Του Χρήστου Γ. Μαλτέζου,
δρ. χημικού, συγγραφέως - ερευνητή, μέλους της
ΕΔΑΒυΤ
Όλες οι σύγχρονες ανακαλύψεις συνιστούν
ενδείξεις ότι είμαστε στη χαραυγή του μετανθρώπου, όπου η βιολογική και η
τεχνολογική εξέλιξη αρχίζουν να συγχωνεύονται σε μια μοναδικότητα
(singularity). Στις μέρες μας, λόγω των τεράστιων μεγεθών πληροφορίας και της
ταχύτητας διάδοσης της, καθίσταται όλο και δυσκολότερη η εγκυρότητα, ενώ ο
ψηφιακός χρήστης ολοένα εθίζεται με τις ψηφιακές οθόνες και απομακρύνεται από
την διαπροσωπική επαφή.
Εάν η ψηφιακή αυτογνωσία μέσω της τεχνητής νοημοσύνης
δεν επαρκεί για να λύσει την πολυπλοκότητα, ρευστότητα, αβεβαιότητα, ασάφεια
και επιτάχυνση, ως ειδοποιά γνωρίσματα της εποχής μας, τότε μήπως θα πρέπει να
αναπτυχθεί περαιτέρω; Και σε ποιο βαθμό; Μήπως σε μια υπέρ-ευφυή τεχνητή
νοημοσύνη; Εάν αυτή δεν διαφέρει σε τίποτα από τον ανθρώπινο εγκέφαλο, θα
διέθετε προσωπικότητα, αξιοπρέπεια και δικαίωμα προστασίας;
Θα είχε νομικά και πολιτικά δικαιώματα, τα οποία ο
άνθρωπος οφείλει να αναγνωρίσει και να σεβαστεί; Μία υπέρ-ευφυής τεχνητή
νοημοσύνη μπορεί να υπερέχει του ανθρώπου σχεδόν σε όλα τα πεδία, επιστήμη,
κοινωνικές δεξιότητες, δημιουργικότητα. Ωστόσο, μπορεί να εμπεριέχει και
κινδύνους, σύμφωνα με τον Σουηδό Φιλόσοφο Nick Bostrom, ιδρυτή και διευθυντή
του “Ινστιτούτου Μέλλοντος της Ανθρωπότητας” στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης,
όπως :
·
Να σχεδιαστεί κρυφά
με βάση το συμφέρον μιας φυλής, χώρας, εταιρείας, κ.α., προσφέροντας τεράστια
ισχύ στους δημιουργούς της.
·
Να εκτραπεί από τον
έλεγχο με επικίνδυνες συνέπειες για τους δημιουργούς της.
·
Να εξελίξει μια
δική της υπέρ-ευφυή τεχνητή νοημοσύνη, με βάση διαφορετικές ηθικές αρχές από
τον εξαρχής προγραμματισμό.
·
Και ίσως στον
αρχικό της κώδικα να παρεισφρήσει ένα λάθος, κατά αντιστοιχία με ένα ελάττωμα σε
βιολογικό DNA, το οποίο θα ήταν αδύνατο να διορθωθεί, με ολέθριες συνέπειες για
την ανθρωπότητα.
Αναβάθμιση της
ανθρώπινης νοημοσύνης
Ο Μπράιαν Τζόουνς, ιδρυτής της εταιρείας Brain
Tree, επένδυσε 100 εκατομμύρια δολάρια στην εταιρεία Kernel, που υπόσχεται να
ενώσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο με ηλεκτρονικό υπολογιστή. Ο ίδιος εμφανίζεται
πεπεισμένος ότι η ανθρώπινη νοημοσύνη χρειάζεται οπωσδήποτε αναβάθμιση. Ο
λόγος; Οι Έλον Μασκ και Μπράιαν Τζόουνς επιμένουν στις επεμβατικές μεθόδους,
ισχυριζόμενοι ότι είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τις μελλοντικές
κινήσεις ανεξαρτησίας της υπέρ-ευφυούς τεχνητής νοημοσύνης!
Η νευροβιολόγος καθηγήτρια νομικής και
φιλοσοφίας Νίτα Φαραχάνι, πρόεδρος του οργανισμού “Επιστήμη και Κοινωνία” του
Πανεπιστημίου Ντιούκ των ΗΠΑ και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της “Διεθνούς
Εταιρείας Νευροηθικής”, δήλωσε σχετικά με τα πειράματα σύνδεσης εγκεφάλου με
ηλεκτρονικό υπολογιστή:
«Για μένα, ο εγκέφαλος είναι το
μόνο ασφαλές μέρος στο οποίο μπορώ να σκέφτομαι ελεύθερα, να φαντασιώνομαι και
να διαφωνώ. Βρισκόμαστε πολύ κοντά στο να διασχίσουμε το τελικό σύνορο της
ιδιωτικότητας, χωρίς όμως να υπάρχει οιαδήποτε προστασία για κάτι τέτοιο».
Ο φόβος μίας “ψηφιακής
δικτατορίας”
Τον Ιανουάριο του 2020, στο ετήσιο διεθνές
οικονομικό συνέδριο του Νταβός, ο Ισραηλινός ιστορικός και φιλόσοφος, Yuval
Noah Harari, γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό από βιβλία του όπως το
“Homo Deus”, προειδοποίησε για έναν κόσμο, όπου οι αλγόριθμοι θα αναλύουν τη
βιολογία μας και τη συμπεριφορά, λέγοντας ότι κάποιες χώρες, μπορεί να
χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για να αναλύουν όλη μας τη ζωή.
Ονόμασε ως «αποικιοκρατία προσωπικών δεδομένων» και ως «ψηφιακές δικτατορίες» έναν
κόσμο, όπου κάποιος θα μπορεί να φυλακίζεται, εάν τα βιολογικά του δεδομένα
δείξουν ότι δεν είναι αρκετά αφοσιωμένος στο καθεστώς. Είπε ότι με τις νέες
τεχνολογίες οι άνθρωποι μετατρέπονται σε «ζώα που μπορούν να χακαριστούν» και κάλεσε τις
ΗΠΑ και την Κίνα να αποτρέψουν τη διαφαινόμενη σύγκλιση των τεχνολογιών της
Τεχνητής Νοημοσύνης, της Βιομετρικής και της Αυτόματης Παρακολούθησης, πριν να
είναι πολύ αργά.
Σήμερα, τόσο οι ΗΠΑ όσο και οι
άλλες μεγάλες δυνάμεις υιοθετούν το δόγμα «κάθε πλευρά για τον εαυτό της», είπε ο Harari,
τονίζοντας ότι για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι θα πρέπει να αποκατασταθεί η
διεθνής εμπιστοσύνη και η συνεργασία, αλλά και να δοθούν φιλοσοφικές απαντήσεις
στα μεγάλα ερωτήματα, παρόλο που εκτίμησε ότι ο κόσμος βρίσκεται σε μια «φιλοσοφική πτώχευση».
Η «αρχή
της ευθύνης»
Όλα αυτά παραπέμπουν στην «αρχή της ευθύνης» που
διετύπωσε ο Γερμανο-Αμερικανός φιλόσοφος Hans Jonas, καθηγητής βιοηθικής,
πολιτικών επιστημών και φιλοσοφίας, ιδρυτής της “Νέας Σχολής για την Κοινωνική
Έρευνα” της Νέας Υόρκης. Σύμφωνα με αυτή την αρχή, «δεν έχουμε το ηθικό δικαίωμα να
διακινδυνεύσουμε την ύπαρξη και την συνέχεια της ανθρωπότητας».
Ένας υπέρ-αλγόριθμος δεν θα
είχε ηθικό αποτέλεσμα, λόγω της μοναδικότητας κάθε προσώπου (παραδείγματα:
ιατρική, δικαιοσύνη, ιδιοκτησία, σεξουαλικές ανάγκες). Η συνολική ωφέλεια δεν
είναι ηθικό να επιβάλλεται σε βάρος του ενός, εκτός εάν συνιστά ελεύθερη
επιλογή του ίδιου για λόγους αλληλεγγύης, ανιδιοτέλειας, φιλίας, δικαιοσύνης.
Συνεπώς, οι ωφελιμιστικοί αλγόριθμοι πρέπει να
έχουν πολιτισμική ανθρώπινη συνάφεια, να ελέγχονται και να ρυθμίζονται
νομοθετικά. Τα ηθικά διλήμματα καθώς και τα συναισθήματα και τα πάθη βιώνονται
μέσω κοινωνικών νοημάτων. Για μια ηθική υπέρ-ευφυή τεχνητή νοημοσύνη, αυτά τα
κοινωνικά νοήματα θα πρέπει να θεσμοθετηθούν για την εκάστοτε κοινωνική
κατάσταση και να μαθηματικοποιηθούν ως μέρος.
Εάν υποθέσουμε ότι όλες οι αξίες και κανόνες
της κοινωνικής ζωής μπορούσαν να τυποποιηθούν σε μαθηματική μορφή, δηλαδή, εάν
μπορούσαν να κωδικοποιηθούν σε λογικές προτάσεις στο πλαίσιο ενός αξιωματικού
συστήματος, θα υπήρχαν ανάμεσα σε αυτές κάποιες προτάσεις που για την ορθότητα
τους δεν θα μπορούσαμε να αποφανθούμε, όπως έδειξε ένας από τους μεγαλύτερους
αναλυτικούς φιλοσόφους της ιστορίας και μαθηματικός, ο Αυστρο-Αμερικανός Kurt
Friedrich Gödel στο “Θεώρημα μη πληρότητας”.
Ζητείται “ψηφιακός ανθρωπισμός”
Από τα πιο πάνω, ούτε η ηθική κρίση ούτε τα
συναισθήματα και οι επιθυμίες δεν αλγοριθμίζονται, διότι η ηθική κρίση αφορά
κοινωνικά νοήματα, τα οποία δεν περιγράφονται μέσω μαθηματικών. Σύμφωνα με τον
καθηγητή φιλοσοφίας Michael Silberstein: «Πως είναι δυνατό η συνείδηση
να προκύπτει από θεμελιώδη στοιχεία όπως σωματίδια, πεδία, κύτταρα κλπ, (που
αποτελούν το φυσικό υπόβαθρο) που τα ίδια δεν είναι συνειδητά, όπως
ολοκληρωμένα βιώματα σε έναν εγωκεντρικό χώρο (νοητικά φαινόμενα);»
Ο
Ελληνο-Γερμανός καθηγητής φιλοσοφίας, Θεοφάνης Τάσης, μέλος της “Ανθρωπιστικής
Ακαδημίας του Βερολίνου”, προκρίνει τον «ψηφιακό ανθρωπισμό» ως
μια αριστοτελική μεσότητα με βάση τη φρόνηση και στόχο τον αυτοπεριορισμό για
τη διατήρηση της ανθρωπικότητας. Μερικά από τα ερωτήματα για την απώτερη
εξέλιξη του ανθρωπίνου είδους σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη είναι:
·
Προσπάθεια για
αθανασία μέσω της τεχνητής νοημοσύνης.
·
Μεταφόρτωση της
ανθρώπινης συνείδησης σε ηλεκτρονικό υπολογιστή.
·
Ανθρώπινη
ενδυνάμωση μέσω γενετικών τροποποιήσεων
·
Διασύνδεση ανθρώπου
και ηλεκτρονικού υπολογιστή ως κυβερνοοργανισμός.
Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος. Διαθέτει ορθό λόγο,
φαντασία, επιθυμίες, πάθη, και συναισθήματα, χάρη στα οποία νοηματοδοτεί τη ζωή
του σε βίωμα, επιδρά στον φυσικό κόσμο και επιζητεί την αθανασία, μέσα από την
τεχνολογική ανάπτυξη και μετά-εξέλιξη του είδους του.
ΠΗΓΕΣ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 24.4.2021.
1.Bostrom Nick , “Superintelligence
- Paths, Dangers, Strategies”, Oxford University Press, 2016
2. Godel Kurt,
«Το Θεώρημα της Μη Πληρότητας», Δρόμων, 2019
3. Jaegwon Kim,
«Η Φιλοσοφία του Νου», Leader Books, 2005
4. Jonas Hans,
“Φιλοσοφικές Έρευνες και Μεταφυσικές Εικασίες», Ίνδικτος, 2001
5. McCarthy John, “The Philosophy of A.I. and the A.I.
of Philosophy”, Stanford University, 2006
6. Schmitt Carl,
“Ο Λεβιάθαν στην Πολιτειολογία του Τόμας Χόμπς - Νόημα και Αποτυχία ενός
Πολιτικού Συμβόλου», Σαββάλας, 2009
7. Τάσης Θεοφάνης, «Ψηφιακός Ανθρωπισμός», Αρμός, 2019
8.
Τσακίρη Αμαλία, «Η Συνείδηση ως αναδυόμενο φαινόμενο: Διερευνητική Ανασκόπηση
Θεωριών και Μηχανισμών Ανάδυσης», ΕΚΠΑ , 2010
9. ted.
10. weforum.
Δικτατορια αλγοριθμων, αλγοριθμος, αλγοριθμοι, ψηφιακος ανθρωπισμος, Μαλτεζος
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook