Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Publius Vergilius Maro
(< Βιργίλιος), που έζησε από το 70 έως το 19 π.Χ., ήταν Ρωμαίος ποιητής
περισσότερο γνωστός για το εθνικό του έπος «Αινειάς». Εγεννήθη στο χωριό Andes
(που σήμερα φέρει τιμητικώς το όνομά του - Βιρτζίλιο / Virgilio), κοντά στην Μάντοβα
της βόρειας Ιταλίας (στην τότε Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία). Στην Νεάπολη έγινε
μαθητής του επικούρειου φιλοσόφου Σείρωνος και εδιδάχθη και ελληνικά. Πέθανε ενώ
επισκεπτόταν την Ελλάδα. Εταξείδεψε στην συγκλητική επαρχία της Αχαΐας, για να
αναθεωρήσει την «Αινειάδα». Αφού συνάντησε τον Αύγουστο εν Αθήναις και
αποφάσισε να επιστρέψει, ανέβασε πυρετό στα Μέγαρα και αρρώστησε από
ελονοσία. Πέθανε, ενώ επέστρεφε στην Νεάπολη, στο Βρινδήσιον - σημερινό
Μπρίντιζι.
Αλλά ένα μικρό θραύσμα κεραμικής
ρωμαϊκών χρόνων, αμφορέως ο οποίος περιείχε ελαιόλαδο, που κάποτε παρήχθη στην
σημερινή νότια Ισπανία, εξέπληξε τους αρχαιολόγους. Επειδή υπήρχαν γραμμές
χαραγμένες (από άγνωστο πρόσωπο) στο θραύσμα αγγειοπλαστικής, ηλικίας 1.800 χρόνων
- και αυτές οι γραμμές έφεραν ένα απόσπασμα από τον Βιργίλιο!
Οι ερευνητές έδωσαν ελάχιστη
προσοχή στο τεμάχιο των 6 Χ 8 εκατ. αρχικώς… διότι σε πήλινα αγγεία της
περιόδου αυτής ήταν συνήθως χαραγμένες πληροφορίες για τους κατασκευαστές, τις
ποσότητες και τους φόρους, ενώ ευρέθη μεγάλος αριθμός ρωμαϊκών χρόνων αγγείων
στην ίδια θέση. Η Κόρδοβα παρήγαγε και εμφιάλωνε το μεγαλύτερο μέρος του ιβηρικού
ελαιολάδου, το οποίο στέλνονταν στην Ρώμη.
Ωστόσο, η περαιτέρω εξέταση
της κεραμικής αποκάλυψε ότι περιείχε ένα απόσπασμα από τον Βιργίλιο!
Οι γραμμές ελήφθησαν από το α΄
κεφάλαιο του δεύτερου σημαντικού έργου του Βιργίλιου, τα «Γεωργικά».
«Ο Βεργίλιος ήταν ο πιο
δημοφιλής ποιητής στην εποχή του και για τους επόμενους αιώνες», ανέφερε σε
ανακοίνωσή του το Πανεπιστήμιο της Κόρδοβα. Η Αινειάς διδάχθηκε στα σχολεία και
για πολλές γενεές επαναγράφονταν τα ποιήματά του». λέει.
Αλλά οι ερευνητές
αναρωτήθηκαν γιατί γράφτηκε μια ποιητική σειρά σε έναν αμφορέα. Και γιατί
παρατέθηκαν τα «Γεωργικά» του, αντί της πιο γνωστής «Αινειάδος»;
«Ήταν τότε που οι ερευνητές συνειδητοποίησαν
ότι αυτό το μικρό κομμάτι κεραμικής θα μπορούσε να είναι κάτι πραγματικά
μοναδικό και εξαιρετικά πολύτιμο. Στίχοι από τον Βιργίλιο σε έναν αμφορέα, που
χρησιμοποιείται στο εμπόριο ελαιολάδου, δεν έχουν τεκμηριωθεί ποτέ στο
παρελθόν».
Η βασική θεωρία των
αρχαιολόγων, είναι ότι οι γραμμές που γράφτηκαν στο κάτω μέρος του αμφορέα δεν
ήταν στην πραγματικότητα σχεδιασμένες για να φαίνονται.
«Ίσως το άτομο που τα έγραψε να ήθελε να
δείξει τις γνώσεις του για την αγροτική περιοχή της κοιλάδας του Γκουαδαλκιβίρ,
υποδεικνύοντας έναν ορισμένο βαθμό λογοτεχνικής κουλτούρας».
«Μα ποιος ήταν αυτός ο
άνθρωπος; Σύμφωνα με τους ερευνητές, υπάρχουν πολλές πιθανότητες: Θα μπορούσε να
ήταν ένας εξειδικευμένος εργάτης στο εργαστήριο κεραμικής με κάποιο βαθμό
παιδείας, ή θα μπορούσε να ήταν κάποιος από ένα κοντινό χωριό, που είχε σχέση
με μια από τις αριστοκρατικές οικογένειες, στην οποία ανήκε η επιχείρηση. Είναι
επίσης πιθανόν ότι οι γραμμές γράφτηκαν από παιδί εργάτη, καθώς η ύπαρξη
τέτοιων εργαζομένων έχει τεκμηριωθεί στο παρελθόν σε αυτούς τους χώρους
εργασίας».
Το επίμαχο κομμάτι είναι το πρώτο δείγμα αμφορέα με λογοτεχνικό περιεχόμενο, γεγονός που τον καθιστά εξαιρετικά ενδιαφέροντα για γλωσσολόγους λατινικών, επιγραφολόγους και φιλολόγους.
ΠΗΓΗ: Journal of Roman Archaeology. Γ. Λεκάκης «Ελληνικη Βιβλιογραφια». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.6.2023.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Panoussi V. «Greek Tragedy in Vergil's "Aeneid": Ritual,
Empire, and Intertext», εκδ. Cambridge
University Press, 2009.
- Snell Br. «The Discovery of the Mind: the Greek Origins of European
Thought», εκδ. Harper, 1960.
[1] Πόλη στους πρόποδες της Sierra Morena Cordoba, περίπου
51 χλμ. από την Κόρδοβα, στον 37ο παράλληλο [37°50′N 5°14′W], με
αρχαία ορυχεία (ίδιον των Μινυών > mines), στην περιοχή Valle Medio del Guadalquivir.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook