Το αρχαίο ελληνικό θέατρο της Τείου του Πόντου, πόλης του Θείου Δία, που έγινε… λατομείο στην Τουρκία! - του Γ. Λεκάκη

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο
της Τείου του Πόντου,
πόλης του Θείου Δία, 
που έγινε… λατομείο
στην Τουρκία…
Το Τείον (< θείον; > λατ. Tium)[1] ήταν μια αρχαία ελληνική πόλη, γνωστή και ως Φίλιος / Φίλειος (> Filyos, πρώην Hisarönü[2]), στην νότια ακτή της Μαύρης Θάλασσας, δυτικά του ποταμού Παρθενίου, στις εκβολές του ποταμού Φίλιου > Βίλιου, Βίλλιου, Βιλλαίου / Billaeus - βλ. Γ. Λεκάκης "Περίπλους του αρχαίου Πόντου",  σε 10 συνέχειες, στην εφημερίδα «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ», Απρ. 2009 - Μάρτιο 2010.

Οι αρχαίοι συγγραφείς το ανέφεραν πότε στην αρχαία Παφλαγονία και πότε στην Βιθυνία – βλ. Γ. Λεκάκη «Οι αρχαίες ελληνικής πόλεις της Βιθυνίας».

Κατοικείτο από την φυλή των Καυκώνων.

Η πόλις ιδρύθηκε ως αποικία από την ελληνική πόλη της Μιλήτου τον 7ο αιώνα π.Χ.

Ήταν μάλλον αφιερωμένη στον Δία, αφού «ο Ζευς ήταν γνωστός ως Τίος στην Βιθυνία» (φρυγική διάλεκτος)[3]

Ήταν η γενέτειρα του Φιλεταίρου, ιδρυτού της βασιλικής δυναστείας των Ατταλιδών της Περγάμου!

Στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., η Άμαστρις / Αμαστρινή, ανεψιά του τελευταίου Πέρση βασιλιά, Δαρείου Γ', που ήταν σύζυγος του Διονυσίου, τυράννου της Ηράκλειας, και μετά τον θάνατό του, σύζυγος του Λυσιμάχου, προκάλεσε τον συνοικισμό των Σησάμου, Κυτώρου, Κρώμνης - όλες οι πόλεις αναφέρονται στην «Ιλιάδα»[4] - και της Τείου, μετά τον χωρισμό της από τον Λυσίμαχο, για να σχηματίσουν την νέα κοινότητα της Άμαστρης (300 π.Χ.). Αλλά το Τείον σύντομα αποσπάστηκε από αυτόν τον συνοικισμό (ενώ οι υπόλοιπες πόλεις παρέμειναν μαζί), και πιθανότατα πολύ σύντομα (το 282 π.Χ.), επανανέκτησε την αυτονομία της…

Από την Τίο περνούσε σημαντικός εμπορικός δρόμος με λιμάνι του Πόντου, και ήταν τοπικό διοικητικό κέντρο.

Το Τείον ήταν μέρος του Βασιλείου της Βιθυνίας, το οποίο με το θάνατο του βασιλέως Νικομήδη Δ' (74 π.Χ.) έγινε ρωμαϊκή επαρχία, γεγονός που έγινε η αφορμή για τον Γ΄ Μιθριδατικό Πόλεμο! Ο πόλεμος τελείωσε το 63 π.Χ. με αποτυχία του Μιθριδάτη, ο οποίος αυτοκτόνησε…

Ο αυτοκράτωρ Θεοδόσιος Α' (379 – 392 μ.Χ.) την ενσωμάτωσε στην Ονώρεια, όταν απέσπασε αυτήν την νέα επαρχία από τμήματα της Βιθυνίας και της Παφλαγονίας και την ονόμασε από τον μικρότερο γιο του, Ονώριο.

Το 535 μ.Χ. ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός ένωσε την Ονώρεια με την Παφλαγονία σε ένα διάταγμα που ανέφερε ρητά το Τείον, μεταξύ των πόλεων που επλήγησαν.[5]

Σώζονται νομίσματα του Τείου, στα οποία εμφανίζεται το εθνικό όνομα Τιανοί, Τείοι και Τειανοί.

Προσφάτως επραγματοποιήθησαν ανασκαφές, στο αρχαίο θέατρο στην αρχαία πόλη Tieion, υπό την διεύθυνση του Μουσείου Karadeniz Ereğli, από τον αναπλ. δρ. Şahin Yıldırım, ο οποίος είπε: «Το θέατρο, πιθανότατα, χρησιμοποιήθηκε ως… λατομείο, στις δεκαετίες 1930 – 1950. Αυτή είναι η μοίρα αυτών των (αρχαίων ελληνικών) θεάτρων (στην Τουρκία) γενικώς. Ένα σημαντικό μέρος των σειρών καθισμάτων χρησιμοποιήθηκε στα θεμέλια σύγχρονων κτηρίων και κατά την κατασκευή του κάστρου, όπου συναντήσαμε σημαντικά δομικά υλικά (τετράγωνα), που ανήκουν στις σειρές των καθισμάτων του θεάτρου. Κατά την φετινή εργασία, αποκαλύψαμε σημαντικά κομμάτια τόσο της βόρειας όσο και της νότιας σειράς εδωλίων στο τμήμα όπου βρίσκονται οι σειρές των εδωλίων. Η μελέτη εδώ είναι μια μακροχρόνια μελέτη. Σκοπεύουμε να επαναφέρουμε το θέατρο σε λειτουργία με τα έργα έρευνας και αποκατάστασης, που θα γίνουν και να το εντάξουμε στην πολιτιστική ζωή. Είναι ένα πολύ ωραίο αρχιτεκτόνημα. Βλέπουμε ότι έχει χωρητικότητα περίπου 7.000 ατόμων» - βλ. Γ. Λεκάκη «Αρχαία ελληνικά θέατρα στην Μ. Ασία» στο «Ελληνικό Θέατρο & Μικρασιατική Καταστροφή», ημερολόγιο 2022, του ΤΑΣΕΗ (Ταμείου Αλληλοβοηθείας Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών), εκδ. 2021.


ΠΗΓΗ: ΑΑ, 4.12.2022. Γ. Λεκάκης «Η άγνωστη Μικρά Ασία»Γ. Λεκάκης "Περίπλους του αρχαίου Πόντου",  σε 10 συνέχειες, στην εφημερίδα «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ», Απρ. 2009 - Μάρτιο 2010. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.12.2022.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

            - Μελας (I,104), Μέμνων (ap. Phot. Cod. Ccxxiv), Στράβων Γεωγρ.» 5.3.8, εκδ. Isaac Casaubon), Ψευδο-Σκύλαξ.

            - «Tius», στο Dictionary of Greek and Roman Geography, εκδ. John Murray, Λονδίνο.

- Anderson W. "Late Byzantine occupation of the castle at Tios», στο Anatolia Antiqua XVII, 2009, σελ. 265-277.

- Gorman V. B. «Miletos, the ornament of Ionia: a history of the city to 400 B.C.E.»,

- Lund University «Digital Atlas of the Roman Empire».

- Talbert R. «Barrington Atlas of the Greek and Roman World», εκδ. Princeton University Press, 2000.

 - Thonemann P. «Inscriptions from Hadrianopolis, Tieion, Iulia Gordos and Toriaion» στο PHILIA - International Journal of Ancient Mediterranean Studies, Volume 1, 2015.

- William Sm. «A Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology», "Leocritus".

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Τείον (Teion), Τιείον (Tieion), Τίον (Tion) και Τίος (Tios), Teium, Tieium, Tius, κλπ.

[2] Στην έκταση που κατέχει η σημερινή Τουρκία (41°33′N 32°01′E). Απέχει 18 χλμ. από το Çaycuma και 27 χλμ. από το Zonguldak. Γνωστή για την βιομηχανία πυρότουβλων.

[3] Βλ. Στέφ. Βυζάντιος, Δημοσθένης («Βιθυνιακά», εκδ. Witczak 1992-1993).

[4] Ομ. Ιλ. 2.855.

[5] Βλ. Νουβέλα του Ιουστινιανού (Novella 29 of Justinian).

αρχαιο ελληνικο θεατρο Τειος αρχαιος Ποντος, πολη θειος Διας, λατομειο Τουρκια θειον θειο λατινικα τιουμ Tium αρχαια ελληνικη Φιλιος / Φιλειος φιλυος Filyos, χισαρονου Hisaronu νοτια ακτη Μαυρη Θαλασσα ποταμος Παρθενιος εκβολες Βιλιος βιλλιος Βιλλαιος / Βιλαιος Billaeus Παφλαγονια Βιθυνια φυλη Καυκωνες, καυκωνια πολις αποικια Μιλητος 7ος αιωνας πΧ αφιερωμενη Ζευς φρυγια φρυγικη διαλεκτος γενετειρα Φιλεταιρος ιδρυτης βασιλικη δυναστεια Ατταλιδων Περγαμος Ατταλιδες 3ος αμαστρις / Αμαστρινη Amastris, ανεψια τελευταιος Περσης βασιλιας Δαρειος Γ συζυγος Διονυσιος τυραννος Ηρακλεια Λυσιμαχος συνοικισμος Σησαμος Sesamus, Κυτωρο Κυτωρον Cytorus, Κρωμνη / Cromna ομηρου Ιλιαδα ιλιας χωρισμος Αμαστρη 300 282 αυτονομια Τιος εμποριο λιμανι Βασιλειο βασιλευς Νικομηδης Δ 74 ρωμαικη επαρχια, Γ Μιθριδατικος Πολεμος 63 ηττα αποτυχια αυτοκτονια αυτοκρατωρ Θεοδοσιος Α 379 – 392 4ος μΧ Ονωρεια, Ονωριος 535 6ος αυτοκρατορας βυζαντιου βυζαντιο Ιουστινιανος Ονωρια ονωρειος διαταγμα νομισμα εθνικο ονομα Τιανοι, Τειοι Τειανοι, ανασκαφες, Μουσειο καραντενιζ ερεγλι ερεγκλι Karadeniz Eregli, 1930 – 1950 αρχαια ελληνικα θεατρα σειρα καθισματων θεμελια καστρο δομικο υλικο καθισματα εδωλιο εδωλια αποκατασταση αρχιτεκτονημα χωρητικοτητα Μελας Μεμνων Στραβων ΨευδοΣκυλαξ ιωνια 400 επιγραφη αδριανουπολη ιουλια γορδος τοριαιο ιουλια γκορντος τοριαιον Hadrianopolis, Tieion, Iulia Gordos and Toriaion Τειον Teion, Τιειον Tieion, Τιον Tion Τιος Tios, τειουμ Teium, τιειουμ Tieium, τιους Tius,Τουρκια καικουμα καυκουμα caycuma ζονγκουλντακ Zonguldak βιομηχανια πυρότουβλο Βυζαντιος, Δημοσθενης Βιθυνιακα Νουβελα του Ιουστινιανου
Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ