Η «Δίοδος των θεωρών» και το ιερό αξίωμα του θεωρού στην αρχαία Θάσο - Οι Χάριτες εγγυήτριες της ευημερίας και της ομόνοιας μεταξύ των πολιτών - Τα σπουδαία ανάγλυφα της μνημειακής διόδου των θεωρών βρίσκονται και αυτά στο Λούβρο!!! - του Απ. Τσακρίδη

Η «Δίοδος των θεωρών»

και το ιερό αξίωμα του θεωρού

στην αρχαία Θάσο

Οι Χάριτες εγγυήτριες της ευημερίας

και της ομόνοιας μεταξύ των πολιτών

Τα σπουδαία ανάγλυφα

της μνημειακής διόδου των θεωρών

βρίσκονται και αυτά στο Λούβρο!!!

Του Απόστολου Τσακρίδη

 

Η αρχαία Ελληνική θρησκεία χαρακτηρίζεται συχνά ως τελετουργική. Τι εννοούμε όμως με τον όρο τελετουργική;

Μία τελετουργία είναι ένα σύνολο κινήσεων και ενεργειών που κάνει ένα άτομο ή μία ομάδα ατόμων με στόχο την οργάνωση του χώρου και του χρόνου, προκειμένου να καθοριστούν οι σχέσεις μεταξύ θεών και ανθρώπων ή να ταξινομηθούν οι ανθρώπινες κατηγορίες και οι δεσμοί που τους συνδέουν.

Για τις δημόσιες ιερές πράξεις των Αρχαίων Ελλήνων απαιτούνταν ένας αριθμός ανθρώπων, που τους επέλεγε η Πόλη-Κράτος, για να εξυπηρετεί τις ανάγκες των Ναών και των ιερών χώρων. Για τον λόγο αυτό υπήρχαν άνθρωποι επιφορτισμένοι με διάφορα καθήκοντα που διαδραμάτιζαν ποικίλους ρόλους στην θρησκευτική ζωή της εποχής (Β. Μακέδος, 2019).

Ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά για τους θεσμούς του 7ου και του 6ου αι. Λίγες πληροφορίες μας παρέχουν οι χαραγμένοι κατάλογοι των πιο σημαντικών αξιωματούχων, αρχόντων και θεωρών, με τις συνέχειες και ασυνέχειες τους και ορισμένες περιθωριακές μνείες. Το επώνυμο αξίωμα, που χρονολογεί το έτος, είναι ο Άρχοντας. Αποσπασματικοί κατάλογοι αρχόντων από το 550 π.0, περίπου, αλλά είναι πολύ πιθανόν πως ο θεσμός αυτός ανέρχεται στις απαρχές της πόλης, αφού στην Πάρο το αξίωμα του άρχοντα υπήρχε ήδη στην εποχή του Αρχίλοχου. Οι θεωροί, παλαιό αξίωμα που όμως δεν οργανώθηκε παρά το 540 σε ετήσιες τριπλές συναρχίες, είχαν καθήκοντα που θεωρείται ότι ήταν κατ’ αρχάς θρησκευτικά. Διετέλεσαν επίσης περιστασιακά, επώνυμοι καθώς ήταν εξέχοντα μέλη της κοινωνίας.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τους ΘΕΩΡΟΥΣ, ΕΔΩ.

Από την εποχή της κατάληψης της Θάσου από τους Αθηναίους το 463 π.0, η Αθηναϊκή κυριαρχία επέφερε μία Δημοκρατική μεταπολίτευση με τη μεταβίβαση της εξουσίας στον έναν και μοναδικό άρχοντα. Οι τρεις θεωροί που παρέμειναν, είχαν δευτερεύοντα πολιτικό ρόλο: ανάμεσα στα ονόματα τους συναντάται εκείνο του μεγάλου ζωγράφου Πολυγνώτου. Ύστερα από μία περίοδο πολιτικής κρίσης (ολιγαρχίας) το 411, η Αθήνα αποκαθιστά τη Δημοκρατία με τη Βουλή της και την Εκκλησία του Δήμου το 407. Από το 404, οι Σπαρτιατική τάξη πραγμάτων εγκαθιστά μία δεκαρχία. Το 375 η Θάσος εισέρχεται στη δεύτερη Αθηναϊκή συμμαχία, επανέρχεται σε ένα πιο ανοιχτό πολιτικό σύστημα, σταθερά εγκαθιδρυμένο, που δεν μοιάζει να επηρεάζεται από την εισβολή των Μακεδόνων στη περιοχή του Αιγαίου (Yves GRANDJEAN, Francois SALVIAT 2012, σελ. 267-269).

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΘΑΣΟ, ΕΔΩ.

Στα τέλη του 4ου αι. οι άρχοντες και οι θεωροί διατήρησαν την πρώτη θέση στα αξιώματα της πόλης. Σε αυτές τις τιμές έφθανε κανείς μόνον μία φορά, αφού πρώτα έχει ασκήσει άλλα καθήκοντα. Μπορούσε να γίνει κάποιος θεωρός αφού έχει διατελέσει άρχοντας, ενώ το αντίθετο ήταν σπανιότερο. Οι θεωροί ήταν επίσημοι αντιπρόσωποι - απεσταλμένοι της πόλης-κράτους τους για να συμβουλευτούν μαντεία, να δώσουν προσφορές σε διάσημα ιερά ή να παρευρεθούν σε Πανελλήνιες ή τοπικές εορτές και τελετουργίες, καθώς αντιμετωπίζονταν ως «ιερές» μορφές και με πολύ σεβασμό, ενώ είχαν τις δικές τους τιμητικές θέσεις για να στις θρησκευτικές εορτές. Οι υπηρεσίες των θεωρών, ονομαζόταν «θεωρία».

Η Θάσος δεν υπήρξε όπως οι Δελφοί, η Δήλος και η Ολυμπία ή ακόμη όπως η γειτονική Σαμοθράκη, κέντρο με εκτεταμένη θρησκευτική ακτινοβολία. Και αν οι Θάσιοι στέλνουν επίσημους αντιπροσώπους (θεωρούς) στους Μεγάλους θεούς της Σαμοθράκης - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Σαμοθράκη, ιερά νήσος" - στον Απόλλωνα της Κλάρου, αν συμβουλεύονται απ’ το Μαντείο των Δελφών, αν τους βρίσκουμε στην Επίδαυρο, οι λατρείες τους αντιστοιχούν σε αυτές μίας συνηθισμένης πόλης-κράτους του Ελληνικού κόσμου, πάντως μίας πόλης με πολλούς θεούς: η αφθονία των Ιερών, τα αναθήματα, οι αναθηματικές επιγραφές, οι απεικονίσεις των νομισμάτων, η προσωνυμία ακόμα και τα σύμβολα των σφραγισμάτων στους αμφορείς το πιστοποιούν (Yves GRANDJEAN, Francois SALVIAT 2012, σελ. 275).

 Μεταξύ των πολλών τιμώμενων θεοτήτων, παρούσες θεότητες με εξέχουσα θέση, ήταν οι τρεις Χάριτες και οι Νύμφες.

Οι Χάριτες και οι Νύμφες είναι θεότητες του παλαιού καιρού, ζούσαν στον όμορφο κόσμο των Αρχαίων Ελλήνων, ενός κόσμου που αποθέωνε τον Άνθρωπο, τα ιδανικά του και τις αξίες του, ενός κόσμου που ο Άνθρωπος ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της Ολότητας, της Φύσης, της Μητέρα Γαίας και γι’ αυτό της απένειμε τον ύψιστο σεβασμό. Οι Χάριτες και οι Νύμφες έχουν την πρωτοκαθεδρία στους Ιερούς Νόμους, ενώ στην αυγή της κλασσικής εποχής απεικονίζονται να οδηγούνται από τους Ολύμπιους θεούς.

Η Ελληνική λέξη ΚΟΙΝΩΝΙΑ (ΚΟΙΝΟΣ – ΝΟΥΣ) , αποκωδικοποιεί με τόση ευστοχία όλη την α-λήθεια. Ανθρώπινη κοινωνία, κοινωνική συνοχή και ομόνοια δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν ακριβολογήσουμε στο ξεκάθαρο νόημα αυτής της λέξεως.

Στη αρχαία Πόλη των ΘΑΣΙΩΝ είναι ριζωμένες από πολύ παλιά οι δύο αρχέγονες αυτές λατρείες.

Το Ιερό των Χαρίτων, θεοτήτων που προστατεύουν την ΟΜΟΝΟΙΑ μέσα στην πόλη και βρίσκονταν στο τέλος της μεγάλης οδού που ξεκινούσε από το Ιερό του Ηρακλή (η πληροφορία αυτή έγινε γνωστή από κείμενο του 5ου αι. π.0). Οι Νύμφες (ή Ναϊάδες): προστατεύουν τα αναβλύζοντα νερά, τις πηγές και τις κρήνες (που συχνά αποκαλούνται «Νυμφαία»). Η εξαιρετική σπουδαιότητα των δημοσίων πηγαδιών υπογραμμίζεται από τη μνημειακή τους διαμόρφωση στη πλατεία-κόμβο, στα ΒΑ της αρχαίας πόλης των Θασίων.

Στη ΒΑ γωνία της Αγοράς μία σημαντική πύλη που διαμορφώθηκε σε μνημειακή οδό, πάνω σε έναν κεντρικό δρόμο συνέδεε το πεδινό τμήμα της πόλης με τις πλαγιές της Ακρόπολης. Αμέσως Βόρεια από τη Δίοδο υπάρχει μία πλατεία – κόμβος με δημόσια πηγάδια και βωμούς, όπου τιμούσαν τη θεά Αθηνά με την επωνυμία «Προπυλαία».

Η οδός πλαισιωνόταν στις πλευρές από αντικριστούς μαρμάρινους τοίχους 11μ. Οι δύο παρειές κοσμούνταν με θαυμάσια ανάγλυφα, τα οποία ο Γάλλος περιηγητής E. Miller εντόπισε το 1864 και μετέφερε στο Λούβρο (δεν τα έχουμε διεκδικήσει ποτέ). Η μεγαλύτερη ανάγλυφη πλάκα, επονομαζόμενη του Απόλλωνα και των Νυμφών, καταλάμβανε το μέσο του ΒΔ τοίχου. Στα αριστερά φαίνεται ο θεός Απόλλωνας, με μακρύ χιτώνα και ιμάτιο, κατ’ ενώπιον και κρατώντας στο αριστερό χέρι κιθάρα, στεφανώνεται από μία ακόλουθο στην άλλη πλευρά του ναΐσκου που καταλαμβάνει το κέντρο του ανάγλυφου, τρεις Νύμφες φέρνουν στον θεό προσφορές, ταινίες και καρπούς. Πάνω από το ναΐσκο μία επιγραφή ορίζει το τελετουργικό της λατρείας:

ΝΥΜΦΗΣΙΝ Κ’ ΑΠΟΛΛΩΝΙ ΝΥΜΦΗΓΕΤΗ ΘΗΛΥ ΚΑΙ ΑΡΣΕΝ ΑΜ ΒΟΛΗ ΠΡΟΣΕΡΔΕΝ ΟΙΝ ΟΥ ΘΕΜΙΣ ΟΥΔΕ ΧΟΙΡΟΝ ΟΥ ΠΑΙΩΝΙΖΕΤΑΙ.

Στις Νύμφες και στον Απόλλωνα Νυμφηγέτη, θυσίασε αρσενικό ή θηλυκό, κατά τη βούληση σου μη θυσιάσεις προβατίνα ούτε χοίρο, ούτε να ψάλει παιάνας.

Η διάταξη του παράλληλου τειχίσματος ήταν διαφορετική. Μία πλατιά εσοχή στο μέτωπο του τοίχου φιλοξενούσε έναν βωμό (εσχάρα), που εκτιμάται ότι είναι προγενέστερος των τειχών και μαρτυρά τη παλαιότητα της λατρείας των Χαρίτων. Στη ΒΑ γωνία του τοίχου εφαπτόταν ένας τρίτος βωμός που αριστερά του βρέθηκε βάση με δύο βαθμίδες (φυλάσσεται στο Μουσείο) στην οποία χαράχθηκε στις αρχές του 4ου αι. π.0, μια ανάθεση στην Προπυλαία Αθηνά. Επίσης ένα από τα αναθήματα που ήταν άλλοτε παρατεταγμένα κατά μήκος του ΝΑ τοίχου ήταν αφιερωμένο στην θεά Εστία. Εντοπίστηκαν ακόμα, ίχνη από καρφιά πάνω στους τοίχους που υποδηλώνουν ότι συνήθιζαν να κρεμούν μέσα στη δίοδο στεφάνια και ταινίες ως προσφορές.

Εκατέρωθεν της εσοχής, βρίσκονταν δύο ανάγλυφες συμμετρικές πλάκες: στην αριστερή οι Χάριτες εικονίζονται να υψώνουν τα χέρια κρατώντας προσφορές, στεφάνια και καρπούς, στη δεξιά ο θεός Ερμής προχωρά μπροστά από μία γυναίκα που κρατά στεφάνι ντυμένος με χλαμύδα και Φρύγιο (Θρακικό) πίλο, στο αριστερό χέρι κρατά το κηρύκειον και δείχνει με το δεξί τον βωμό. Μία επιγραφή ορίζει:

ΧΑΡΙΣΙΝ ΑΙΓΑ ΟΥ ΘΕΜΙΣ ΟΥΣΕ ΧΟΙΡΟΝ.

Στις Χάριτες μην θυσιάσεις κατσίκα ή χοίρο.

Παρά την αρχαϊκή όψη του έργου, ο Απόλλωνας και ο Ερμής κινούνται ελεύθερα από τις καθ’ όλα ιερατικές μορφές των Νυμφών και των Χαρίτων. Η ατμόσφαιρα σιωπηλής κατάνυξης που γεννιέται από το γαλήνιο ρυθμό των στάσεων, η απλή και συνάμα εκλεπτυσμένη χάρη των μορφών, το επιμελές σκάλισμα του ανάγλυφου κατατάσσουν τα έργα αυτά μεταξύ των πιο αντιπροσωπευτικών της μετάβασης από το αρχαϊκό στον αυστηρό ρυθμό.

Στο τέλος του 4ου αι. π.0, οι Θάσιοι χάραξαν πάνω στους τοίχους της διόδου ανακεφαλαιωτικό κατάλογο των θεωρών. Τα ονόματα των αρχόντων αυτών συγκεντρώθηκαν, ήδη από το 540 π.0, σε τριάδες που αντιστοιχούν στην ετήσια σύνθεση του σώματος και στην αρχή του καταλόγου αναφέρονται πρόσωπα που είχαν θητεύσει σε ακόμα παλαιότερη εποχή. Ο κατάλογος αυτός ενημερωνόταν στη συνέχεια κάθε χρόνο μέχρι και την αυτοκρατορική εποχή.

Μετά από την κατασκευή του περιβόλου που περιέκλεισε στις αρχές του 5ου αι. π.0, όλο το δομημένο χώρο, η δίοδος άνοιξε οριστικά, ανακατασκευάστηκε και διακοσμήθηκε, εξυπηρετώντας έκτοτε ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα δύο τμήματα της πόλης. Ο χαρακτήρας της ταυτόχρονα πολιτικός και ιερός, η αρχιτεκτονική της πρωτοτυπία δεν υπάρχει ανάλογη στον Ελληνικό κόσμο, καθιστούν το μνημείο αυτό σημαντικό ορόσημο του αστικού τοπίου (Yves GRANDJEAN, Francois SALVIAT 2012, σελ. 108-113).

 Από την Πολιτεία κανείς δεν έχει μεριμνήσει για τον επαναπατρισμό των σπουδαίων αυτών ανάγλυφων μνημειακών έργων, που δυστυχώς βρίσκονται ξεχασμένα και μη προβεβλημένα στο Λούβρο. Το μόνο που υπάρχει στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θάσου, είναι οι φωτογραφίες του μνημείου:

Για τα ξεχασμένα και άγνωστα έργα των Αρχαίων Ελλήνων που βρίσκονται μακριά από την Χώρα μας..

ΠΗΓΕΣ – Βιβλιογραφία: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.8.2021.

- ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΘΑΣΟΥ, ΓΑΛΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ, β΄ έκδοση, 2012.

- Μακέδος Β. «Τελετουργία», 2019.

Διοδος θεωρων αρχαια Θασος ιερο αξιωμα θεωρου, Χαριτες εγγυητρια εγγυηση, ευημερια, ομονοια πολιτης, αναγλυφο, μνημειακη διοδος θεωρος, Λουβρο, Τσακριδης, αρχαια Ελληνικη θρησκεια τελετουργικη, τελετουργια, δημοσια ιερη πραξη, Αρχαιοι Ελληνες, Πολη Κρατος, Ναος, καθηκον, θρησκευτικη ζωη Μακεδος, θεσμος, 7ος πΧ αιωνας, 6ος πΧ αιωνας, καταλογος αξιωματουχος, αρχοντας θεωροι, επωνυμο αξιωμα, καταλογος αρχοντων 550 πΧ, Παρος Αρχιλοχος, 540 πΧ, ετησια τριπλη συναρχια, θρησκεια, κοινωνια, καταληψη, Αθηναιοι, 463 πΧ, Αθηναικη κυριαρχια, Δημοκρατια, μεταπολιτευση εξουσια, τρεις θεωροι, τριαρχια, τριανδρια, πολιτικη, ζωγραφος Πολυγνωτος, πολιτικη κριση ολιγαρχια, 411 πΧ, Αθηνα Δημοκρατια Βουλη Εκκλησια του Δημου 407 πΧ, 404 πΧ, Σπαρτη, δεκαρχια, 375 πΧ, Αθηναική συμμαχια, πολιτικο συστημα, Μακεδονες, Αιγαιο 4ος πΧ αιωνας τιμη, αντιπροσωπος - απεσταλμενος συμβουλη μαντειο, προσφορα ιερα εορτη, εορτες θεωρια, Σαμοθρακη, Θασιοι Μεγαλοι θεοι Σαμοθρακης, Κλαριος Απολλωνας Κλαρος, Μαντειο Δελφων, Επιδαυρο, ελληνικος κοσμος, αναθημα, αναθηματικη επιγραφη, νομισμάα, προσωνυμια συμβολα σφραγισμα, αμφορεας θεοτητα, θεοτητες τρεις Χαριτες τρια, Νυμφες, ανθρωπος, ιδανικα Φυση, Μητερα Γαια, Ιερος Νομος, κλασσικη εποχη, Ολυμπιοι θεοι, ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΟΙΝΟΣ – ΝΟΥΣ, αποκωδικοποιηση, λατρεια, Ιερο Χαριτων, μεγαλη οδος, Ιερο Ηρακλη, Ηρακλης, 5ος πΧ Ναιαδες, προστατης, νερα, πηγες κρηνες Νυμφαια, πηγαδι, πλατεια, Αγορα, μνημειακη οδος, Ακροπολη θεα Αθηνα Προπυλαια, μαρμαρινος τοιχος Γαλλος περιηγητης Μιλλερ, Μιλερ, Miller 1864 αναγλυφη πλακα, Απολλων Νυμφη χιτωνας ιματιο, κιθαρα, στεφανι, ναισκος προσφορα, ταινια, καρπος, ΑΠΟΛΛΩΝ ΝΥΜΦΗΓΕΤΗΣ ΘΗΛΥ ΑΡΣΕΝ ΒΟΛΗ ΘΕΜΙΣ ΧΟΙΡΟΣ ΠΑΙΑΝ, θυσια, αρσενικο θηλυκο, προβατινα χοιρος, ψαλμος παιανας, τειχισμα, βωμος εσχαρα, τειχη, βαθμιδα, Μουσειο Θασου, Προπυλαια Αθηνα, θεα Εστια, θεος Ερμης χλαμυδα Φρυγιος Θρακικος πιλος, κηρυκειον ΑΙΓΑ κατσικα κηρυκειο γουρουνι, αρχαικος ρυθμος, αυστηρος ρυθμος, τριαδα αρχιτεκτονικη Αρχαιολογικο Μουσειο Θασου

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ