Του Γιώργου Λεκάκη
Σχεδόν
το 1/3 των δένδρων - περισσότερα από 17.500 είδη - απειλούνται με εξαφάνιση.
Αυτός είναι υπερδιπλάσιος από τον αριθμό των απειλούμενων θηλαστικών, πτηνών,
αμφιβίων και ερπετών μαζί! Ο ρυθμός εξαφάνισης βρίσκεται σε ιστορικά επίπεδα. Και
επιταχύνεται, με περίπου 1.000.000 ζώα και φυτά να απειλούνται!!! Έκθεση του
2021, ανακοίνωσε ότι είχαν βρεθεί 58.497 είδη δένδρων, εκ των οποίων τα 17.510
απειλούνταν. Από τότε, σχεδόν 2.800 από αυτά έχουν χαρακτηριστεί ως άκρως
απειλούμενα. Περίπου 142 είδη πιστεύεται ότι έχουν εξαφανιστεί από την φύση. Φέτος,
εκτιμήθηκε ότι άλλα 9.000 είδη δένδρων δεν έχουν ανακαλυφθεί… Σημασία δεν έχει
μόνον ο αριθμός των δένδρων, αλλά και η ποικιλομορφία τους. Ένα μόνο είδος
μπορεί να αποτελέσει το θεμέλιο ενός ολόκληρου οικολογικού δικτύου. Η εξαφάνισή
του θα μπορούσε να προκαλέσει έναν «καταρράκτη» εξαφανίσεων που μπορεί να
οδηγήσει σε κατάρρευση του οικοσυστήματος.
Τα
δέντρα πεθαίνουν πολύ πιο γρήγορα στην βόρεια Αυστραλία και ιδίως στα τροπικά δάση
της. Ο κίνδυνος έχει διπλασιασθεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1980! Τα
αποτελέσματα προέρχονται από έναν εξαιρετικό κατάλογο θανάτων δένδρων, που
καταγράφονταν σε 24 τοποθεσίες για σχεδόν 50 χρόνια. Η ομάδα κατέγραψε 2.305
θανάτους μεταξύ δεκάδων ειδών. Διαπίστωσε ότι το ποσοστό θνησιμότητας των δένδρων
αυξήθηκε από μέσον όρο 1% ετησίως, σε 2% ετησίως! Η αύξηση των δένδρων που
πεθαίνουν συνέβη ταυτόχρονα με μια μακροπρόθεσμη τάση ξήρανσης στην ατμόσφαιρα από
το θερμαινόμενο κλίμα…
Ο Αμαζόνιος έχανε 18 δένδρα ανά δευτερόλεπτο το 2021. Πάνω από 20.000 χρυσωρύχοι έχουν εισβάλει στα εδάφη των ιθαγενών «Ινδιάνων» Γιανομάμι, στον Αμαζόνιο, κηρύσσοντας έναν «ακήρυκτο αιματηρό πόλεμο» ενάντια στους ιθαγενείς αλλά και στο τροπικό δάσος. Βιάζουν νέες και έχουν κάνει την περιοχή ένα «λουτρό αίματος». Η βραζιλιάνικη κυβέρνηση κάνει τα στραβά μάτια… Σ’ όλον τον κόσμο μαζεύονται υπογραφές…
Υπάρχουν δένδρα τόσο σπάνια,
που έχει απομείνει πλέον μόνο ένα δείγμα τους!
Στο νησί Δομίνικου της
ανατολικής Καραϊβικής, για παράδειγμα, η συγκομιδή ρητίνης για θυμίαμα σκότωνε
τα δένδρα lansan (Protium attenuatum).
Στην Τανζανία, υπάρχει ένας μικρός
πληθυσμός ενός πανύψηλου είδους, που ονομάζεται Karomia gigas. Αυτά τα δέντρα,
με τα μεγάλα οβάλ φύλλα τους και τους χαρακτηριστικούς, χαρτώδεις καρπούς τους,
πιστεύεται ότι είχαν εξαφανιστεί την δεκαετία του 1980. Αλλά περίπου 6 από αυτά
ανακαλύφθηκαν το 2011 από βοτανολόγους του Πανεπιστημίου του Νταρ ες Σαλάμ. Βρέθηκε
ότι ένας μύκητας καταστρέφει τους ανώριμους καρπούς τους. Εδώ ήμασταν τυχερή από μία άποψη: Τουλάχιστον η K. gigas παράγει σπόρους. Διότι μερικά δένδρα
δεν παράγουν καθόλου σπόρους, επειδή οι επικονιαστές τους έχουν φύγει και μερικές
φορές μένει μόνον ένα φύλο από ένα δένδρο…
Τα σωζόμενα δείγματα του catkin
yew (Amentotaxus argotaenia) στην νότια Κίνα είναι αρσενικά. Μετά από μια
παγκόσμια αναζήτηση, ανακαλύφθηκε ένα θηλυκό στον Βασιλικό Βοτανικό Κήπο του
Εδιμβούργου Σκοτίας. Οι επιστήμονες έστειλαν εκεί μοσχεύματα για φύτευση κοντά
στα αρσενικά που επέζησαν…
Το 2018, ο Marcelo Peña,
ταξινομολόγος στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Jaén στο Περού, περπατούσε σε ένα
απότομο, ξεραμένο δάσος στην κοιλάδα Marañón του Περού, όταν ανακάλυψε ένα
δέντρο με ανοιχτοπράσινα λουλούδια! Ήταν το Pradosia argentea, που πιστεύεται
ότι είχε εξαφανιστεί! Οι έρευνες απέδωσαν 200 ακόμη δένδρα στην περιοχή, τα
οποία απειλούνταν άμεσα από την γεωργία.
Ξαναθυμηθήκαμε ένα
σπάνιο είδος καφέ, που δεν έχει
καλλιεργηθεί από την δεκαετία του 1920, και το οποίο μπορεί να είναι πιο
ανεκτικό σε υψηλές θερμοκρασίες και ποικίλες βροχοπτώσεις, και συνάμα έχει και
καλή γεύση!!!
Η βλάστηση δένδρων που είναι
κοντά στην εξαφάνιση, μπορεί να είναι δύσκολη. Μερικά δένδρα πέφτουν σε λήθαργο,
μια προστατευτική κατάσταση, σαν σε κατάθλιψη.
Οι επιστήμονες προστατεύουν
τους σπόρους τους σαν σπάνια κοσμήματα, χρησιμοποιούν σκάλες και βούρτσες για
να συλλέγουν γύρι για γονιμοποίηση με τα χέρια και περιμένουν χρόνια για ένα
μόνο πολύτιμο λουλούδι.
Αλλά υπάρχουν περισσότερα
απειλούμενα είδη δένδρων, παρά έργα σωτηρίας τους. Και η κλιματική αλλαγή
μεταβάλλει τα οικοσυστήματα τόσο θεμελιωδώς, που ορισμένα δένδρα δεν θα
μπορέσουν ποτέ να ευδοκιμήσουν ξανά, στα φυσικά τους «οικο-σπίτια»…
Αλλά στο όρος Mulanje, στο
Μαλάουι, όπου είναι το μοναδικό φυσικό σπίτι του κυπαρισσιού Widdringtonia
Whytei, το 2019, παρέμεναν μόνο 7 ώριμα δείγματα αυτού του είδους κυπάρισσου! Με
επιστημονικές προσπάθειες διατήρησής τους, ευδοκιμούν τώρα 500.000 από αυτά τα
δένδρα! – βλ. Malawi’s Forestry Research Institute.
Για όλα αυτά, υπάρχει ένα πρόγραμμα
πιστοποίησης για έργα δενδροφύτευσης, που ονομάζεται Παγκόσμιο Πρότυπο Βιοποικιλότητας / Global Biodiversity Standard.
ΠΗΓΗ: Aisling Irwin "The loneliest trees: can science save these threatened species from extinction?", PMID: 36045245, Nature 2022 Σεπτ. 609 (7925): 24-27. doi: 10.1038/d41586-022-02765-x. Aisling Irwin “The loneliest trees: can science save these threatened species from extinction? There are trees so rare that only a single specimen remains. Some conservationists want to save them all — but others question this lofty goal», Nature 31.8.2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.9.2022.
ΕΠΙΣΗΣ: L'Obs, BGCI, Union for Conservation of Nature (IUCN), Global Tree Assessment, Global Trees Campaign, Franklinia Foundation, Global Strategy for Plant Conservation.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook