δομημένο ένα μεγάλο μέρος της λαϊκής μουσικής.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για το ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ, ΕΔΩ.

Ταυτόχρονα, δεν θα αποκοπεί ποτέ από το παραδοσιακό του περιβάλλον στο οποίο εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να βιώνεται ως ζώσα παράδοση και παραδοσιακή μουσικοχορευτική έκφραση από τους κατοίκους πολλών ελλαδικών – νησιωτικών και μη περιοχών.

Το συνηθέστερο βήμα του ζεϊμπέκικου είναι εκείνο του βαδίσματος, η στοιχειώδης μετακίνηση που είναι προσιτή στον οποιονδήποτε.

Η απλότητα των κινήσεων, που γίνονται αμέσως κτήμα ακόμα και των μη χορευτών, μας επιτρέπει να τις συλλάβουμε εύκολα, δίχως υπέρμετρη προσπάθεια η σκέψη, κι εν συνεχεία να τις αφήσουμε να ακολουθήσουν το ρυθμό της επανάληψης, που θα τις τροποποιήσει, θα τις “καθαρίσει”, θα τους δώσει όλο τους το εύρος, καθώς και το νόημα που έχουν προσλάβει γι’ αυτόν που τις ενσαρκώνει.

 Ο αυτοσχεδιασμός στον Ζεϊμπέκικο εμπεριέχει τόσο την έννοια της ελευθερίας όσο και της πειθαρχίας.

Χάρη στην εύκολη εκτέλεση των δομών που χρησιμοποιούνται (παλμός του βαδίσματος, συμμετρία των κινήσεων και επανάληψη τους), καθένας ανακαλύπτει ότι ήξερε να χορεύει αλλά δεν ήξερε ότι το ήξερε.

Αφήνεται να παρασυρθεί στο χορό, νιώθει αγαλλίαση και πραγματοποιεί, χωρίς καν να το συνειδητοποιεί, σημαντικό έργο στον εαυτό του, μέσω του παιχνιδιού των πρωτόγονων δομών, που επιδρούν πάνω του με συμβολική αποτελεσματικότητα και κατά έμμεσο, “μαγικό” τρόπο.

Σε κάθε περίπτωση, η δημιουργικότητα και ο αυτοσχεδιασμός εμπεριέχει τόσο την έννοια της ελευθερίας όσο και της πειθαρχίας. Ελευθερία από την πλευρά της φαντασίας, της έμπνευσης και των επιλογών.

Πειθαρχεία, ως προς την κατανόηση των τεχνικών και ιδιωματικών κανόνων καθώς και του είδους και του τρόπου σύνθεσης των επιλογών.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΧΟΡΟ, ΕΔΩ.

Μολονότι ο αυτοσχεδιασμός και η δημιουργικότητα στην απόλυτη αίσθηση τους, συνεπάγονται στην υπέρβαση των κανόνων εν τούτοις, η υπέρβαση τους προϋποθέτει τη γνώση τους.

Ο ζεϊμπέκικος λοιπόν συνιστά πολυδιάστατο και πολυσήμαντο πολιτιστικό φαινόμενο ανοιχτό στις προκλήσεις της εποχής του οποίου οι μορφές, οι τροπικότητες και οι λειτουργίες μεταβάλλονται και εξελίσσονται ανάλογα με την εκάστοτε εποχή και το κοινωνικό συγκείμενο.

Χορός με έντονη ιδιοτοπικότητα ύφους και επιτέλεσης διευρύνει συνεχώς τον κοινωνικό του χάρτη στο αστικό περιβάλλον και σηματοδοτεί μια πολύπλοκη πορεία και διαδικασία που χαρακτηρίζεται από ατομικά και συλλογικά βιώματα και ιδιότυπες ανθρώπινες συμπεριφορές.

“Ιδιαίτερη μνεία χρειάζεται να κάνουμε σχετικά με τη συμμετοχή των φύλων στο ζεϊμπέκικο χορό, όπως διαμορφώθηκε από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα. Η έξοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας της έδωσε και την ανάλογη θέση στη δημόσια επιτέλεση του ζεϊμπέκικου.

Η γυναίκα διεκδίκησε την επί ίσοις όροις με τον άντρα συμμετοχή της στην ατομική επιτέλεση του χορού, με αποτέλεσμα η περιορισμένη συμμετοχή της στο ζεϊμπέκικο, που συναντάται και στην παραδοσιακή κοινωνία των Ζεϊμπέκηδων (Κοροβίνης, 2005) και στη ρεμπέτικη (Τυροβολά, 2009-2010) στο πλαίσιο των αθηναϊκών καφέ-αμάν των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα (Χατζηπανταζής, 1986), να γίνεται συνήθης πρακτική ανατρέποντας τα στερεότυπα για το φύλο και τους έμφυλους ρόλους και απομυθοποιώντας την επικρατούσα -για πολλές δεκαετίες- άποψη ότι ο ζεϊμπέκικος είναι ‘καθαρά ανδρικός χορός’.

Γυναίκες, δυναμικές και αχειραγώγητες χορεύοντας ζεϊμπέκικο καταργούν κάθε προκατάληψη ή τυποποιημένη κοινωνική διάκριση και προβάλλουν με τη δική τους χορευτική ‘γλώσσα’ ζητήματα ταυτότητας και ελευθερίας, τιμώντας την προέλευση και την ιστορία του χορού.”

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.3.2021.

ζειμπεκικο, ψυχη, Θωμας Κολοβος, Ζειμπεκηδες, Κοροβινης, ρεμπετικο, αθηναικο καφεαμαν, 19ος αιωνας, φυλο, ζειμπεκικος, ανδρικος χορος
Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ