Του Γιώργου Λεκάκη
Ο τόπος του πρώιμου «προϊστορικού»
αγροτικού οικισμού που ευρέθη στην Νέα Νικομήδεια Ημαθίας, της Δυτικής
Μακεδονίας, σημειώθηκε για πρώτη φορά το 1958 από τον κ. Φώτιο Πέτσα, έφορο
Αρχαιοτήτων της περιοχής για την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Η πρόθυμη συμβουλή και βοήθειά του, καθώς και η πιο γενναιόδωρη συνεργασία της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας υπό την καθοδήγηση του δρ. Ιωάννη Παπαδημητρίου και του Υπουργείου Γεωργίας, κατέστησαν δυνατή την ανασκαφική περίοδο πέντε εβδομάδων το καλοκαίρι του 1961.
Η Νέα Νικομήδεια (τ. Μπρανιάτα)
ευρίσκεται 11 χιλιόμετρα ΒΑ. της Βερροίας στην Ημαθία. Ο νεολιθικός οικισμός της,
είναι ένας από τους αρχαιότερους στην Ευρώπη, αφού εδημιουργήθη πριν 8.650 χρόνια!
Το σύγχρονο χωριό εκτίσθη το
1922 από Έλληνες πρόσφυγες από την Νικομήδεια Ανατολίας.
Ο νεολιθικός οικισμός Νέας
Νικομηδείας χρονολογείται στην 7η π.Χ. χιλιετία, από το 6650 π.Χ. έως το 5530 π.Χ. (αλλά κυρίως μεταξύ
6190 π.Χ. και 6150 π.Χ.). Ίσως είχε πληθυσμό 500-700 κατοίκων!
Ανασκάφηκε εκτενώς σε τρεις φάσεις (1961, 1963 και 1964) από τον R. J. Rodden.
Ο αρχαιολογικός χώρος έχει έκταση περίπου 24.200 τ.μ., εκ των οποίων έχουν ανασκαφεί τα 1.690 τ.μ.
Έχει τετράγωνες κατοικίες (12 Χ 12 μ. - στην πρώτη φάση, τα σπίτια είχαν τετράγωνο σχήμα, διαμέτρου 8 μ.). Τα νεολιθικά σπίτια κατασκευάσθηκαν - όπως και οι περισσότερες κατασκευές σχεδόν σε όλην την νεολιθική βόρειο Ελλάδα από ξύλα. Σε ένα από αυτά, όπου βρέθηκαν 12 ειδώλια, ίσως ήταν ναός!
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΗΜΑΘΙΑ, ΕΔΩ.
Βρέθηκαν
- 140.000 θραύσματα αντικειμένων,
- 1.115 αγγεία (η κεραμική ήταν σημαντική δραστηριότητα με εκτιμώμενο ετήσιο ρυθμό παραγωγής 25-90 αγγεία). Κάποια κεραμικά ήταν πολύ μεγάλα αγγεία, με ύψος 60 εκατ. και χωρητικότητος 85 λίτρων!,
- 1.000 λεπίδες (από πυριτόλιθο, chert και χαλαζία),
- ανθρωπόμορφα ειδώλια από πηλό (με σταυροειδές σχήμα ματιών και μύτη σαν ράμφος – πτηνόμορφα - σώμα καλλωπισμένο με σφραγίδες και μενταγιόν από στεατίτη),
- 3 πράσινα ειδώλια βατράχου από στεατίτη,
- αγκίστρια (για ψάρεμα),
- εργαλεία (οστέινα και λίθινα, 118 κατακερματισμένα και 75 πλήρη λίθινα),
- πήλινα γλυπτά γυναικών με διπλωμένα χέρια και φαλλικά κεφάλια (θέες γονιμότητος),
- 400 επεξεργασμένα βότσαλα (για ξυλοχειροτεχνία, απολέπιση ζώων, λείανση, προετοιμασία χρωστικών για διακοσμητικά κεραμικά, κλπ.),
- «σφαίρες» σφεντόνας (με αρκετά τυποποιημένο
ωοειδές ή δικωνικό σχήμα, μέσου μήκους 5-6 εκατ.), κ.ά.
- γουδοχέρια, μύλοι, άξονες από πηλό (για περιστροφή μαλλιού), σπάτουλες, κ.ά.
Αυτοί οι Ημαθιώτες Μακεδόνες, κάτοικοι της περιοχής, καλλιεργούσαν δημητριακά και
όσπρια (κριθάρι naked-six row barley, σιτάρι emmer, φακές, μπιζέλια, και βίκο (bitter
vetch). Είχαν ζώα (πρόβατα, αίγες, βοοειδή και χοίρους), κυνηγούσαν (ελάφια,
αγριόχοιρους, χελώνες και πουλιά), ψάρευαν, και συνέλεγαν άγρια καρύδια και βελανίδια…
Η θέση ήταν αρχικώς στις
όχθες του Θερμαϊκού Κόλπου αργότερα σε λίμνη ή λιμνοθάλασσα.
ΠΗΓΕΣ: Robert J. Rodden, G. W. Dimbleby, A. C. Western, E. H. Willis, E. S. Higgs και W. J. Clench «Excavations at the Early Neolithic Site at Nea Nikomedeia, Greek Macedonia (1961 season)», Proceedings of the Prehistoric Society, vol. 28, Δεκέμβριος 1962, σελ. 267-288, DOI. Και Rodden R. J. και K.A. Wardle «Nea Nikomedia: The Excavation of an Early Neolithic Village in Northern Greece 1961–1964», vol I, The Excavation and the Ceramic Assemblage, British School at Athens Supplementary, vol. 25, 1996. Λεκάκης Γ. «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 28.5.2014.
The site of the early prehistoric farming settlement at Nea Nikomedeia, Western Macedonia, was first noted in 1958 by Mr Photios Petsas, Ephore of Antiquities of the area for the Greek Archaeological Service: he investigated the reported discovery of archaeological finds exposed during the course of removing earth from an inconspicuous mound to make a road embankment, and forthwith stopped further destruction of the site. His willing advice and assistance, and the most generous cooperation of the Greek Archaeological Service under the direction of Dr John Papadimitriou, and of the Ministry of Agriculture, made possible the five-week excavation season in the summer of 1961. The excavations were carried out under the aegis of the British School at Athens. Thanks are due to the British Academy, the Crowther-Benyon Fund administered by the University Museum of Archaeology and Ethnology at Cambridge, and the Wenner-Gren Foundation for Anthropological Research for providing the necessary funds. I wish to acknowledge help and guidance both in the field and in the preparation of this report from Professor Grahame Clark, under whose supervision I worked at Cambridge University during the academic years 1959–60 and 1960–61. Grateful acknowledgment is also made to Mr R. W. Hutchinson for his valuable help in the field, and to the undergraduates and research students from the University of Cambridge who willingly undertook most of the field and laboratory work. The ready assistance of the Curator of the University Museum of Archaeology and Ethnology and his staff in shipping matters and the loan of equipment is greatly appreciated.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Bailey D. «Balkan Prehistory: Exclusion, Incorporation and Identity», εκδ. Taylor & Francis, 2000.
Gimbutas M. Als. «The Gods and Goddesses of Old Europe: 7000 to 3500 BC
Myths, Legends and Cult Images», εκδ. University of
California Press, 1974.
Λεκάκης Γ. «Σύγχρονης Ελλάδος
περιήγησις».
Milisauskas S. «European Prehistory: A Survey», Springer, 2011.
Souvatzi St. G. «A Social Archaeology of Households in Neolithic Greece:
An Anthropological Approach», εκδ. Cambridge
University Press, 2008.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook