Ο αετός του Διός, ο αετός του Φωτός, Φαέθων, το αέτωμα, και ο… Ακύλλας!

Ο αετός του Διός,
ο αετός του Φωτός, Φαέθων,
το αέτωμα, και ο… Ακύλλας!

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο ἁλιάετος (ου) – και όχι αλιαετός – είναι ο κοινώς λεγόμενος σήμερα θαλασσαετός, ή ψαραετός…

Ο μέγας Αριστοτέλης τον περιγράφει λεπτομερέστατα: «Ἕτερον δὲ γένος ἐστὶν ἀετῶν οἱ καλούμενοι ἁλιάετοι. Οὗτοι δ’ ἔχουσιν αὐχένα τε μέγαν καὶ παχὺν καὶ πτερὰ καμπύλα, οὐροπύγιον δὲ πλατύ· οἰκοῦσι δὲ περὶ θάλατταν καὶ ἀκτάς, ἁρπάζοντες δὲ καὶ οὐ δυνάμενοι φέρειν πολλάκις καταφέρονται εἰς βυθόν».[1]

Ο αετός είναι σκληρός με τα τέκνα του, για να επιβιώσουν και διαιωνίσουν το είδος: «ὁ δ’ ἁλιάετος ὀξυωπέστατος μέν ἐστι, καὶ τὰ τέκνα ἀναγκάζει ἔτι ψιλὰ ὄντα πρὸς τὸν ἥλιον βλέπειν, καὶ τὸν μὴ βουλόμενον κόπτει καὶ στρέφει, καὶ ὁποτέρου ἂν ἔμπροσθεν οἱ ὀφθαλμοὶ δακρύσωσιν, τοῦτον ἀποκτείνει, τὸν δ’ ἕτερον ἐκτρέφει. Δια τρίβει δὲ περὶ θάλατταν, καὶ ζῇ θηρεύων τοὺς περὶ τὴν θάλατταν ὄρνιθας, ὥσπερ εἴρηται. Θηρεύει δ’ ἀπολαμβάνων καθ’ ἕνα, παρατηρῶν ἀναδυόμενον ἐκ τῆς θαλάττης».[2] «Ὅταν δ’ ἴδῃ ὁ ὄρνις ἀνακύπτων τὸν ἁλιάετον, πάλιν φοβηθεὶς καταδύεται ὡς ἑτέρᾳ ἀνακύψων· ὁ δὲ διὰ τὸ ὀξὺ ὁρᾶν ἀεὶ πέτεται, ἕως ἂν ἀποπνίξῃ ἢ λάβῃ μετέωρον. Ἀθρόαις γὰρ οὐκ ἐπιχειρεῖ· ῥαίνουσαι γὰρ ἀπερύκουσι ταῖς πτέρυξιν».[3]

Τον αλιάετο και το κιρκινέζι τα θεωρούσαν αποτροπιαστικά (αηδιαστικά, φρικιαστικά) («ἁλιαέτους καὶ τοὺς κίρκους ὡς πεφρίκασί φασι»[4]) και ως τέτοια δεν τα έτρωγαν.[5]

Ο αλιάετος αναφέρεται για πρώτη φορά στα ελληνικά κείμενα τον 4ο π.Χ. αιώνα και απαντάται μόνον 5 φορές στην αρχαια ελληνική Γραμματεία!

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ θέματα ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ, ΕΔΩ.

Όσον αφορά τον αετό < αιετό, αητό, ιερό πουλί του Διός, που φέρνει τον κεραυνό του, το τελειότατο των πτηνών, ο φίλτατος οιωνός, ετυμολογείται από το αητόν = δεινόν, ευρύ, μέγα, έξ ου άπληστον, ακόρητον (πράγματι τέτοιο πτηνό είναι ο αετός και δεινό, και ευρύ και μέγα),

> αετώ, όμοιον

> άησις = πνοή, αύρα,

> αητοί = ακόρεστοι,

> αήτης = άνεμος,

> αήτη (η) = πνοή,

> αήρ = αέρας,

> αηδών / αηδόνι, χελιδών, χελιδόνι (= πτηνό που πνέει / άδει καλά),

< αώ = πνέω (μέλλ. αήσω), φιλώ, κλπ.

Ο αετός στα ελληνικά ελέγετο και ακυλεής, εξ ου και το βαφτιστικόν όνομα Ακύλας / Ακύλλας.

Ό,τι γλύτωσε από τον λόρδο Έλγιν στο αέτωμα του Παρθενώνος...
Ο αετός έδωσε το όνομά του σε ένα από τα πιο αγαπημένα χαρακτηριστικά στολίδια της ελληνικής αρχιτεκτονικής, το αέτωμα, που στην κορυφή είχε το σώμα αετού και τα πτερά του ήσαν νοητώς οι πλευρές του τριγώνου, κάτω απ’ αυτό το σώμα…

Αετοί πετούσαν το άρμα του Ηλίου - Φαέθοντος (Φάος + αετός > στις ξένες γλώσσες: Phaeton, faeton, faetόn, phaeton, κλπ.).

Τέλος, η ελληνική λέξις για τον αετό εγέννησε και τις αντίστοιχες λέξεις των «ξένων γλωσσών», οι οποίες είναι γεννήματα της ελληνικής: Aigle, aquiIa aguiIa, eagIe, aeto (στην γλώσσα των Καλάς των Ιμαλαΐων), κλπ. gipaeto < γυπαετός, circaete < κιρκαετός (= ο αετός που κάνει κύκλους στον ουρανό), κλπ.

ΠΗΓΕΣ: TLG. Ησύχιος. Μέγα Ετυμολογικόν. Γ. Λεκάκης «Ταξείδια με τις λέξεις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.3.2020.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Βλ. Αριστοτέλης «Historia animalium» {0086.014}, εκδ. Bekker, 619a.4.

[2] Βλ. Αριστοτέλης «Historia animalium» {0086.014}, εκδ. Bekker, 620a.2.

[3] Βλ. Αριστοτέλης «Historia animalium» {0086.014}, εκδ. Bekker, 620a.9.

[4] Βλ. Κλ. Αιλιανός, «De natura animalium» {0545.001}, 3.45.12.

[5] Βλ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, θεολ. «Synopsis scripturae sacrae» [Sp.] {2035.071}. 28.300.53 - ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ..

αετος Διος, Φωτος, Φαεθων, Ακυλλας, αλιαετος θαλασσαετος, ψαραετος, Αριστοτελης γενος αετοι αλιαετοι αυχενας πτερα ουροπυγιον θαλαττα ακτες, αρπακτικο, βυθος, τεκνα επιβιωση, διαιωνιση οξυωπεστατος τεκνο ψιλα οντα ηλιος βουληδη οφθαλμος δακρυ αποκτεινω εκτρεφω θαλασσα θηρα ορνιθες, Θηρευτης, αναδυση ορνις ορνιθα, καταδυση οξυ οραση μετεωρο πτερο κιρκινεζι αποτροπιαστικα αηδιαστικα, φρικη φρικιαστικα κιρκος αρχαια ελληνικα κειμενα 4ος πΧ αιωνας αρχαια ελληνικη Γραμματεια αιετος, αητος, ιερο πουλι πτηνο, Διας, Ζευς, κεραυνος πτηνα φιλτατος οιωνος, ετυμολογια αητον = δεινο, ευρυ, μεγα, απληστο, ακορητο αετω, αησις αηση, πνοη, αυρα, ακορεστος, αητης = ανεμος, αητη πνοη, αηρ = αερας, αηδων / αηδονι αδω, χελιδονι, χελιδων, αω πνεω αησω, φιλω ακυλεης, βαφτιστικο ονομα Ακυλας / στολιδι αρχιτεκτονικη, αετωμα, τριγωνο αρμα του Ηλιου Φαεθοντος Φαος φως καλας καλλας, ιμαλαια, πακισταν, Phaeton, faeton, faetόn phaeton, Aigle, aquiIa aguiIa, eagIe, gipaeto < γυπαετος, circaete < κιρκαετος κυκλος ουρανος Ησυχιος. Μεγα Ετυμολογικον. Αιλιανος, ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ