Οι Παξοί, όπως τα περισσότερα μικρά νησιά, είχαν περιορισμένη αγροτική
παραγωγή, άρα και συγκεκριμένη δυνατότητα πόρων για να θρέψουν τους κατοίκους τους.
Πάνω από έναν αριθμό αυτό γινόταν αδύνατον. Γι΄ αυτό πολλοί ήταν εκείνοι
(ιδιαίτερα νέοι) που, είτε με την προτροπή των δικών τους, είτε με δική τους
πρωτοβουλία, έφευγαν για μια καλύτερη τύχη, κάποτε εποχιακά, κάποτε μόνιμα.
Από επιστολή του 1821[1]
στις 25/6, διαπιστώνεται ότι κάθε χρόνο έφευγαν 300 και περισσότεροι φτωχοί
Παξινοί, για τις απέναντι Οθωμανικές (τότε) περιοχές, με σκοπό να δουλέψουν στη
συγκομιδή και σε άλλες εργασίες γαιοκτημόνων.
Πολλοί έφευγαν στα γύρο νησιά για να επιβιώσουν, κάποιοι στις απέναντι
ηπειρωτικές ακτές, αρκετοί στρεφόταν στη θάλασσα και γίνονταν ναυτικοί αλλά οι
περισσότεροι έριχναν πέτρα πίσω τους, ακολουθώντας κατευθύνσεις προς τα τέσσερα
σημεία του ορίζοντα.
Το διαβατήριο του Ιόνιου Κράτους (1814-1864) έδινε τη δυνατότητα στον
καθένα να κινηθεί με μεγάλη ευκολία προς όλες τις κτήσεις της Μεγάλης Βρετανίας
σε όλο τον κόσμο. Βρίσκουμε πολλές μετακινήσεις ιδιαίτερα στην Κύπρο.
Δεν είναι τυχαίο ότι το επίθετο Παξινός
συναντάται σε πολλά σημεία του κόσμου. Κάθε επίθετο και μια ιστορία. Στην Ιθάκη
δημιουργήθηκε ολόκληρο χωριό με το όνομα Παξινάτα, ενώ σε ένα από τα Εγγλεζονήσια
στην κόλπο της Σμύρνης, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, οι κάτοικοι
ήταν από τους Παξούς.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Παξοί, τα νησιά του Πάθους".
Δημιουργήθηκαν επίσης μεταναστευτικά ρεύματα τα τέλη του 19ου
αιώνα κυρίως προς τις Παραδουνάβιες περιοχές, στη Μαύρη θάλασσα, στην Αίγυπτο,
στην Αμερική κ.α. χώρες αλλά και στο εσωτερικό, ιδιαίτερα στην Αθήνα.
Μας περιγράφει ο Ανδρέας Μάστορας στις 9/7/1926 στην εφημερίδα ΠΑΞΟΙ: «…εδώ και πολλά χρόνια στην Κέρκυρα τα περισσότερα
μαγαζειά ήσαν Παξινά, από δε την οδό Δικαστηρίων μέχρι της Σπηλιάς θα
συναντούσε κανείς πλέον των εκατό επιγραφών με Παξινά ονόματα.» Συνεχίζει
πιο κάτω: «… σήμερον στην Αθήνα
βρίσκονται πλέον των χιλίων συμπατριωτών μας που αθόρυβα και εντατικά κατακτούν
καθημερινά έδαφος, συναγωνιζόμενοι τις μυρμηκιές των άλλων επαρχιών.»
Ο νόστος τους ακολουθούσε σαν προίκα ή σαν ευχή της Παξινιάς μάνας,
που καρτερούσε, τις πιο πολλές φορές ανώφελα. Όπου δε μαζεύονταν πολλοί μαζί,
δημιουργούσαν εστίες επικοινωνίας και κρατούσαν μεταξύ τους επαφές, που
αποτελούσαν τον ομφάλιο λώρο με την ιδιαίτερη πατρίδα. Εκεί που το παξινό
στοιχείο ήταν πολυπληθές (Αθήνα, Αμερική) οι συμπατριώτες οργανώθηκαν σε
συλλόγους με σκοπό να αλληλοϋποστηριχτούν, να κρατήσουν και διατηρήσουν την
ταυτότητά τους και να προσφέρουν στον τόπο τους.
Στην Αμερική ιδρύεται η Paxos Brotherhood με
σπουδαία προσφορά τόσο για τον τόπο όσο και για τους ίδιους τους Παξινούς της
νέας ηπείρου. Ο Πρόεδρός της το 1949, Παναγής
Βλαχόπουλος (Γαλανός) δώρισε το σπίτι του στα Μπογδανάτικα, για να
λειτουργήσει το Ιατρείο (εκεί που υπάρχει σήμερα το Κέντρο Υγείας).
Αυτοδιαλύθηκε το 1969, όταν έφυγε η πρώτη γενιά και η δεύτερη δεν είχε τόσους
δεσμούς όσους η πρώτη. Εφ. ΠΑΞΟΙ Φ.258/15.1.1950: Οι εν Αμερική Αδελφοί μας
Πάξιοι – Πρακτικόν Ιδρύσεως Σωματείου «Σύνδεσμος Παξοί». Εφ. ΠΑΞΟΙ Φ.274/15.5.1951:
The Paxos Brotherhood.
Στην Αθήνα το 1909 ιδρύεται η Ένωσις
Παξίων. Πρώτος Πρόεδρος ο δικηγόρος και Βουλευτής Ευθύμιος Βελλιανίτης (Σαντικλές), αδελφός των: Θεόδωρου (υπουργού, βουλευτή και λογοτέχνη) και του Γεώργιου (Ναυάρχου και Βουλευτή). Γραμματέας ο Κων/νος Μακρής (στρατηγός και ιδρυτικό
μέλος του ΚΙΠ). Η πιο κάτω επιστολή[2]
τους φανερώνει τον ζήλο και την αγάπη τους για την ιδιαίτερη Πατρίδα τους και
καλούν όλους τους Παξινούς στην Αθήνα και τον Πειραιά να γραφτούν μέλη.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τους ΠΑΞΟΥΣ, ΕΔΩ.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΕΝΩΣΙΣ ΠΑΞΙΩΝ»
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ Αθήναι τη 10.6.1909
Αξιότιμε Κύριε,
Σας καθιστώμεν γνωστόν ότι, οι εν
Αθήναις και Πειραιεί Πάξιοι θεωρούντες ότι δια της ενώσεως και ειλικρινούς
συνεργασίας θέλουσι κάλλιον δυνηθή να εξυπηρετήσωσι την αγαπητήν των πατρίδα,
προέβησαν εις τον καταρτισμόν Συλλόγου του οποίου το Καταστατικόν αποστείλωμεν
εις υμάς συγχρόνως με την παρούσαν.
Εκ του Καταστατικού τούτου θέλετε ίδη
ότι κύριον του Συλλόγου μέλημα έσται η προστασία των εν γένει συμφερόντων της
νήσου μας μάλιστα των παραγωγικών άτινα πανθομολογούμενον τυγχάνει ότι δεν έτυχον
μέχρι σήμερον της δεούσης μερίμνης, εξ ου και πολλαχώς πάντες ημείς έχομεν
ζημιωθή.
Θεωρούντες ότι δια τοιούτον σκοπόν
δικαιούμεθα και υποχρεούμεθα πάντων των Παξίων να ζητήσωμεν την συνδρομήν
παρακαλούμεν όπως, εάν επιδοκιμάζητε τας σκέψεις ημών ταύτως εγγραφήτε ως
Έκτακτον μέλος του Συλλόγου. Βεβαιωθήτε δε ότι ούτω πράττοντες ενισχύετε
Σύλλογον όστις ως όρον και σκοπόν αυτού έθετο την κατά το εφικτόν βελτίωσιν των
συνθηκών της ζωής εις την αγαπητήν μας νήσον.
Διατελούμεν μεθ΄ υπολήψεως.
Ο Πρόεδρος της «Ενώσεως Παξίων»
Ευθύμιος Βελλιανίτης
Ο
Γραμματεύς
Κωνσταντίνος
Μακρής
Ακολουθεί άλλη επιστολή[3]
προς τους εκλεγμένους παμψηφεί από το Δ.Σ αντιπροσώπους της Ένωσης, που
βρίσκονται σους Παξούς, για να «πρωτοστατήσουν
στην επικράτηση και πραγματοποίηση των σκοπών της».
ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΕΝΩΣΙΣ ΠΑΞΙΩΝ» Αθήναι τη 1 Ιουλίου1909
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ Προς
αρ. πρωτ. 12 τον Κύριον
Χαριλ. Μπογδάνον
Παξούς
(Γάιον)
Αξιότιμε
Κύριε,
Το Διοικητ. Συμβούλιον της Ενώσεως
Παξίων φρονούν ότι παντί πολίτη επιβάλλεται η περί της Πατρίδος μέριμνα,
διαβλέπον δ’ εν υμίν τον ρέκτην κι επί τα κοινά πάντοτε πρωτοστατούντα οθ έχει
ανάγκην προς επικράτησιν κ’ πραγμάτωσιν των ιδεών και σκοπών ους δια της
«Ενώσεως» προτίθεται ιδικών της σκοπών καθαρώς προοδευτικών, απέβημεν προς υμάς
ως προς τον δυνάμενον ν’ αντιπροσωπεύση αυτό, εφ’ όσον έχητε των αρχών τούτων,
και παμψηφί σας εξέλεξεν μετά των Κυρίων Παντελ. Κουβά και Νικολάου Κρητικού
Γενικόν αντιπρόσωπον αυτού εν τω Δήμω Λακκιωτών.
Ευελπιστών ότι προθύμως θέλετε αποδεχθή
τον διορισμόν τούτον παρακαλώ όπως γνωρίσητε εις ημάς την λήψιν του παρόντος
και την απόφασιν υμών.
Διατελούμεν μεθ’ υπολήψεως
Ο Πρόεδρος της «Ενώσεως Παξίων»
Ευθύμιος Βελλιανίτης
Ο
Γραμματεύς
Κωνσταντίνος
Μακρής
Το Καταστατικό[4] κυκλοφόρησε έντυπο από το «Εν Αθήναις Καλλιτεχνικόν Τυπογραφείον ο ΕΡΜΗΣ, οδός Αριστείδου 6, 1909». Φέρει τον τίτλο: ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΝ ΤΟΥ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΕΔΡΕΥΟΝΤΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΕΝΩΣΙΣ ΠΑΞΙΩΝ». Εμπεριέχει 7 κεφάλαια και 37 άρθρα. Σκοπός του: η αδέλφωσις και η εν ομονοία σύμπραξις των μελών αυτού προς επίρρωσιν της αγάπης της προς την ιδιαιτέραν ημών Πατρίδα οφειλομένης, δι΄ έργων εκδήλωσιν αυτής, και αμοιβαίαν υποστήριξιν (αρθ. 2). Τα τακτικά μέλη έχουν για δικαίωμα εγγραφής 2 δραχμές και συνδρομή 1 Δραχμή το μήνα (αρθ. 5). Στους σκοπούς αναφέρεται:
α) η περίθαλψη των εν Αθήναις ή Πειραιεί ασθενησάντων απόρων Παξίων, με πληρωμή του γιατρού και φαρμάκων, όχι πάνω από 10 δρχ.
β) διαφήμιση των προϊόντων του νησιού,
γ) δαπάνες για τις εκλογές του Δ.Σ και ενίσχυση παιδιών από τους Παξούς για φοίτηση στις βιομηχανικές Σχολές της Ελαιουργίας και Σαπωνοποιίας ή άλλης σχετικής προς την παραγωγή μας Επιστήμη και
δ) η διανομή εντύπων απλών οδηγιών στους Παξινούς, για την καλλιέργεια της ελιάς και της παρασκευής ελιών (αρθ. 13).
Στις γενικές διατάξεις (αρθ. 31) το Δ.Σ μεριμνά για
την εξεύρεση εργασίας των ανέργων μελών, φροντίζει περί παλιννόστησης στην
πατρίδα των απόρων μελών και μη και στην εισαγωγή σε νοσοκομείο μέλους που
αρρώστησε. Ο Σύλλογος έχει σημαία αυτήν του Πολεμικού Ναυτικού, φέρουσα
εκατέρωθεν την επωνυμία και το έμβλημα του Συλλόγου. Η σφραγίδα φέρει ως
έμβλημα την τρίαινα πλεγμένη σε κλαδί ελιάς και γύρω έχει την επωνυμία του
Συλλόγου «Ένωσις Παξίων» (αρθ. 33). Η 10η Φεβρουαρίου, μνήμη του
Αγίου Χαράλαμπου Προστάτη του νησιού, ορίζεται ως γιορτή του Συλλόγου (αρθ.
35). Η ύπαρξη του συλλόγου θα είναι διαρκής και ουδέποτε και επ΄ ουδενί λόγω
συγχωρείται η διάλυσή του … (αρθ. 36).
Εψηφίσθη εν Αθήναις τη 8 του μηνός Μαρτίου 1909.
Ο Πρόεδρος Το Διοικητικόν Συμβούλιον
ΕΥΘ. ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΗΣ ΝΙΚΟΛ. ΑΡΓΥΡΟΣ
ΙΩΑΝ. Γ. ΜΑΣΤΟΡΑΣ
Ο Ταμίας-Σύμβουλος ΕΥΑΓ. ΚΑΓΚΑΣ
ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΑΚΡΗΣ ΔΗΜ. Π. ΜΙΤΣΙΑΛΗΣ
ΧΡΙΣΤ. ΒΕΡΓΟΣ
Ο Γραμματεύς-Σύμβουλος ΘΩΜΑΣ ΒΕΛΛΙΑΝΙΤΗΣ
ΚΩΝΣΤ. Π. ΜΑΚΡΗΣ
Οι αναπληρωματικοί
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΔΕΣΥΛΛΑΣ
ΣΠΥΡ. Θ. ΒΕΡΓΟΣ
Είχε
επικυρωθεί μετά από πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών Ν. Λεβίδη από τον Βασιλιά
Γεώργιο Α΄.
Η δραστηριότητά της έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη συνοχή των Παξινών της
Αθήνας και του Πειραιά. Ως θεσμός και οντότητα αποτέλεσε σημείο αναφοράς και σ’
αυτήν απευθυνόταν με εμπιστοσύνη ο καθένας νεόφερτος στη μεγάλη πρωτεύουσα και
σ΄ αυτήν κατέφευγε για «προστασία». Εκεί επιζητούσε να βρει λύση σε τρέχοντα
προβλήματα (γιατρούς, εισαγωγή σε νοσοκομείο, χρηματοδότηση αν ξέμενε από
λεφτά, εύρεση εργασίας, δικηγόρους κλπ). Ήταν το αποκούμπι και η ελπίδα όλων.
Λειτούργησε επ΄ ωφελεία του Παξινού στοιχείου και το κράτησε ενεργό και
συμπαγές σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας της.
Ο Ευθύμιος Βελλιανίτης, Πρόεδρός της, πέθανε στις 6.11.1929. Το
οικονομικό κραχ της ταραγμένης εκείνης περιόδου, που ακολούθησε, αλλά και η περιρρέουσα
έκρυθμη πολιτική κατάσταση, οδήγησαν στη διάλυση της Ένωσης και σύμφωνα με το άρθρο
6 του καταστατικού της η περιουσία της περιήλθε στους Δήμους Γαϊανών και Λακκιωτών,
διάδοχοι των οποίων ήταν του μεν πρώτου η Κοινότητα Γαΐου και του δεύτερου οι
Κοινότητες Λάκκας, Λογγού και Μαγαζιών-Φουντάνας. Τα Κοινοτικά Συμβούλια με
ψηφίσματά τους διέθεσαν το αναλογούν ποσό (532 δραχ για κάθε πρώην Δήμο) υπέρ «της αναθηματικής στήλης των εν πολέμοις
Παξίων».[5]
Παρά τις αντίξοες συνθήκες, Κατοχή και εμφύλιος αφενός και τις
απώλειες πολλών από τα ενεργά πρόσωπα που απάρτιζαν την Ένωση, η σπίθα για
ενότητα των «εν Αθήναις Παξίων», παρέμενε αναμμένη και οι εναπομείναντες
ζηλωτές με το φυτώριο, που είχε ήδη αναδειχθεί από νεώτερους εσωτερικούς
μετανάστες, οδήγησαν στην (επαν)ίδρυση της Ένωσης Παξίων, που το νέο
καταστατικό της εγκρίθηκε στις 8.9.1948[6].
Η Ένωση των εν Αθήναις Παξίων «Άγιος Χαράλαμπος», όπως ονομάστηκε το νέο
σωματείο, με πρώτο Πρόεδρο τον Αντιστράτηγο εν αποστρατεία Κων/νο Π. Μακρή (Γραμματέα
της Ενώσεως Παξίων του 1909) συστάθηκε
από φωτισμένους Παξινούς και συνέχισε την πορεία της συνοχής και της προώθησης
των προβλημάτων του Νησιού ως τις μέρες μας, με άρσεις και υφέσεις, όπως όλοι
οι θεσμοί, αλλά πάντα παρούσα.
ΠΗΓΗ: εφημ.
Ηχώ των Παξών, τ. Φεβρ. 2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.4.2022.
[1]
Αρχείο Ιονίου Γερουσίας Γιάγκου Τράνακα.
[2] Αρχείο Χαρίλαου Μπογδάνου.
[3] Ο.π.
[4] Αρχείο Μιχάλη Τράνακα.
[5] Εφημ. ΠΑΞΟΙ, Φ. 127/17.1.1931.
[6] Αρχείο Ένωσης Παξινών.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook