Έκθεση για την αρχαία ελληνική Ελέα, ίδρυμα Φωκαέων! Με την διάσημη Ελεατική Σχολή των Παρμενίδη, Ξενοφάνη, Ζήνωνα, Μέλισσου! - του Γ. Λεκάκη

Έκθεση για την αρχαία ελληνική

πόλη Ελέα,

που ίδρυσαν Φωκαείς!

Με την διάσημη Ελεατική Σχολή

των Παρμενίδη, Ξενοφάνη,

Ζήνωνα, Μέλισσου…

Του Γιώργου Λεκάκη

Η Υέλη (μεταγενέστερα Ελέα) ήταν αρχαία ελληνική αποικία, στον 40ό παράλληλο [40°09′39″N 15°09′18″E] στην περιοχή της Οινωτρίας Καμπανίας[1] / Λουκανίας Μεγάλης Ελλάδας / Κάτω Ιταλίας, στην ακτή του Τυρρηνικού Πελάγους, μόλις 25 χλμ. νοτιοανατολικά του Ποσειδωνίου / Paestum. 

Εδώ ξεβράστηκε το σώμα του Παλίνουρου, του Τρώα πλοηγού του Αινεία, που έμεινε στην ρωμαϊκή μυθιστορία ως παράδειγμα αυτοθυσίας.[8] 

Ιδρύθηκε από Φωκαείς, οι οποίοι κατέφυγαν στην περιοχή, όταν οι Πέρσες πολιορκούσαν την Φώκαια Ιωνίας και κατά την διάρκεια της περσικής κατοχής της Ιωνίας (περί το 538 - 535 π.Χ.), από τον διοικητή του Κύρου, τον Άρπαγο.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙ ΦΩΚΑΙΑΣ, ΕΔΩ.

Τώρα γίνεται μια έκθεση για την Ελέα:

Οι Φωκαείς με τα περίφημα πλοία τους, είχαν σκοπό να εγκατασταθούν στην αποικία τους, στην Κορσική, την Αλαλία.[2] Εκεί έμειναν για πέντε χρόνια, και εκδιώχθηκαν από τους Καρχηδόνιους και τους Ετρούσκους. Φεύγοντας άλλοι εγκαταστάθηκαν (και ίδρυσαν) την Μασσαλία, άλλοι στο Ρήγιο Καλαβρίας, και άλλοι έφυγαν και από εκεί και ίδρυσαν την Υέλη. Μετά την συνάντησή τους με τον φιλόσοφο Ξενοφάνη, ο οποίος τότε βρισκόταν στην Μεσσήνη Σικελίας, κατευθύνθηκαν βόρεια, όπου ίδρυσαν μία νέα πόλη. Το αρχικό όνομα της νέας πόλης ήταν Υλαία (= δασωμένη) > Υέλη > Έλη > Ελέα.[3] Τελικώς συνολικώς ύστερα από 8 ή 10 χρόνια περιπλανήσεως και αφού πρωταρχικώς είχαν φιλοξενηθεί στην Χίο[4]!...

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙ ΕΛΕΑΣ, ΕΔΩ.

Από τα ερείπια των τειχών της πόλεως, που σώζονται ίχνη τους ακόμα και σήμερα, φαίνεται πως η πόλη είχε περίμετρο 4 χλμ.!

Η πόλις είναι παγκοσμίως γνωστή για μια από τις σημαντικότερες φιλοσοφικές σχολές της αρχαιότητος, που φέρει το όνομά της: την Ελεατική Σχολή. Η προσωκρατική Ελεατική φιλοσοφική σχολή ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. Ιδρυτής της ήταν ο Παρμενίδης (κατ’ άλλους ο Ξενοφάνης από τον Κολοφώνα Ιωνίας Μικράς Ασίας). Άλλα σημαντικά μέλη της σχολής ήταν ο Ζήνων[5] ο Ελεάτης και ο Μέλισσος ο Σάμιος.

        - Από την Ελέα καταγόταν και ο σοφιστής φιλόσοφος και ρήτορας Αλκιδάμαντας.

        - Εδώ έζησε και ο Λεύκιππος, ιδρυτής της ατομικής θεωρίας, γέννημα των Αβδήρων Θράκης ή της Μήλου Κυκλάδων. Οι «ατομιστές» (από την ελληνική λέξη ἄτομος > άτομα, αυτά που δεν τέμνονται, είναι αδιαίρετα) έλεγαν ότι η κίνηση υπήρχε από μόνη της, ενώ οι Ελεατικοί δεν αποδέχονταν την κίνηση ως πραγματικότητα, αλλά ως φαινόμενο.

        - Από την Ελέα και ο πατέρας του Ρωμαίου ποιητή Publius Papinius Statius.[6]

Η πόλις, με την καλλιέργεια της γης και το εμπόριο, έγινε ακμαία. Αλλά σχεδόν τίποτε δεν είναι γνωστό για την εσωτερική της ιστορία. Ήταν φημισμένη για την καλή διακυβέρνησή της.[7] Ο Παρμενίδης συνέγραφε έναν κώδικα νόμων (= σύνταγμα), στον οποίο οι δικαστές ορκίζονταν ετησίως!

Έκοψε νομίσματα όλα και πάντα με ελληνικά σύμβολα. Η κοπή ιδίων νομισμάτων ξεκίνησε ήδη από το 500 π.Χ. Η εμπρόσθια όψη των νομισμάτων εικονίζει συχνάκις την θεά Αθηνά με αττικό κράνος, στην πίσω όψη συχνά μια ἐλεᾶς (= κουκουβάγια), βασισμένη στο αττικό μοντέλο ή ένα λιοντάρι. Στην αρχή κόπηκαν μόνο ασημένια νομίσματα, αργότερα (350-300 π.Χ.) και «ψιλά» (χάλκινα νομίσματα). Όπως λ.χ. δραχμή (535-510 π.Χ.), στατήρα (334-300 π.Χ.) με την θεά Αθηνά με φρυγικό κράνος, διακοσμημένο με Κένταυρο, και λιοντάρι να καταβροχθίζει το θήραμα, ασημένιο νόμισμα (280 π.Χ.), πάλι με την Αθηνά στον εμπροσθότυπο και ένα λιοντάρι να καταβροχθίζει ένα ελάφι στον οπισθότυπο, κλπ.

Συμμετείχε στον πόλεμο κατά του Διονυσίου Α' των Συρακουσών ως μέλος τού Κοινού των Ιταλών.

Στην ρωμαϊκή εποχή και στα λατινικά η πόλις είναι γνωστή παραφρασμένη ως Velia. Το 275 π.Χ., η Ελέα έγινε σύμμαχος της Ρώμης! Και τελικώς υποτάχθηκε στους Ρωμαίους το 90 π.Χ. Στην παράκτια περιοχή της Ρωμαίοι πολίτες με μεγάλη επιρροή, όπως ο Μάρκος Τούλλιος Κικέρων και ο νεώτερος Κάτων διατηρούσαν καλές κατοικίες. Έγινε θέρετρο διακοπών και υγείας για τους Ρωμαίους αριστοκράτες, ίσως χάρη στην παρουσία και ιατρικής(*), πλην της φιλοσοφικής σχολής.

Τα αρχαιότερα τμήματα που είναι ακόμη ορατά είναι του συγκροτήματος της πόλης (του 4^ου αιώνα π.Χ.), στα νότια η Porta Marina, νότια προς το πρώην λιμάνι, το τείχος της πόλεως και βόρεια από αυτήν η Porta Rosa, που το καθ΄ένα αποτελείται από ογκόλιθους ψαμμίτη. Στην «νότια συνοικία» ο πλακόστρωτος κεντρικός δρόμος (Via di Porta Marina) κινείται σε ευθεία γραμμή, χωρίζοντας τις ελληνικές κατοικίες στα βορειοδυτικά από τα ρωμαϊκα κτήρια στα νοτιοανατολικά. Ο κεντρικός δρόμος συνεχίζει βόρεια μετά από αυτό το συγκρότημα κτηρίων έως την πύλη Via di Porta Rosa, περνώντας τα ερείπια των ιαματικών λουτρών(*) (2^ου αιώνα π.Χ.) προς τα δυτικά και μια ιερά κρήνη (Pozzo Sacro). Ένα ιερόν του Ασκληπιού(*)ευρίσκεται στα ανατολικά του δρόμου, απέναντι από τον λόφο της Ακρόπολης. Στην πλαγιά του γύρω στο 300 π.Χ. εκτίσθηκε το θέατρο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε μέχρι και την ρωμαϊκή περίοδο και επεκτάθηκε στο πρώτο μισό του 3^ου αιώνα μ.Χ. και στο δεύτερο μισό του 5^ου αιώνα. Στην Ακρόπολη διακρίνονται τα θεμέλια ενός μεγάλου ιωνικού ναού της θεάς Αθηνάς.

Ο αρχαίος ελληνικός ναός της θεάς Αθηνάς στην Ελέα
(όσο διασώθηκε, δηλ. από τα μεσαιωνικά τείχη)...

Σε άμεση γειτνίαση βρίσκεται ένας άλλος, αρχαιότερος ναός (540/530 π.Χ.).[9] Στην ελληνιστική περίοδο, ολόκληρος ο χώρος του ναού επανασχεδιάσθηκε σημαντικά με την εγκατάσταση κιονοστοιχίας (στοάς) γύρω από τον ναό της Αθηνάς. Στην Ακρόπολη ευρίσκονται επίσης τα μεσαιωνικά κτήρια της ρωμαϊκής Ελέας / Velia: το Torre di Sanseverino, ένα νορμανδικό φρούριο, η Capella Palatina του 12^ου αιώνα και, η εκκλησία Santa Maria di Porto Salvo.

Το μεσαιωνικό κάστρο [που είναι κτισμένο επί του αρχαίου ελληνικού ναού της πόλεως (του 500 - 475 π.Χ.) και κύριου ναού της φωκικής πόλεως], 100 μ. βορειοδυτικά από τα ερείπια του αρχαιου ελληνικού θεάτρου ευρίσκεται 3 χλμ. από τις εκβολές του ποταμού Alento (αρχαίος Άλης / Hales)[10], όπου σχηματίζεται ένας μεγάλος κόλπος, μεταξύ του σημείου Porticello (κοντά στην Ασέα) και του ακρωτηρίου Monte della Stella. Είναι καλά διατηρημένα και αποτελούν Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Σώζονται λείψανα μιας πύλης, αρκετοί πύργοι (τριών διαφορετικών περιόδων, που σε όλες χρησιμοποιείται ο τοπικός κρυσταλλικός ασβεστόλιθος). Αργότερα χρησιμοποιήθηκαν τούβλα. Η μορφή τους είναι ιδιόμορφη μοναδική. Κάθε τούβλο έχει δύο ορθογώνια κανάλια στην μία πλευρά, και είναι περίπου τετράγωνο 3,8 εκατ., με πάχος σχεδόν 10 εκατ. Όλα φέρουν ελληνικές σφραγίδες. Υπάρχουν επίσης ερείπια υδραγωγείου, στέρνες και διάφορα άλλα κτίσματα.

Τον Φεβρουάριο του 2022, οι αρχαιολόγοι σε ανασκαφή ανέφεραν την ανακάλυψη δύο καλοδιατηρημένων χάλκινων ελληνικών κρανών με ετρουσκικό σχέδιο. Και υπολείμματα ζωγραφισμένου τοίχου, από τούβλα. Και αγγεία. Και μεταλλικά θραύσματα από όπλα, αγγεία με ελληνική επιγραφή που έγραφε «ιερό», ίσως προσφορές στην θεά Αθηνά, από τους επιζώντες στην Μάχη της Αλαλίας[11].

Η πόλις εξαθλιώθηκε ως αποτέλεσμα της μετατόπισης της λάσπης στο λιμάνι της, των ελών και τελικά εγκαταλείφθηκε εντελώς γύρω στον 9^ο αιώνα, και λόγω των αδιάκοπων επιδρομών των Σαρακηνών… Από το 1669 κανένας κάτοικος δεν έχει καταγραφεί επί τόπου και τα ίχνη της πόλης χάνονται στα έλη… Μόλις τον 19ο αιώνα ο αρχαιολόγος François Lenormant κατάλαβε την ιστορική και πολιτιστική σημασία του τόπου και προσέφερε ενδιαφέρουσες μελέτες και ιδέες…

Τα ερείπια της αρχαίας ελληνικής φωκικής Ελέας ευρίσκονται τώρα στην ακτή Cilento, στα όρια της πόλης της Ασέα / Ashea / Ascea Καμπανίας, 90 χλμ. νότια της αρχαίας ελληνικής Νεαπόλεως.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις» (απόσπ). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 27.7.2023.

            - Βιργ. «Αινειάδα», 6.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - Kolesnikov M. A. «Ελληνικός αποικισμός της Μεσογείου (ανάλυση του μεταναστευτικού μηχανισμού)», Κίεβο, 2003.

        - Kozlovskaya V. I. «Elea - the West Phocian polis and emporium of the Archaic era», στο Tabularium «Πρακτικά αρχαίων και μεσαιωνικών μελετών» τ. 1., επιμ. V. V. Dementieva, 2003.

        - Sachs G. «Phokaia und seine Kolonien im Westen», Handelswege in der Antike (= Antiquitates, τ. 63), εκδ. Dr. Kovač, Αμβούργο, 2014.

        - Spawforth T. «Los templos giregos», Akal, ISBN 9788446025696, 2007.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Οινωτρία Καμπανία, από την μακεδονική Καμπανία (Ημαθία) χώρα με περίφημο οίνο > καμπανία > σαμπάνια.

[2] «καταπλώσαντες δὲ ἐς τὴν Ἀλαλίην ἀνέλαβον τὰ τέκνα καὶ τὰς γυναῖκας καὶ τὴν ἄλλην κτῆσιν ὅσην οἷαι τε ἐγίνοντο αἱ νέες σφι ἄγειν, καὶ ἔπειτα ἀπέντες τὴν Κύρνον ἔπλεον ἐς Ῥήγιον» - «κατέπλευσαν για την Αλαλία, απ᾽ όπου ξεσήκωσαν τα παιδιά και τις γυναίκες τους και την άλλη περιουσία, όση μπορούσαν να σηκώσουν τα καράβια τους και έπειτα άφησαν την Κύρνο / Κορσική κι έπλεαν για το Ρήγιο» - βλ. Ηροδοτος [1.166.3].

[3] «οἱ δὲ αὐτῶν ἐς τὸ Ῥήγιον καταφυγόντες ἐνθεῦτεν ὁρμώμενοι ἐκτήσαντο πόλιν γῆς τῆς Οἰνωτπίης ταύτην ἥτις νῦν Ὑέλη καλέεται· ἔκτισαν δὲ ταύτην πρὸς ἀνδρὸς Ποσειδωνιήτεω μαθόντες ὡς τὸν Κύρνον σφι ἡ Πυθίη ἔχρησε κτίσαι ἥρων ἐόντα, ἀλλ᾽ οὐ τὴν νῆσον» - «ενώ οι υπόλοιποι κατέφυγαν στο Ρήγιο και ξεκινώντας από εκεί έγιναν κύριοι μιας πόλης στην περιοχή της Οινωτρίας, αυτή που τώρα ονομάζεται Υέλη. Και την αποίκισαν σύμφωνα μ᾽ όσα τους είπε ένας Ποσειδωνιάτης, πως δηλ. η Πυθία χρησμοδότησε ότι πρέπει να ιδρύσουνε ιερό του Κύρνου, που ήταν ήρως, κι όχι να αποικίσουν το νησί». – βλ. Ηροδοτος [1.167.3-4].

[4] Φεύγοντας από την Φώκαια κατευθύνθηκαν πρώτα προς την Χίο. Όταν έφτασαν εκεί, ήθελαν να πείσουν τους κατοίκους να τους πουλήσουν τις Οινούσες, αλλά οι Χίοι τρομοκρατημένοι από τον τρομερό εμπορικό ανταγωνισμό, που θα αντιμετώπιζαν με τους Φωκαείς, δεν συμφώνησαν. Εκείνην την εποχή ο Αργανθώνιος ήταν ήδη νεκρός. Έτσι, οι Φωακείς αποφάσισαν να κατευθυνθούν προς την Κύρνο / Κορσική, όπου, 20 χρόνια ενωρίτερα, μετά από χρησμό μαντείου, είχαν κτίσει την πόλη Αλαλία…

[5] Σκοτώθηκε από τον Νέαρχο ή Διομήδωνα, ο οποίος αυτοανακηρύχτηκε τύραννος, αλλά η τυραννία ήταν προσωρινή στην πόλη.

[6] Βλ. Silv 5.3.127.

[7] Βλ. Στράβων.

[8] Ο Βιργίλιος αντιγράφει την παράδοση του Ομήρου για τον Ελπήνορα του Οδυσσέα. Ο R. F. Thomas διάβασε το θέμα σε επιγράμματα, που βρέθηκαν στον «Πάπυρο του Μιλάνου», που αποδίδεται στον Ποσείδιππο.

[9] Πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα (Ιουλίου 2021), στο επάνω μέρος της πόλεως, έφερε στο φως έναν δεύτερο μεγάλο ναό, 18 Χ 7 μ. Χρονολογείται στο 540 ή 530 π.Χ

[10] και τον αριστερό του παραπόταμο, Πάλιστρο, που στο παρελθόν είχε κι αυτός ανεξάρτητη έξοδο στην θάλασσα! Νότια της ακρόπολης, σε μικρή απόσταση από αυτήν, ρέει ο χείμαρρος της Αγίας Βαρβάρας / Fiumarella di Santa Barbara. Οι φερτές ύλες τους, έφεραν λάσπη στην πόλη, προκαλώντας την εξαφάνιση των δύο νησιών Ισακία και Ποντία των Ενωτριδώντης Ενωτρίας γης – βλ. Στράβων, Πλίνιος ο Πρεσβύτερος.

[11] Βλ. D'emilio Fr. "Ancient helmets, temple ruins found at dig in southern Italy", στο phys.org.

εκθεση αρχαια ελληνικη αποικια Ελεα, αρχαιοι Φωκαεις διασημη Ελεατικη Σχολη Παρμενιδης, Ξενοφανης, Ζηνων, Μελισσος φωκαια καμπανια ιταλιαΥελη αρχαιες ελληνικες αποικιες 40ος παραλληλος Οινωτρια Λουκανια Μεγαλη Ελλαδα Κατω Ιταλια ακτη Τυρρηνικο Πελαγος, Ποσειδωνιο / Paestum. ποσειδωνια Περσες πολιορκια περσικη κατοχη Ιωνια 6ος αιωνας 538 - 535 πΧ διοικητης Κυρος, αρπαγος Κορσικη, Αλαλια Καρχηδονιοι Ετρουσκοι Μασσαλια, Ρηγιο ρηγιον Καλαβριας, καλαβρια φιλοσοφος Ξενοφανης, Μεσσηνη Σικελιας, σικελια Υλαια δασος ελη > Ελεα περιπλανηση Χιος ερειπια τειχη πολις, φιλοσοφικη αρχαιοτητα προσωκρατικη 5ος Κολοφωνα κολοφων ιωνιας Μικρα Ασια Ζηνωνας Ελεατης Σαμιος σαμος σοφιστης φιλοσοφια ρητορας ρητωρ Αλκιδαμαντας Λευκιππος, ατομικη θεωρια Αβδηρα ξανθης ξανθη Θρακη Μηλος Κυκλαδων κυκλαδες ατομιστες λεξη ατομος > ατομα, ατομο τομη αδιαιρετο κινηση Ελεατικοι κινησις πραγματικοτητα, φαινομενο Ρωμαιος ποιητης στατιος Publius Papinius Statius πολη καλλιεργεια γης γη εμποριο διακυβερνηση κωδικας νομων, συνταγμα δικαστης ορκος νομισματα ελληνικο συμβολο κοπη νομισμα 500 εμπροσθια οψη θεα Αθηνα αττικο κρανος, ελεας κουκουβαγια γλαυξ γλαυκα αττικο μοντελο λιονταρι ασημενιο 4ος 350 300 ψιλα χαλκινο δραχμη στατηρας στατηρ φρυγικο διακοσμηση Κενταυρος, λεων θηραμα, ασημενιο ελαφι πολεμος Διονυσιος Α Συρακουσες Κοινο των Ιταλων ρωμαικη εποχη λατινικα βελια Velia 275 συμμαχος Ρωμη Ρωμαιοι 90 1ος Παλινουρος, τροια Τρωας πλοηγος Αινειας, μυθιστορια αυτοθυσια Κικερων Κατων κατοικια θερετρο διακοπες υγεια αριστοκρατια ιατρικη αρχαιοτερο 4ος πορτα μαρινα Porta Marina, λιμανι, τειχος ροζα Porta Rosa, ογκολιθος ψαμμιτης συνοικια πλακοστρωτος κεντρικος δρομος κατοικιες ρωμαικα κτηριο πυλη Via di Porta Rosa, ιαματικα λουτρα λουτρο ιαματικο 2ος ιερα ιερη κρηνη Pozzo Sacro ιερον ιερο Ασκληπιος λοφος Ακροπολις θεατρο, 3ος 5ος Ακροπολη ιωνικος θεα Αθηνα αρχαιοτερος 540 530 ελληνιστικη περιοδος, κιονοστοιχια στοα ακροπολη μεσαιωνικο κτηρια Torre di Sanseverino, νορμανδικο φρουριο, Capella Palatina 12ος εκκλησια Santa Maria di Porto Salvo τορε τορρε ντι σανσεβερινο νορμανδοι καπελλα παλατινα καπελα σαντα μαρι πορτο σαλβο μεσαιωνικο καστρο 500 - 475 φωκικη εκβολες ποταμος αλεντο Alento αρχαιος αλης / Hales κολπος, πορτιτσελλο πορτιτσελο Porticello Ασεα ακρωτηρι μοντε ντελλα στελλα ντελα στελα στηλη Monte della Stella Μνημειο Παγκοσμιας Κληρονομιας λειψανα πυργος κρυσταλλικος ασβεστολιθος τουβλο μοναδικο τουβλα τετραγωνο ελληνικη σφραγιδα υδραγωγειο στερνα κτισμα τουβλοποιια 2022, αρχαιολογια ανασκαφη χαλκινα ελληνικο κρανος ετρουσκικο σχεδιο ζωγραφισμενος τοιχος τοιχογραφια αγγειο μεταλλικο θραυσμα οπλο, αγγεια επιγραφη προσφορα επιζωντες ναυμαχια Μαχη της Αλαλιας εξαθλιωση λασπη ελος εγκαταλειψη 9ος επιδρομη Σαρακηνοι 1669 17ος ακατοικητος 19ος αρχαιολογος λενορμαν Francois Lenormant ιστορια πολιτισμος φωκαικη τσιλεντο Cilento, Ασκεα / Ashea / Ascea Καμπανιας, Νεαπολις ναπολι νεαπολη Ελληνικος αποικισμος Μεσογειος Οινοτρια Καμπανια, οινος > σαμπανια τεκνα γυναικες κτησις Κυρνος παιδια περιουσια, καραβια Ηροδοτος Οινωτπιη Ποσειδωνιητης Πυθια ηρως νησος Ποσειδωνιατης, χρησμος ηρωας, Οινουσες οινουσσες / Enusse, χιωτες Χιοι Αργανθωνιος Νεαρχος Διομηδωνας, αυτοανακηρυξη τυραννος, τυραννια Διομηδων Στραβων Βιργιλιος αντιγραφη παραδοση Ομηρος Ελπηνορας Ελπηνωρ Οδυσσεας τομας Thomas επιγραμμα Παπυρος του Μιλανου Ποσειδιππος μιλανο 2021 παραποταμος, Παλιστρος, χειμαρρος της Αγιας Βαρβαρας / Αγια Βαρβαρα Fiumarella di Santa Barbara φερτες υλες ιλυ νησια Ισακια Ποντια Ενωτριδες Enotride Ενωτρια Πλινιος ο Πρεσβυτερος νησι μικρονησι νησακι

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ