Ο μεγαλύτερος δημιουργός της Γραμματικής, ΗΡΩΔΙΑΝΟΣ, έγραψε 50 έργα – σώζονται...3!!! Η εργογραφία του - του Γ. Λεκάκη

Ο μεγαλύτερος δημιουργός

της Γραμματικής, ΗΡΩΔΙΑΝΟΣ,

έγραψε 50 έργα

Σώζονται... 3!!!

Η εργογραφία του

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο Αίλιος Ηρωδιανός[1] / Aelius Herodianus (2^ος αι. μ.Χ.) ήταν αρχαίος Έλλην γραμματικός από την Αλεξάνδρεια Αιγύπτου. Επονομάστηκε και «τεχνικός» και «γραμματικός κατ' εξοχήν».

Ο πατέρας του ήταν επίσης γραμματικός. Ήταν ο Απολλώνιος ο επονομαζόμενος «Δύσκολος».

Γεννήθηκε και σπούδασε στην Αλεξάνδρεια. Απόκτησε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη και έζησε στην Ρώμη. Υπήρξε διδάσκαλος του αυτοκράτορος Μάρκου Αυρηλίου, από τον οποίο έτυχε ιδιαίτερης εύνοιας.

Υπήρξε πολυμαθέστατος και πολυγραφότατος. Σημαντική η προσφορά του ιδίως στην Γραμματική. Ήταν ο maximus auctor artis grammaticae («ο μεγαλύτερος δημιουργός της γραμματικής τέχνης» - βλ. Priscian). Ασχολήθηκε με όλα τα γραμματικά ζητήματα και συνόψισε τις εργασίες όλων των προγενέστερών του γραμματικών.

Αλλά οι γραμματικοί του 8^ου - 9^ου αιώνα Γεώργιος Χοιροβοσκός ή Θεόγνωστος οδήγησαν μάλλον σε παρανόηση του έργου του.

Έγραψε 50 έργα[2]. Εσώθησαν τα:

- «Περί μονήρους λέξεως» - Κατηγορίες (ἐπιμερισμοί, Χωρισμοί). Αφιερωμένο σε εξηγήσεις δύσκολων λέξεων που βρέθηκαν στον Όμηρο.

- «Φιλέταιρος», μικρό λεξικό – ίσως να μην εγράφη υπ’ αυτού αλλά από τον Κορνηλιανό, και

- «Καθολική προσωδία» / De prosodia catholica, ή Γενική προσωδία ή καθ' ὅλου προσῳδία, ή καθολικὴ προσῳδία, ή μεγάλη προσῳδία·), σε 20 βιβλία! Ίσως τα Ὁμηρικὴ προσῳδία, Ἀττικὴ προσῳδία Περι ιλιακής (Ιλιάδος) προσωδίας, περί οδυσσειακής (Οδύσσειας) και Anomalous prosody (ἀνώμαλος προσῳδία[3]), είναι τίτλοι των παραπάνω βιβλίων.

Από τα υπόλοιπα έργα του διασώθηκαν μόνο αποσπάσματα.

- Περί προφορών (περὶ τόνων). Το σωζόμενο αποδίδεται στον Αρκάδιο Αντιόχειας, αλλά το συνέταξε ένας μεταγενέστερος γραμματικός, ο Θεοδόσιος του Βυζαντίου. Φαίνεται να είναι απόσπασμα από την Προσωδία του Ηρωδιανού.

- Περὶ σχημάτων, De figuris - το έργο αυτό δεν είναι βέβαιο ότι εγράφη υπ’ αυτού, γι’ αυτό ως συγγραφέας αναφέρεται ο «ψευδο-Ηρωδιανός», δηλ. κάποιος που μιμείται τον Ηρωδιανό.

- Έλεγχοι.

- Περί γάμου και συμβιώσεως, Lentz 1867-1870.

Εκδόσεις Ηρωδιανού:

 - «Ἡρωδιανοῦ ἱστοριῶν βιβλία / Η. Herodiani De imperatorum romanorum præclare gestis, libri VIII», εξεδόθη βιβλίο στην Βασιλεία Ελβετίας, από τον Heinrich Petri, το 1549. Ήταν σε σχήμα 8^ο (144 x 95 χλστ.), 647 σελ. Ελληνικό κείμενο και λατινική μετάφραση σε 2 στήλες, ξυλόγραφο τυπογραφικό σήμα στο τελευταίο φύλλο. ΠΗΓΗ: Adams H-385, Hoffmann, I, σ. 222, Οικονομοπουλος, σελ. 540.

- Ἡρωδιανοῦ Ἱστοριῶν βιβλία Η. Herodiani Histor. Lib. III. Cum Angeli Politiani interpretatione, & Henrici Stephani, Excudebat Henricus Stephanus, 1581. Σχήμα: 23,5 εκατ. Σελ.: 16+182+1 χ..+1 λ.+79+1 λ.

- ΗΡΩΔΙΑΝΟΥ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΒΙΒΛΙΑ Η. Herodiani Histor. LibLib. VIII. Cum Angeli Politiani interpretatione, & huius partim supplemento, partim examine Henrici Stephani: utroque margini adscripto. Eiusdem Henrici Stephani emendationes quorundam Graeci contextus locorum, et quorundam expositiones. Historiarum Herodianicas subsequentium libri duo, nunc primum Graece editi. Excudebat Henricus Stephanus, 1581. Σχήμα 4o, σ. 6 χ.α.+182+1 χ.α.+1λ.

- Ἡρωδιανοῦ Ἱστοριῶν Βιβλία, Cum Angeli Politiani interpretation, Henerici Stephani, Zosimi Comitis Historiarum Herodianicas subsequentium libri duo, Petrus Ravaud, Λυών, 1624.

- Μοίρις Ἀττικιστὴς - Αἴλιος Ἡρωδιανός. Μοίριδος Ἀττικιστοῦ Λέξεις Ἀττικῶν καὶ Ἑλλήνων κατὰ στοιχεῖον..., cum Jo. Hudsoni, Steph. Bergleri, Claud. Sallierii, aliorumque notis. Secundum, restituit, Joannes Piersonus accedit Αἰλίου Ἡρωδιανοῦ Φιλέταιρος Ae – γ΄ έκδοση τῶν Ἀττικῶν λέξεων τοῦ Μοίριδος, μὲ πρώτη αὐτὴν τῆς Ὀξφόρδης τὸ 1712. Πρόκειται γιὰ μία ἀλφαβητικὴ καταγραφὴ τῶν ἀττικῶν λέξεων σὲ ἀντιστοιχία μὲ τὴν ἑλληνιστική τους ἀπόδοση.

- Ἡρωδιανοῦ τῆς μετὰ Μᾶρκον βασιλείας Ἱστοριῶν βιβλία ὀκτὼ, Νικόλαος Γλυκύς, Βενετία, 1780 και 1790.

- Περί ημαρτημένων λέξεων, Hermann, 1801.

- Ἡρωδιανοῦ τῆς μετὰ Μάρκον βασιλείας Ἱστοριῶν βιβλία ὀκτώ. Ἐπεξεργασθέντα καὶ ἐκδοθέντα ὑπὸ Νεοφύτου Δούκα, Βιέννη, Ιωάννης Σνίρερ, 1813. Σχήμα: 19 εκατ. σελ.: σ. πς´+203+1 λ.+128 καὶ ἕνας χάρτης – ΠΗΓΗ: Ἠλιού, 19ος αἰ. Α´, 1813.29.

- Περί στίχων της λέξεως / Περί της λέξεως τον στίχον, De Furia, 1814 και Studemund, 1867.

- Επιμερισμοί, εκδ. Jean-François Boissonade, Άμστερνταμ, 1819, επανέκδ. 1963. Και A. Ludwich 1905.

- Περί αυθύπαρκτων και ανυπότακτων, Bekker, 1821.

- Αἰλίου Ἡρωδιανοῦ «Περὶ σχημάτων», εκδ. Guilielmus Dindorfius, Λειψία, 1825. (Επανατυπωνόταν μαζί με τα «Τονικὰ παραγγέλματα» του Ἰωάννου Ἀλεξανδρέως).

- «Φιλέταιρος» / Philetaerus (spurious). Johann Pierson et al., Moeridis Atticistae Lexicon Atticum, reprint (Hildesheim), Philetaerus εκδ. Georg Aenotheus Koch, 1830-1831, επανέκδ. 1969,

- Ζητούμενα των μερών του λόγου Pierson, Koch, 1830.

- Περί κλίσεως ρημάτων, Cramer, 1836.

- Περί παραγώγων γενικών από διαλέκτων, Cramer, 1836.

- Fragmentum grammaticum quod incipit a vocibus ζητουμένων και την του Άρης, Cramer, 1836.

- Σχόλια στην Ιλιάδα, Lehrs, K., Herodiani scripta tria emendatiora, 2^η έκδ. Βερολίνο, 1848 και 1857.

- «Επιτομές» του Αρκαδίου και του Ιωάννη Φιλόπονου με τα έργα «Ἐπιτομὴ τῆς καθολικῆς προσῳδίας Ἡρωδιανοῦ, υπό Mauricius Schmidt[4], Ιένη, τυπ. F. Maukii 1860.

 -«Καθολική προσωδία» - επιτομή, υπό Moritz Schmidt, Epitome tes katholikes prosodias, επανέκδ. Hildesheim, 1860 επανέκδ. 1983.

- Παρεκβολαί του μεγάλου ρήματος, La Roche, 1863, Aldus, E. Dickey, 2014.

- Περί μακρών και βραχέων συλλαβών, La Roche, 1866 βασισμένο σε χειρόγραφο (Vindob. Phil. gr. 172, fol. 216-219, Hermann, 1801), Hunger, 1961, E. Dickey.

- Περί σολοικισμού και βαρβαρισμού, Nauck, 1867.

- Περί ακυρολογίας, A. Nauck, 1867, G. Vitelli, 1889, Dickey, 2014.

- Περί οδυσσειακής προσωδίας, A. Lentz, 1867-1870, Ludwich, 1891.

- Περί ιλιακής προσωδίας, A. Lentz, 1867-1870.

- Herodiani Technici reliquiae: Praefationem et Herodiani prosodiam catholicam continens / Εκ του Ηρωδιανού: Περί Καθολικής προσωδίας, υπό Arthur Ludwich, εκδ. B. G. Teubner / Teubneri, 1867. Στην εισαγωγή του Augustus Lentz περιέχονται όλες τις πηγές και τα κείμενά τους που αναφέρουν τον Ηρωδιανό. Επανέκδ. General edition. August Lentz and Arthur Ludwich, Herodiani Technici reliquiae, reprint (Hildesheim, orig. Lentz), 1867-1870, 1879. Επανέκδ. De prosodia catholica. August Lentz, Grammatici Graeci vol. 3.1, επανέκδ. Hildesheim, 1965.

- Σχηματισμοί Ομηρικοί, A. Lentz, Egenolff, 1894.

- Απορίαι και λύσεις, R. Reitzenstein 1897, d'Aldus, Schultz, 1913, E. Dickey.

- Excepta e Herodiano, Dain, 1954.

- Scholia on the Iliad. Erbse, H. Scholia Graeca in Homeri Iliadem, 7 vols. Βερολίνο, 1969–1988.

- De figuris (spurious). Kerstin Hajdú, Ps.-Herodian, De figuris: Überlieferungsgeschichte und kritische Ausgabe (Βερολίνο – Νέα Υόρκη), 1998.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Ελληνική Βιβλιογραφία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.1.2019.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Το όνομα είναι κοινό στην ελληνική. Με αυτό αναφέρεται και ένας ιστορικός, από την Αντιόχεια Συρίας (2^ος - 3^ος αιώνας μ.Χ.) και ένας ιατρός, σχολιαστής των έργων του Ιπποκράτους (1^ος αιώνας μ.Χ.).

[2] Κάποια εξ αυτών:

- Εις την Απολλωνίου εισαγωγή

- Εις το περί γενών Απολλωνίου υπόμνημα (Commentaire du "Sur les genres" d'Apollonius).

- Εις το περί παθών Διδύμου υπομνήματα.

- Μονόβιβλον περί το εν, Lentz 1867-1870, Χοιροβοσκός (536, 17).

- Μονόβιβλον περί το με πάντα ρήματα κλίνεσθαι εις πάντας τους χρόνους εκδ. A. Lentz (1867-1870, Analekta Oxonii (IV, 388) - περὶ ἀκλίτων ῥημάτων.

- Μονόβιβλον περί το υδωρ, A. Lentz, 1867-1870.

- Περι ανεκφώνητου, Lentz 1867-1870.

- Περι αντωνυμιών Lentz 1867-1870, D'après H. Erbse, 1960.

- Περί αττικής προσωδίας, A. Lentz, 1867-1870, H. Hunger, 1967.

- Περί διχρόνων, A. Lentz, 1867-1870.

- Περι εγκλινομένων, Lentz 1867-1870.

- Περί επιρρημάτων, Lentz 1867-1870.

- Περί κλίσεως ονομάτων.

- Περί κυρίων και επιθέτων και προσηγορικών μονόβιβλιον.

- Περί μετοχών, A. Lentz, 1867-1870.

- Περί μονοσύλλαβων, Lentz 1867-1870.

- Περί ονομάτων ή ονοματικόν.

- Περί ορθογραφίας.

- Περί παθών, Lentz 1867-1870.

- Περί παρωνύμων, Lentz 1867-1870.

- Περί πνευμάτων, Lentz, 1867-1870.

- Περί ρηματικών ονομάτων, Lentz 1867-1870.

- Περί ρημάτων, Lentz 1867-1870.

- Περί συζυγιών, Lentz 1867-1870.

- Περί συντάξεως των στοιχείων.

- Περί σχημάτων, Lentz 1867-1870.

- Περί του ζως, Lentz 1867-1870.

- Περί των εις μι, Lentz 1867-1870.

- Προτάσεις, Lentz 1867-1870.

- Συμπόσιον, Lentz 1867-1870.

- Περί αριθμών.

- Περί ζητουμένων κατά κλίσιν παντός του λόγου μερών.

- Περί των ζητουμένων κατά πάσης κλίσεως ονόματος.

[3] Et. Gen. α 1205 = Et. M. 146, 14.

[4] Ο Schmidt αντικατέστησε την έκδ. του Αρκαδίου υπό Barker «Ἀρκαδίου περὶ τόνων e cod», που είχε εκδοθεί στο Παρίσιοι, primum edidit E.H. Barker, Λειψία, 1820.

δημιουργος γραμματικη τεχνη, ΗΡΩΔΙΑΝΟΣ, εργα σωζομενα εργογραφια αιλιος 2ος αιωνας μΧ αρχαιος ελλην γραμματικος Αλεξανδρεια Αιγυπτου τεχνικος γραμματικος κατ' εξοχην Απολλωνιος ο Δυσκολος δικαιωμα Ρωμαιος πολιτης Ρωμη διδασκαλος αυτοκρατορας Μαρκος Αυρηλιος ευνοια δασκαλος αυτοκρατωρ πολυμαθεστατος πολυγραφοτατος προσφορα συγγραματικα ζητηματα γραμματικοι 8ος - 9ος αιωνας μΧ Χοιροβοσκος Θεογνωστος παρανοηση εργο Περι μονηρους λεξεως Κατηγοριες επιμερισμοι, Χωρισμοι εξηγηση δυσκολες λεξεις ομηρος μονηρης συγγραμματα συγγραμμα Φιλεταιρος, λεξικο Κορνηλιανος Καθολικη προσωδια Γενικη καθ ολου μεγαλη βιβλια ομηρικη αττικη ιλιακη Ιλιας ιλιαδα προσωδιας, οδυσσειακη Οδυσσεια ανωμαλος ανωμαλη ομηρου αποσπασματα προφορων τονων Αρκαδιος Αντιοχειας, Θεοδοσιος Βυζαντιου προφορα τονος Αντιοχεια Βυζαντιος βυζαντιο σχηματων, ψευδοΗρωδιανος μιμος μιμηση ελεγχοι επιμερισμος γαμου και συμβιωσεως, λεντς Lentz 1867 1870 εκδοσεις Ηρωδιανου ιστοριων βιβλια Βασιλεια Ελβετιας, ελβετια πετρι Petri, 1549 Ελληνικο κειμενο λατινικη μεταφραση ξυλογραφο τυπογραφικο σημα Οικονομοπουλος, 1581 Λυων, 1624 Μοιρις αττικιστης Μοιριδος αττικιστου Λεξη αττικων ελληνων κατα στοιχειον Μοιρης οξφορδη 1712 αλφαβητικη καταγραφη ελληνιστικη αποδοση της μετα Μαρκον βασιλειας Γλυκυς, Βενετια, 1780 1790 ημαρτημενων ημαρτημενα χερμαν Hermann, 1801 βασιλεια Δουκας, Βιεννη, Σνιρερ, 1813 χαρτης ηλιου στιχων στιχος ντε φουρια De Furia, 1814 στουντεμουντ Studemund, 1867 Jean-François Boissonade, μπουασονεντ μπουασονειντ αμστερνταμ, 1819, επανεκδοση 1963 λουντβιχ Ludwich 1905 αυθυπαρκτων και ανυποτακτων, μπεκερ μπεκκερ Bekker, 1821 αυθυπαρκτο και ανυποτακτο αυθυπαρκτη και ανυποτακτη λατινικα πιρσον πηρσον Αινοθεος κοχ κωχ Aenotheus Koch, 1830 1831, επανεκδοσις 1969, Ζητουμενα των μερων του λογου μερη του λογου μερος κλισεως κλιση ρηματων, ρημα κραμερ Cramer, 1836 παραγωγων γενικων απο διαλεκτων, γενικη πτωση διαλεκτος Fragmentum grammaticum quod incipit a vocibus Fragmenta Αρης, Σχολια λερς, Lehrs, Βερολινο, 1848 και 1857 Επιτομες Φιλοπονος Σμιντ σμιτ Schmidt, Ιενη, ιενα τυπος Μαουκιι Μαουκι F. Maukii 1860, σχημα Guilielmus Dindorfius, ντιντορφ Λειψια, 1825 Τονικα παραγγελματα ιωαννης Αλεξανδρευς χιλντεσχαιμ Hildesheim, 1860 1983 Παρεκβολαι μεγαλο ρημα λα ρος La Roche, 1863, αλντος αλδος Aldus, ντικει ντικευ Dickey, 2014 σολοικισμου και βαρβαρισμου, ναουκ Nauck, 1867 σολοικισμος και βαρβαρισμος ακυρολογιας, 1867, βιτελι βιτελλι Vitelli, 1889, οδυσσειακης προσωδιας, 1891 μακρων και βραχεων συλλαβων, χειρογραφο χερμανν Hermann, 1801, χουνγκερ Hunger, 1961, ιλιακης τοιμπνερ Teubner τουμπνερ / Teubneri, 1867 εισαγωγη 1965 Σχηματισμοι Ομηρικοι, εγκενολφ Egenolff, 1894 αποριαι λυσεις, ραιτζενσταιν Reitzenstein 1897, σουλτς Schultz, 1913, νταιν Dain, 1954 Σχηματισμος απορια αποριες ερμπσε Erbse, 1969 1988 χαιντου Hajdú, Νεα Υορκη, 1998 Ελληνικη Βιβλιογραφια ελληνικα ιστορικος, Αντιοχεια Συριας 2ος - 3ος αιωνας μΧ ιατρος, σχολιαστης Ιπποκρατους 1ος Ιπποκρατη Ιπποκρατης γενος υπομνημα παθη Διδυμος υπομνηματα Μονοβιβλον εν, Μονοβιβλο χρονος αναλεκτα ακλοτπ ρημα υδωρ, ανεκφωνητο αντωνυμια 1960 1967 διχρονο εγκλινομενο επιρρημα κλισις ονομα κυριο επιθετο προσηγορικο μετοχη μονοσυλλαβο ονοματα ονοματικον ονοματικο ορθογραφια παθος παρωνυμο πνευμα ρηματικο συζυγια συνταξη στοιχειο ζως, εις μι, Προταση Συμποσιον, συμποσιο αριθμος ζητουμενα μπαρκερ Barker τονοι παρισι Παρισιοι, 1820

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ