Το πρώτο ελληνικό βιβλίο-λιμενοδείκτης (πορτολάνος) τυπώθηκε το 1780…

Το πρώτο ελληνικό

βιβλίο-λιμενοδείκτης (πορτολάνος)

τυπώθηκε το 1780…

Του Γιώργου Λεκάκη

Λιμενοδείκτης (ή πορτολάνα / πορτολάνος / πορτουλάνος < ιταλ. portolano και portulan < αρχ ελλ. πόρος, πορθμός, πέρασμα) είναι ένα ναυτιλιακό βοήθημα, βιβλίο για πλοήγηση με συνοπτικούς λεπτομερείς ναυτικούς χάρτες όρμων, λιμένων, διαύλων κλπ. δηλ. με ιδιαίτερες οδηγίες προς ναυτιλλομένους.

Οι λιμενοδείκτες εμφανίσθηκαν για πρώτη φορά, κατά τον 13^ο αιώνα στην Ενετία και την Γένοβα. Αλλά σπουδαίο βοήθημά τους ήταν η επανέκδοση της αρχαίας «Γεωγραφίας» του Έλληνος μαθηματικού Κλαυδίου Πτολεμαίου (του 1^ου αι. μ.Χ.) η οποία έγινε κατά τον 15^ο αιώνα, επιμελεία του επίσης Έλληνος λογίου Μανουήλ Χρυσολωρά, στην Φλωρεντία.

Ο αρχαιότερος γνωστός έως σήμερα πορτολάνος, είναι η «Χάρτα Πιζάνα» (ή Πιζάνιος Χάρτης), που επινοήθηκε και τυπώθηκε το 1290 στην Πίζα, ελληνική αποικία της Πίσας Ηλείας – ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης«Η Πίσα και η Πίζα». Απεικονίζει την Μεσόγειο Θάλασσα, με τους κυριότερους τότε γνωστούς λιμένες της, κατά την εποχή των Σταυροφοριών. Ακολουθεί ο πορτολάνος του Ναπολιτάνου χαρτογράφου Angelino Dulcert ή Angelino Dalorto (1296), με πληρέστερη απεικόνιση των ακτών, λιμένων και νήσων της Μεσογείου Θαλάσσης, ο γενοβέζικος πορτολάνος του ιερέως Τζιοβάνι ντε Γκαρινιάνο, ο ενετικός πορτολάνος του γεωγράφου και χαρτογράφου Πιέτρο Βισκόντε[1], του ιππότη και εικονογράφου Μαρίνου Σανούδου[2] "Liber secretorum fidelium cruces" (1320), ο επίσης ενετικός του Λορετζιάνο Καντίνο (1351), κ.ά.

Ο πρώτος ελληνικός τυπώνεται το 1780. Ήταν ο «Πορτολάνος, ἤτοι βιβλίον ὁποῦ περιέχει τούς λιμένας τῆς θαλάσσης, τό διάστημα ὁποῦ εἶναι ἀπό τόπον εἰς τόπον, καί ἄλλα πολλά χρήσιμα εἰς ταύτην τήν ὑπόθεσιν, νῦν πρῶτον τύποις τυπωθείς». Τυπώθηκε στην Βενετία, από τον Ηπειρώτη τυπογράφο Νικόλαο Γλυκύ. Ήταν σε σχήμα 4^ο, και είχε 183 σελ.

Άλλοι παλαιοί ελληνικοί ήταν του Κερκυραίου Ιωάννη Δαφαράνα, του Νικόλαου Κοτσοβίλλη ο «Νέος Λιμενοδείκτης» (Ερμούπολις Σύρου, 1899), κλπ.

ΠΗΓΗ: Λαδάς & Χατζηδήμος (18ος αι.) 162. Γ. Λεκάκης «Ελληνική Βιβλιογραφία». Βέργος 24.6.2020. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.5.2020.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Βλ. Εθνική βιβλιοθήκη Παρισιού.

[2] απογόνου του Μάρκου Σανούδου (Δούκα της Νάξου και του Αρχιπελάγους).

πρωτο ελληνικο βιβλιο λιμενοδεικτης πορτολανος 1780 λιμενας δεικτης πορτολανα πορτουλανος ιταλικα portolano portulan πορος, περασμα πορθμος, ναυτιλια βιβλια πλοηγηση ναυτικος χαρτης ορμος, λιμανι, διαυλος ναυτιλλομενοι 13ος αιωνας Ενετια ενετοι Γενουατες, γενοβα, επανεκδοση αρχαια Γεωγραφια Ελληνας μαθηματικος Κλαυδιος Πτολεμαιος 1ος μΧ 15ος Ελλην λογιος Χρυσολωρας, Φλωρεντια αρχαιοτερος Χαρτα Πιζανα Πιζανιος Χαρτης 1290 Πιζα, αποικια Πισα Ηλειας ηλεια, Μεσογειος Θαλασσα, Σταυροφοριες Σταυροφορια νεαπολη ιταλια ιταλιας ναπολι Ναπολιτανος χαρτογραφος Ντουλκερτ Νταλορτο Angelino Dulcert Angelino Dalorto 1296 γενοβεζικος ιερεας ντε Γκαρινιανο, ενετικος βενετια γεωγραφος Βισκοντε βιοσκοντι ιπποτης εικονογραφος Σανουδος 1320 βενετικος Καντινο 1351 βιβλιον Ηπειρωτης ηπειρος τυπογραφος τυπογραφια Γλυκυς κερκυρα Κερκυραιος Δαφαρανα, Κοτσοβιλλης Κωτσοβιλλης Κοτσοβιλης Κωτσοβιλης Ερμουπολις Συρου, 1899 Εθνικη βιβλιοθηκη Παρισιου, παρισι, δουξ Δουκας της Ναξου και του Αρχιπελαγους Ερμουπολη Συρος, Ναξος Αρχιπελαγος

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ