Του Γιώργου Λεκάκη
Το «Αρχιπέλαγος[1] στις
φλόγες»[2] του Γάλλου
συγγραφέα Ιουλίου Βερν, είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα περιπέτειας που
διαδραματίζεται κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης. Γράφτηκε το 1884. Εστιάζει
στο 1827 (ναυμαχία Ναυαρίνου). Ο συγγραφέας παραθέτει αρκετές πληροφορίες για
την Ελληνική Επανάσταση (1821 – 1829).
Εξιστορεί γεγονότα που αρχίζουν
από την αρχή της Επανάστασης το 1821. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ξανα-οργιάζει και ξανα-καταπιέζει
τους Έλληνες, που τους πουλά ως αιχμαλώτους σε χώρες της Βόρειας Αφρικής.
Το «L’Archipel en feu» είναι
ένα από τα 4 ιστορικοπολιτικά μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν.[3] Πούλησε
10.000 αντίτυπα, πολύ λιγότερα από τα γνωστά του βιβλία.
Το έργο εμφανίσθηκε για πρώτη
φορά σε σειρά στην εφημερίδα «Le Temps» από τις 29 Ιουνίου έως τις 3 Αυγούστου
1884, και κατόπιν εκυκλοφόρησε (το 1884) και ως βιβλίο από τον εκδοτικό οίκο
του Pierre Jules Hetzel (1814 – 1886).
Ακολούθησαν οι εκδόσεις:
- 1885: από τον G. Munro, στην
Ν. Υόρκη των ΗΠΑ – ήταν η α΄ έκδοση στις ΗΠΑ.
- 1886: από τον Sampson Low, και τις
εκδόσεις Marston, Searle, & Rivington στο Λονδίνο – ήταν η α΄ έκδοση στο
Ηνωμένο Βασίλειο.
- 1887: Με τίτλο «Julius Verne: Der Archipel in Flammen. Mit 51
Illustrationen. In: Bekannte und unbekannte Welten», στην σειρά Abenteuerliche
Reisen von Julius Verne», αρ. 46 από τις εκδόσεις A.
Hartleben’s Verlag, Wie. Pest. Λειψία
– ήταν η α΄ έκδοση στην Γερμανία.
- 1888: πάλι από τον Sampson Low, και τις εκδόσεις Marston, Searle, & Rivington με τίτλο «THE ARCHIPELAGO ON FIRE. With fifty illustrations», στα αγγλικά. Ήταν σε σχήμα 8o, σελ. Viii + 198 +32. Με πολυάριθμες ξυλογραφίες ηρώων (Μπουμπουλίνα, Στάρκος και Μπουμπουλίνα), αλλά και τόπων (όπως Κέρκυρα, Κάρυστος, Χίος, Σύρος, Ναύπλιο κλπ.). Πολύ σπάνια αγγλική έκδοση – ήταν η β΄ έκδοση στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Σχετικές εκδόσεις:
- Grodent Michel «Jules Verne en ses fantasmes, Divagations sur
"L'Archipel en feu"», Revue Générale, Perspectives européennes des
sciences humaines, Louvain-la-Neuve, 1979.
- Riegert Guy «Comment Jules Verne fit scandale en Grèce», Bulletin de la
Société Jules Verne 58, 1981. Του ιδίου: «Naissance de l'Archipel (les sources et
l'intertexte de l'Archipel en feu)», Bulletin de la Société Jules Verne 64, 1982.
- Pourvoyeur Robert «Une autre lecture de "L'Archipel en feu"»,
J,V, 11, Αμιένη, 1989.
- Sudret Laurence «Les ruines dans "Mathias Sandorf" et "L'Archipel en feu", sources de réalisme et moteur de l'action», Bulletin de la Société Jules Verne 157, 2006. Του ιδίου «Fortunes et infortunes dans deux romans de la Méditerranée: "Mathias Sandorf" et "L'Archipel en feu"», στο "Jules Verne, l'Afrique et la Méditerranée", Sud-Éditions, Τύνις, 2005.
Η ερωτική ιστορία, δύο νέων, της
Χατζίνας Ελιζούντο (μοναχοκόρη ενός ζάπλουτου χήρου, τραπεζίτη της Κέρκυρας) και
του αξιωματικού του Γαλλικού Ναυτικού, ένθερμου φιλέλληνα, υποπλοιάρχου Ερρίκου
ντ’ Αλμπαρέ, εξελίσσεται παράλληλα με το Αιγαίο να φλέγεται… Συγκρούσεις αντιπάλων
στόλων, ανελέητες επιδρομές των κάθε εθνικότητας πειρατών - ο πλέον διαβόητος
των οποίων είναι ο αιμοσταγής πειρατής «Σακρατίφ», στην Κρήτη, που κανείς
ζωντανός δεν τον έχει δει! Είναι ο πιο διάσημος κουρσάρος του ελληνικού
αρχιπελάγους! Στο μυθιστόρημα αναφέρονται τα Μάταλα Κρήτης, η Κάρπαθος (Σκάρπαντο),
ως γνωστό πειρατικό στρατόπεδο και σκλαβοπάζαρο, κ.ά. Καθοριστικό πρόσωπο του
έργου είναι ο Μανιάτης εξωμότης καπετάνιος Νικόλας Στάρκος, που δεν διστάζει να
προδώσει τον αγώνα των συμπατριωτών του, για την ανεξαρτησία, προκειμένου να πλουτίσει…
Ο Στάρκος συνεργάζεται ξεδιάντροπα με τους Τούρκους κατακτητές και μεταφέρει
αιχμάλωτους Έλληνες στα πλοία του, για να τους πουλήσει ως σκλάβους στην
Τρίπολη της Λιβύης. Μόνο ένας άνθρωπος τολμά να του αντισταθεί: Η μητέρα του
Ανδρονίκη, που του απαγορεύει την είσοδο στο σπίτι της!!! Ο καπετάν-Νικόλας Στάρκος
από το Οίτυλο, είναι κυβερνήτης της σακκολέβας «Κάρυστος». Ο Ελιζούντο είναι Δαλματός
ιδιοκτήτης μεγάλου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος της Κέρκυρας, που έγινε πλούσιος
χάρι στην πειρατεία! Αλλά τόσο ο Ελιζούντο, όσο και ο Στάρκος συμμετέχουν κρυφά
ή φανερά και στο δουλεμπόριο Ελλήνων… Αλλά, η Χατζίνα που χρησιμοποίησε τα
χρήματα που κληρονόμησε από τον πατέρα της, για να ελευθερώσει όσο το δυνατόν
περισσότερους Έλληνες σκλάβους, κατέληξε να αιχμαλωτιστεί η ίδια…
Όταν το έργο μεταφράσθηκε στα
ελληνικά και κυκλοφόρησε στην αθηναϊκή καθημερινή εφημερίδα «Καιροί» (από τον
Ιούλιο του 1884 έως τον Ιανουάριο του 1885), οι κάτοικοι του Οιτύλου έγραψαν
μια αναφορά-μανιφέστο για να απαιτήσουν την διακοπή της δημοσίευσης του
μυθιστορήματος! Το σκάνδαλο έδωσε αφορμή για μια σειρά δημοσιεύσεων σε πολλές
εφημερίδες στην Ελλάδα. Η δύναμη της λογοτεχνίας! Η όλη υπόθεση αναφέρεται αναλυτικά σε άρθρο του G.
Riegert με τίτλο «Comment Jules Verne fit scandale en Grèce / Πώς ο Ιούλιος
Βερν προκάλεσε σκάνδαλο στην Ελλάδα», που δημοσιεύθηκε στο «Bulletin de la
société Jules Verne». Ο Βερν χρειάσθηκε να δικαιολογηθεί πολλάκις με επιστολές
και άρθρα, διαμαρτυρόμενος, αναφέροντας την διακαή αγάπη του για την Ελλάδα.
Αλλά ποτέ δεν αμφιταλαντεύτηκε από τους αρχικούς του ισχυρισμούς. Οι κατηγορίες
για πειρατεία, που αμφισβητήθηκαν από τους Μανιάτες, προέρχονταν από τα έγγραφα
που συμβουλεύθηκε ο Βερν: Το «L’Univers pittoresque» του Ντιντό και «Το Ταξείδι
στην Ελλάδα» του Ανρί Μπελ, τα οποία εμφανίσθηκαν στην επιθεώρηση «Le Tour du
monde» το 1876 και τα οποία παρέθετε ο Ιούλιος Βερν από το πρώτο κεφάλαιο...[4]
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Ελληνική
Βιβλιογραφία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.6.2019.
[1] Η λέξις «Αρχιπέλαγος» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά και
μόνο ως ονομασία του Αιγαίου Πελάγους. Αυτό ακριβώς εννοούσε και ο Βερν, όπως
και κάθε άλλος σύγχρονός του συγγραφέας.
[2] Κυκλοφόρησε στα ελληνικά και με τους τίτλους «Το
Αιγαίο στις φλόγες» και «Οι Πειραταί του Αιγαίου»!
[3] Τα άλλα: Nord contre Sud, Le Chemin
de France και Famille-sans-nom.
[4] Βλ. Alexandre Tarrieu «Dictionnaire des personnes citées
par Jules Verne», τ. 1, A-E, εκδ. Paganel, 2019.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook