Ως ΕΚΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ το υπουργείο Πολιτισμού διάλεξε από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου(*) «ένα πορτραίτο
του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το οποίο χρονολογείται στον 2ο αι. μ.Χ.
Τα χαρακτηριστικά του προσώπου του οδήγησαν στην άποψη ότι η κεφαλή της Θάσου είναι ένα ακόμη πορτραίτο του Μεγάλου Αλεξάνδρου».
...............................................
ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη:
Φυσικά πρόκειται για ανάγλυφο εικόνα και όχι... "πορτραίτο "
..................................................
(*) TΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΘΑΣΟΥ
Της αρχαιολόγου δρ. Δήμητρας Μαλαμίδου
Στην αρχή ως Μουσείο της Θάσου χρησιμοποιήθηκε το ισόγειο του Δημοτικού Σχολείου του Λιμένα, πιθανότατα ήδη από το 1911, με την έναρξη των ανασκαφών της Γαλλικής Σχολής.
Σε αυτό το
πρώτο κτίριο μεταφέρθηκαν τα κομμάτια του γνωστού αρχαϊκού κούρου και έγινε η
πρώτη του αποκατάσταση. H θέση του νέου κτιρίου, που προοριζόταν εξαρχής για
Μουσείο, υπαγορεύθηκε από την ιστορική πορεία των ανασκαφών. Αυτές είχαν
αποκαλύψει αρχικά το μεγάλο μνημειακό αρχιτεκτονικό σύνολο της αρχαίας αγοράς,
την καρδιά της αρχαίας πόλης. Στις αρχές του 20ου αιώνα στη θέση της αρχαίας
πόλης δεν υπήρχε οικισμός παρά μόνο η «σκάλα», το επίνειο του παραδοσιακού
οικισμού της Παναγίας. Μετά από την ανάπτυξη του σύγχρονου οικισμού με το
πέρασμα των ετών, τόσο η αγορά όσο και το Μουσείο βρέθηκε στον πυρήνα της
σύγχρονης πόλης της Θάσου.
To Μουσείο έχει σήμερα συνολικό εμβαδό 2.376 τ.μ. Η νέα μόνιμη έκθεση καλύπτει 1.400 τ.μ. και περιέχει γύρω στα 1.700 ευρήματα. Στους υπόλοιπους χώρους έχουν διαμορφωθεί αίθουσες μελέτης και αποθήκευσης, εργαστήρια συντήρησης και γραφεία. Η έκταση των εκθεσιακών χώρων καθιστά το Μουσείο Θάσου το μεγαλύτερο στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και ένα από τα μεγαλύτερα του βορειοελλαδικού χώρου. Οι σπονδυλωτοί εκθεσιακοί χώροι, με εξασφαλισμένο τον φυσικό φωτισμό σε ισορροπημένο συνδυασμό με τον τεχνητό, προβάλλουν τα μοναδικά ευρήματα της αρχαίας Θάσου και αναδεικνύουν το Μουσείο σε ένα από τα σπουδαιότερα του ελληνικού χώρου.
Η ΝΕΑ ΜΟΝΙΜΗ ΕΚΘΕΣΗ
Ο σχεδιασμός της νέας μόνιμης
έκθεσης βασίστηκε στην ιδέα ότι ένα μεγάλο σύγχρονο μουσείο σε άμεση επαφή με
έναν επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο θα πρέπει να λειτουργεί σπονδυλωτά και να
προσφέρει πολλαπλούς τρόπους προσέγγισης της θεματολογίας του.
Στην αυλή του Μουσείου,
εκτίθενται οργανωμένα σε θεματικές ενότητες αρκετά μαρμάρινα αντικείμενα
μεγάλων διαστάσεων. Σαρκοφάγοι, βωμοί, μυλόπετρες, πιεστήρια, μεγάλα ημίεργα
γλυπτά, και αρχιτεκτονικά μέλη δίνουν μια πρώτη εικόνα της μεγάλης παραγωγής
της αρχαίας Θάσου με βάση το μάρμαρο. Στο κέντρο της αυλής τοποθετήθηκε
πολύχρωμο ψηφιδωτό δάπεδο από ρωμαϊκή έπαυλη.
Στην αίθουσα της υποδοχής (αίθουσα 1) εκτίθεται ο γνωστός αρχαϊκός κριοφόρος κούρος, εμβληματικό εύρημα της Θάσου, συνοδευόμενος από ψηφιοποιημένο εποπτικό υλικό για την ιστορία και τις τεχνικές της μεγάλης γλυπτικής.
O κούρος με το κριάρι, ψηλός τρισήμισι
μέτρα, χρονολογείται στο 600 π.Χ. Βρέθηκε το 1911, όταν η Γαλλική Σχολή άρχισε
τις συστηματικές ανασκαφές στην Ακρόπολη. Ήταν επαναχρησιμοποιημένος σε 5
κομμάτια στην αρχαιότητα ως οικοδομικό υλικό στο τμήμα του τείχους. Στην ίδια
αίθουσα εκτίθεται και το αρχαϊκό ανάγλυφο με θεά σε κόγχη. Πρόκειται για
αναθηματικό ανάγλυφο του 490 π.Χ. που παριστάνει δύο νεαρές κοπέλες από
αριστερά να φέρνουν δώρα σε μια θεά καθισμένη σε κόγχη.
Προχωρώντας στο πρώτο τμήμα της έκθεσης (αίθουσες 4-5) ο θεατής έχει την ευκαιρία να δει αντικείμενα που εκτίθενται για πρώτη φορά και αφορούν την προϊστορία του νησιού, από την Παλαιολιθική Εποχή μέχρι την Εποχή του Σιδήρου. Η έκθεση αρχίζει με βασικές πληροφορίες για τη γεωμορφολογία και το φυσικό περιβάλλον του νησιού. Τα αρχαιότερα [σ.σ.: 20.300 χρόνων] ευρήματα της έκθεσης είναι τα λίθινα, οστέϊνα και κεράτινα εργαλεία από τα ορυχεία ώχρας που έχουν εντοπιστεί στην θέση Τζίνες, κοντά στα σημερινά Λιμενάρια.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται εργαλεία, αγγεία, κοσμήματα και
μικροαντικείμενα από τους τρεις σημαντικότερους προϊστορικούς οικισμούς της
Θάσου, των Λιμεναρίων, της Σκάλας Σωτήρος και του Καστριού Θεολόγου, που
εκπροσωπούν τρεις διαφορετικές περιόδους, τη Νεολιθική, την Εποχή του Χαλκού
και την Εποχή του Σιδήρου. Την έκθεση πλουτίζουν πιστές αναπαραστάσεις ενός
σπιτιού της Ύστερης Εποχής Χαλκού κι ενός λιθόκτιστου οικογενειακού τάφου της
Εποχής Σιδήρου από τον οικισμό στο Καστρί Θεολόγου, ενώ εντυπωσιακές είναι και
οι λίθινες ανθρωπόμορφες στήλες, οι περισσότερες από τις οποίες βρέθηκαν
εντοιχισμένες στους περιβόλους της Σκάλας Σωτήρος.
Σε μικρή προθήκη στην αρχή
της αίθουσας 6 εκτίθεται κεραμική από τα αρχαιότερα στρώματα που έχουν
αποκαλύψει οι ανασκαφές στη βόρεια συνοικία της αρχαίας πόλης (από την αρχή του
7ου π.Χ. αιώνα). Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο εκτίθεται η επιγραφή από το "μνήμα" του Γλαύκου, ένα από τα πιο σεβάσμια μνημεία της αρχαίας πόλης, που
βρέθηκε στην Αγορά της Θάσου. Μια μικρή προθήκη περιέχει αγγεία που έφεραν μαζί
τους από την Πάρο οι πρώτοι άποικοι. Απέναντι βλέπουμε αντίγραφα των ανάγλυφων
αιλουροειδών που τώρα βρίσκονται στο Μουσείο του Λούβρου και άλλοτε κοσμούσαν
την είσοδο του ιερού του Απόλλωνα (640 - 630 π.Χ.). Εκτίθενται επίσης
αρχιτεκτονικά μέλη από τα πρώτα κτίρια της πόλης (κιονόκρανα, γείσα), γλυπτά
(κούροι, κόρες) και εισαγμένα ανατολίζοντα αντικείμενα που φανερώνουν τις
έντονες ιωνικές και νησιωτικές επιδράσεις των πρώτων φάσεων. Στο δεύτερο μέρος
της αίθουσας 6, εκτίθενται επιγραφές, δικαστικά πινάκια, γλυπτά και ένα
πρόπλασμα της αρχαίας αγοράς.
Στην αίθουσα 7 επιχειρείται η
ανασύσταση της πολεοδομικής οργάνωσης της πόλης, από τη δημιουργία της πρώτης
αποικιακής εγκατάστασης μέχρι και τους βυζαντινούς χρόνους. Παράλληλα,
σκιαγραφείται η καθημερινή ζωή των κατοίκων της. Με αφορμή την έκθεση του
αποσπασματικά σωζόμενου αναγλύφου από την πύλη του Δία και της Ήρας ο θεατής
πληροφορείται για το τείχος και τις πύλες της πόλης.
Σχέδια, τρισδιάστατες
αναπαραστάσεις, φωτογραφίες και πληροφοριακά κείμενα διαφωτίζουν την μορφή,
εξέλιξη και λειτουργία των θασιακών σπιτιών. Από αυτήν την αίθουσα είναι ορατά
και τμήματα από αρχαία σπίτια που διατηρούνται στο υπόγειο του Μουσείου. Σ’ αυτό
το σημείο της πόλης υπήρξε συνεχής κατοίκηση από τον 5ο αιώνα π.Χ. έως και τον
5ο αιώνα μ.Χ. Αντικείμενα από τον οικιακό εξοπλισμό (μαγειρικά σκεύη, οικοσκευή
συμποσίων, εργαλεία, παιχνίδια) εικονογραφούν με εύγλωττο τρόπο την καθημερινή
ζωή και τις δραστηριότητες των ανθρώπων που τα κατοικούσαν. Η έκθεση
πλουτίζεται με έργα γλυπτικής, αγγειογραφίας και κοροπλαστικής με παραστάσεις
ανδρών και γυναικών σε τυπικές εκφάνσεις του καθημερινού τους βίου.
Στην αίθουσα 8 επιγραφικά
μνημεία και γλυπτά δίνουν στοιχεία για την πόλη κατά τη ρωμαϊκή περίοδο με
έμφαση στην αυτοκρατορική λατρεία. Χαρακτηριστικά είναι τα πορτραίτα επιφανών
πολιτών, ενώ ιδιαίτερα επιβλητικός είναι και ο ανδριάντας του αυτοκράτορα
Αδριανού που ευεργέτησε την πόλη.
Στην αίθουσα 9, αρχιτεκτονικά
μέλη και κινητά ευρήματα από τις πρωτοβυζαντινές εκκλησίες της Θάσου και κάποια
κοσμικά αντικείμενα αντιπροσωπεύουν μορφές της τέχνης που προσαρμόζεται στις
θρησκευτικές και πολιτικές εξελίξεις των καιρών.
Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης
για τις ιστορικές περιόδους, με ενότητες εκθεμάτων που αναπτύσσονται στις
αίθουσες 10-16, επιχειρείται να δοθεί διαχρονικά η εικόνα των διαφορετικών
τομέων της ζωής της πόλης. Έτσι, επιλέχθηκε να παρουσιαστούν τα ευρήματα σε
ξεχωριστές ενότητες με τη σειρά για τη θρησκευτική ζωή, τις παραγωγικές και τις
οικονομικές δραστηριότητες των Θασίων, τις τέχνες της αγγειογραφίας, της
κοροπλαστικής και της κατασκευής πήλινων ακροκεράμων η γείσων, της γλυπτικής σε
μάρμαρο, τα έθιμα ταφής και την οργάνωση των νεκροπόλεων.
Πρώτη ενότητα είναι αυτή της
θρησκευτικής ζωής (αίθουσα 10) όπου τα ευρήματα που την αφορούν παρουσιάζονται
ομαδοποιημένα για τους θεούς τους οποίους τιμούσαν ιδιαιτέρως οι Θάσιοι
(Απόλλων, Αθηνά, Δήμητρα και Κόρη, Ποσειδών, Άρτεμις, Ηρακλής, Θεαγένης, Ήρωες,
Κυβέλη και ανατολικές θεότητες).
Η μικρή αίθουσα 11 λειτουργεί
ως μικρή στάση και ανάπαυλα για ξεκούραση του επισκέπτη πριν συνεχίσει την
περιήγησή του στην υπόλοιπη έκθεση του Μουσείου.
Στην αίθουσα 12 συνεχίζεται η
έκθεση για τη θρησκευτική ζωή και τα ιερά (Διόνυσος και συνοδοί, Αλέξανδρος,
Θέατρο).
Στην αίθουσα 13 παρουσιάζονται
χαρακτηριστικοί τομείς της οικονομικής ζωής του νησιού που βασίζονταν στις
άφθονες πλουτοπαραγωγικές πηγές του. Η οργάνωση της παραγωγής αντικατοπτρίζεται
στα αντιπροσωπευτικά σύνολα νομισμάτων της Θάσου που καλύπτουν όλες τις
χρονικές περιόδους.
Βασική καλλιέργεια, κυρίως
στα κλασικά και ελληνιστικά χρόνια, ήταν αυτή του αμπελιού. Η Θάσος παρήγαγε
κρασί ανώτερης ποιότητας, διάσημο στον τότε γνωστό κόσμο. Η διαδικασία της
παραγωγής και πώλησης του κρασιού βρισκόταν κάτω από στενό κρατικό έλεγχο. Αυτό
φαίνεται τόσο από νόμους που σώθηκαν σε επιγραφές, όσο και τα σφραγίσματα στους
αμφορείς στους οποίους συσκεύαζαν το κρασί για την παλαίωση και την πώλησή του.
Στην αίθουσα 14
παρουσιάζονται τα εργαστήρια και οι τεχνίτες του πηλού με χαρακτηριστικά παραδείγματα
της κοροπλαστικής (δηλαδή της κατασκευής πήλινων αγαλματιδίων), της
αγγειοπλαστικής και της αγγειογραφίας. Ο πηλός σε όλες τις εποχές είναι το
κατεξοχήν υλικό για την κατασκευή των κεράμων για τις στέγες καθώς και για άλλα
στοιχεία της ανωδομής των κτιρίων, οπότε στην αίθουσα 14β παρουσιάζεται η τέχνη
του πηλού στην αρχιτεκτονική.
Η αίθουσα 15 είναι αφιερωμένη
στη γλυπτική σε μάρμαρο, που είναι ιδιαίτερα ανθούσα τέχνη στη Θάσο, νησί
πλούσιο σε μαρμαροφόρα κοιτάσματα και ανοιχτό στις επιρροές από τον αιγαιακό
κόσμο.
Στην αίθουσα 16, εκτίθεται
ένα σύνολο ημίεργων γλυπτών, αφορμή για τον επισκέπτη να γνωρίσει τα
διαφορετικά στάδια της εργασίας του γλύπτη. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται
χαρακτηριστικά σύνολα ταφικών κτερισμάτων και επιτύμβιων μνημείων, ευρήματα των
ανασκαφών κυρίως των τελευταίων ετών.
Η επίσκεψη στο Μουσείο
ολοκληρώνεται με το πέρασμα από το υπερώο (αίθουσα 17) από το οποίο οι
επισκέπτες μπορούν να θαυμάσουν την πίσω όψη του αγάλματος του Κούρου.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, Εφορεία
Αρχαιοτήτων Καβάλας, Λιμένας Θάσου, Τ.Κ. 64004, Θάσος (Νομός Καβάλας), τηλέφωνο:
+30 25930 22180, email: efakav@culture.gr. (κρατήθηκε η ανορθογραφία
του πρωτοτύπου κειμένου). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.2.2023.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook