Του φοιτητή ΕΚΠΑ, Χρήστου Βεργέτη
Τα Λύκαια ήταν η μεγαλύτερη εορτή των αρχαίων Αρκάδων. Αυτό φαίνεται από τις πολλές παραδόσεις που αναφέρονται στην ίδρυση και την ιστορία τους. Ο τόπος που τελούνταν ήταν το Λύκαιον όρος. Το Λύκαιον είναι το ιερό βουνό των Αρκάδων, για αυτό το αποκαλούσαν Όλυμπο ή ιερά κορυφή. Βρίσκεται στα σύνορα των νομών Αρκαδίας και Μεσσηνίας με ψηλότερη κορυφή την αρχαία Κρητέα, γνωστή σήμερα ως προφήτης Ηλίας (υψόμετρο 1.421 μ.). Το όνομα του προέρχεται από τη λέξη λύκη που σημαίνει φως, από την ίδια λέξη παράγονται άλλες τόσες σημαντικές λέξεις όπως λυκαυγές, λυκόφως, λύκος, Λυκούργος, Λυκαονία, Αυτόλυκος, Λυκηγενής, Λυκαίος, λυκάβας, Λυκάων, Λυκόσουρα. κ.α.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για το ΛΥΚΑΙΟΝ ΟΡΟΣ, ΕΔΩ.
Η αιτία της ιερότητας του βουνού είναι ότι εκεί σύμφωνα με την Αρκαδική παράδοση γεννήθηκε ο Δίας ο πατέρας θεών και ανθρώπων για αυτό έχει την προσωνυμία Λυκαίος. Η μητέρα του Δία Ρέα αναζητούσε ένα ασφαλές μέρος για να γεννήσει κρυφά τον υιό της καθώς ο τιτάνας Κρόνος φοβόταν και δίωκε τα παιδιά του λόγω ενός δυσοίωνου χρησμού που είχε λάβει σχετικά με τη βασιλεία του. Περιπλανώμενη για μέρες η Ρέα διάλεξε τη κορυφή του Λυκαίου Κρητέα ώστε να γεννήσει τον Δία. Μετά την γέννα αναθέτει τη προστασία του θεού στις νύμφες Αγνώ, Θεισόα και Νέδα. Εκείνη την εποχή στη περιοχή δεν υπήρχε νερό ώστε να πλύνουν το βρέφος, τότε η Ρέα χτύπησε το έδαφος και ανέβλυσε η πηγή Αγνώ, ονομασία που δόθηκε προς τιμήν της νύμφης που έλουσε τον Δία.%CE%B1.jpg) |
| Η Λυκαία Πηγή, σήμερα... |
Υπάρχουν πολλές ιστορίες στην Ελλάδα σχετικά με ποτάμια ή πηγές στις οποίες λούστηκε ο Δίας. Μια από αυτές είναι το λούσιμο του Δία στον ποταμό Λούσιο που περνά από την Αρχαία Γόρτυνα. Λόγω της πλύσης του θεού δόθηκε το όνομα στον ποταμό. Οι περισσότεροι Έλληνες από τα αρχαία χρόνια πίστευαν ότι ο Δίας γεννήθηκε στην νήσο Κρήτη. Αντίθετα οι Αρκάδες πίστευαν ότι η γη τους ήταν ο γενέθλιος τόπος του αρχηγού των θεών και ότι οι Κρήτες παρερμήνευσαν την ονομασία της κορυφής του Λυκαίου όρους Κρητέας με την νήσο τους. Ο ποιητής Καλλίμαχος στον ύμνο που έφτιαξε για τον Δία μας πληροφορεί ότι ο θεός μετά τη γέννηση του στην Αρκαδία μεταφέρθηκε από τη νύμφη Νέδα στην Κνωσσό, για να ανατραφεί από τις Δικταίες νύμφες εναρμονίζοντας τις δύο παραδόσεις.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα ΛΥΚΑΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ, ΕΔΩ.
Ιδρυτής των Λυκαίων
υπήρξε ο βασιλιάς της Αρκαδίας Λυκάων. Τα Λύκαια δεν ήταν μόνο μια θρησκευτική
εορτή, γίνονταν επίσης μουσικοί, ποιητικοί και αθλητικοί αγώνες στους οποίους
συμμετείχαν αθλητές από όλη την Ελλάδα. Απόδειξη πανελλήνιας συμμετοχής
αποτελεί η εξύμνηση από τον Πίνδαρο, Ολυμπιονικών που κατάγονταν από διάφορες
πόλεις και πήραν μέρος στα Λύκαια. Ένας από αυτούς είναι ο περίφημος Διαγόρας
ο Ρόδιος. Ο νικητής των Λυκαίων ονομαζόταν Λυκαιονίκης. Μερικά από τα αθλήματα
που τελούνταν ήταν η πυγμή, η πάλη, το παγκράτιον, το πένταθλον, ο δόλιχος, το
τέθριππον τέλειον κ.α. Άλλο ένα επίτευγμα του Λυκάονα ήταν η ίδρυση της
Λυκόσουρας στο Λύκαιον όρος. Η Λυκόσουρα κατά την παράδοση είναι η πρώτη πόλη
που είδε ο ήλιος μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Δηλαδή επιβίωσε από την
μεγάλη φυσική κατστροφή. Ο καταστροφικός αυτός κατακλυσμός σύμφωνα με την
αρχαία Ελληνική παράδοση έγινε μετά τον θάνατο του Λυκάονα επομένως τα Λύκαια
ήταν μια πανάρχαια προκατακλυσμιαία εορτή. Ακόμη μπορεί να προηγούνται χρονικά
από την ίδρυση των Ολυμπιακών αγώνων αν δεχτούμε την παράδοση των προσέληνων
Αρκάδων. Υπάρχουν βέβαια και άλλες απόψεις για την παλαιότητα των αγώνων όπως
αυτή του Αριστοτέλη που θεωρεί ότι τα Λύκαια ιδρύθηκαν τέταρτα σε σειρά μετά τα
Ελευσίνια μυστήρια και τα Παναθήναια αλλά προηγούνται των Ολυμπιακών αγώνων. Ο
Παυσανίας από την άλλη έχει την πεποίθηση ότι η λατρεία που θέσπισε ο Λυκάων
προηγείται των Παναθήναιων. Σημασία ωστόσο έχει ότι από όλους τους Έλληνες
αναγνωριζόταν η παλαιότητα και ιερότητα της Αρκαδικής εορτής. Όταν ο δισέγγονος
του Λυκάονα Αζάν πέθανε ο Παυσανίας αναφέρει ότι δόθηκαν πρώτη φορά έπαθλα
στους αθλητές των ιππικών αγώνων χωρίς να επεκτείνεται στα υπόλοιπα αγωνίσματα.
Σύμφωνα με τον Πίνδαρο οι νικητές ανεξαρτήτου αγωνίσματος έπαιρναν για έπαθλο
ένα χάλκινο σκεύος και στεφανώνονταν με κλαδιά δρυός (ιερό δένδρο του Διός).
Οι ιππικοί αγώνες πάντως διεξάγονταν σε ιππόδρομο που βρισκόταν στο ιερό βουνό,
στο λεγόμενο σήμερα Κάτω Κάμπο (1.200 μ.). Εκεί υπήρχε και στάδιο όπου
πραγματοποιούντο τα υπόλοιπα αγωνίσματα. Σήμερα μπορεί κάποιος να δει στη
περιοχή τον ιππόδρομο όπως και άλλα ερείπια κτηρίων τα οποία έχει φέρει στο φως
η Αρχαιολογική Εταιρεία με υπεύθυνο τον Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη. Κάποια από αυτά
είναι μια στοά, ξενώνας, κρήνη, λιγοστά λείψανα ναού του θεού Πάνα.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΑΡΚΑΔΙΑ, ΕΔΩ.
Δυστυχώς σχετικά με
τα θρησκευτικά δρώμενα και τη τέλεση των αγώνων οι πληροφορίες είναι ελάχιστες.
Δεν γνωρίζουμε τον μήνα τέλεσης της εορτής αλλά εικάζουμε ότι γινόταν άνοιξη η
καλοκαίρι διότι τον υπόλοιπο καιρό οι καιρικές συνθήκες δεν ευνοούσαν την
διεξαγωγή . Άγνωστη ακόμα παραμένει η χρονική τους διάρκεια, σίγουρα όμως
κρατούσαν τουλάχιστον δύο με τρείς ημέρες. Από ότι φαίνεται στο πρώτο μέρος των
Λυκαίων γινόταν η τέλεση θρησκευτικού μυστηρίου προς τιμήν του Δία στη κορυφή
Κρητέα εκεί που βρισκόταν το τέμενος του θεού. Σίγουρα οι ευχές και τα δρώμενα
του μυστηρίου θα αφορούσαν την γέννηση και τα πάθη του κυνηγημένου θεού στην
Αρκαδική γη. Έπειτα πρέπει να ακολουθούσαν οι υπόλοιποι καλλιτεχνικοί και
αθλητικοί αγώνες. Χρήζουν έρευνας οι μαρτυρίες των Αρκάδων σχετικά με παράδοξα σημεία
που συμβαίναν στο τέμενος του Λυκαίου Διός. Λέγεται πως αν ένας πιστός
εισερχόταν στο θείο τέμενος τότε δεν θα ζούσε παραπάνω από ένα χρόνο επειδή
ήταν απαγορευμένη η είσοδος στους ανθρώπους. Μάλιστα άλλο απίστευτο είναι ότι όσοι
έμπαιναν στο τέμενος (ζώα, άνθρωποι) δεν είχαν σκιά. Εκτός από τις βάσιμες
Αρκαδικές μαρτυρίες για τα θαυμαστά φαινόμενα του όρους κυκλοφορούν σήμερα
έρευνες που μιλούν για ανθρωποθυσίες, λυκανθρώπους και άλλου τέτοιου είδους
ιστορίες. Η γνώμη μου είναι ότι δεν ευσταθούν γιατί είναι ξένες προς το
Ελληνικό πνεύμα. Άλλωστε δεν υπάρχουν ευρήματα που τις αποδεικνύουν. Όταν ο
Παυσανίας γράφει για έναν Ολυμπιονίκη τον Δάμαρχο ( ακούγεται ότι μετά από
θυσία προς τιμήν του Λυκαίου Διός έγινε λύκος) δηλώνει αυτά λένε κάποιοι
αλαζόνες («αλαζόνων ειρημένα»). Τονίζει ότι δεν υπάρχει Αρκάς που να λέει αυτά
τα πράγματα («ούδε υπό των Αρκάδων λέγεσθαι»).
Η μεγάλη εορτή των
Αρκάδων εξελισσόταν με τα χρόνια. Ο Λυκάων με την ίδρυση των αγώνων πέτυχε να
ενώσει τον αγαπητό λαό του. Αποτέλεσμα ήταν να ταξιδέψει η λατρεία τους με τον
Εύανδρο στην Ιταλία και να εξελιχθεί στα μεταγενέστερα Λουπερκάλια. Το τέλος βρίσκει
τα Λύκαια να συνεχίζονται στη Μεγαλόπολη σε άλλη πια τοποθεσία από την αρχική
τους κοιτίδα ολοκληρώνουν το λαμπρό κύκλο τους.
ΠΗΓΗ:
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. 20.4.2016.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 1903
- ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
- ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΥΣ «ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ».
- ΛΕΚΑΚΗΣ Γ. «Η Τεγεάτισσα Ανύτη, “ο θηλυκός Όμηρος”», εφημ. "Βήμα Αιγιαλείας", 31.8.2008.
- ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ
«ΑΡΚΑΔΙΚΑ»
- ΣΤΡΑΒΩΝ «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ»
- ΜΠΕΡΓΕΛΕ ΝΙΚΟΛΑΟΥ μελέτη για τα ΛΥΚΑΙΑ.
- ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ Κ. «ΤΟ ΛΥΚΑΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ», έκδ. ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΚΟΤΥΛΙΩΝ, ΑΘΗΝΑΙ, 2005.
- TLG
- Φυλλάδιο Συλλόγου Άνω Καρυωτών «Ο ΛΥΚΑΙΟΣ ΔΙΑΣ», για τις Άνω Καρυές και τα Λύκαια.
- «Το Λύκαιον Όρος και τα Λύκαια Μυστήρια της Αρκαδίας» ραδιοφωνική εκπομπή των Γ. ΛΕΚΑΚΗ –
Α. ΜΑΖΑΡΑΚΗ με καλεσμένο τον Κ. ΠΟΤΑΜΙΑΝΟ, στο ραδιόφωνο «Παραπολιτικά, 90.1», στις 18.4.2016.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook