Στον λόφο της Γορίτσας κατά
την εκτέλεση σωστικών ανασκαφών έχουν αποκαλυφθεί τρία νεκροταφεία μιας αρχαίας
πόλης, της οποίας η ταύτιση του ονόματος δεν έχει καταστεί εφικτή μέχρι σήμερα.
Πρόκειται για το Ανατολικό νεκροταφείο, που αποκαλύφθηκε στην πεδιάδα της
Αγριάς, το Δυτικό στις δυτικές πλαγιές του λόφου και το Βόρειο στις βόρειες
υπώρειές του.
Από τα νεκροταφεία προέκυψε
αξιόλογη µελαμβαφής κεραμική, που εκπροσωπείται από εξαιρετικά δείγματα
αγγείων, όπως δύο μελαμβαφείς υδρίσκες[1], έργα υψηλής ποιότητας και
αισθητικής, που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου. Ο χαρακτηρισμός
μελαμβαφής οφείλεται στον Γερμανό αρχαιολόγο, Carl Watziger, ο οποίος
δημοσίευσε την κεραμική από τη Δυτική Κλιτύ της Ακρόπολης. Πρωτοεμφανίστηκε
στην Αθήνα στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. και διακρίνεται για τον γραπτό κι εγχάρακτο
διάκοσμό της, που αποτελείται κυρίως από φυτικά θέματα, όπως κισσό, ελιά,
δάφνη, μυρτιά, κλαδί αμπέλου κ.α., αλλά και γεωμετρικά σχήματα.
Το χαρακτηριστικότερο αγγείο
με διάκοσμο τύπου «Δυτικής Κλιτύος» είναι ο κάνθαρος. Άλλα σχήματα αγγείων, στα
οποία απαντάται, είναι οι οινοχόες, οι αμφορείς, οι υδρίες κ.α. Οι υδρίες διακοσμούνται με φυτικά θέματα και ταινίες με «κρεμάμενες» σταγόνες από
καστανέρυθρο ή λευκό επίθετο, αραιωμένο πηλό.
Κεραμική τύπου «Δυτικής
Κλιτύος» παρήγαγαν εργαστήρια, εγκατεστημένα γύρω από τη Μεσόγειο, που
ενσωμάτωσαν σε αυτή τα δικά τους ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, η
χρήση αραιωμένου πηλού και επίθετου λευκού χρώματος, προέρχονται από την αττική
κεραμική με «επιχρυσωμένη» διακόσμηση.
Με τον όρο «επιχρυσωμένη»
εννοούμε τη μελαμβαφή κεραμική, που παρήχθη τον 4ο αι. π.Χ. στην Αθήνα και στην
ανατολική και δυτική Μεσόγειο, της οποίας τα διακοσμητικά μοτίβα είναι ίδια με
αυτά της κεραμικής «Δυτικής κλιτύος» με τη διαφορά ότι ο πρόσθετος πηλός, με
τον οποίο αποδίδονται, είναι επιχρυσωμένος. Στη Δύση η κεραμική αυτή ονομάζεται
«γνάθια» από την πόλη Εγνατία (Gnathia) της Απουλίας, όπου εντοπίστηκε αρχικά
και απομιμείται τη μεταλλοτεχνία. Οι δύο τύποι κεραμικής, επιχρυσωμένη και
«Δυτικής Κλιτύος» αρχικά θεωρήθηκαν ως διαφορετικοί. Ο Τhompson, όμως,
υποστηρίζει την άποψη ότι η διακόσμηση «Δυτικής Κλιτύος» διαδέχθηκε σταδιακά
την «επιχρυσωμένη» κεραμική».
Παράδειγμα «επιχρυσωμένης»
κεραμικής στην περίπτωσή μας αποτελεί η υδρίσκη με αρ. καταγραφής ΒΕ 53347, η οποία βρέθηκε στο ίδιο νεκροταφείο της Γορίτσας. Ο λαιμός της
περιτρέχεται από λεπτή χρυσή ταινία με ζεύγη χρυσών φύλλων, που συγκλίνουν με
αντίθετη κατεύθυνση προς το κέντρο της μπροστινής όψης.
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη
αυτή περιήγηση στον χώρο της μελεμβαφούς κεραμικής, καταλήγουμε στη διαπίστωση
ότι οι εξεταζόμενες υδρίες από τη Γορίτσα δεν παρουσιάζουν τυπολογικές διαφορές
σε σχέση με τα σύγχρονά τους παραδείγματα από την Αττική και τον υπόλοιπο χώρο
της Μεσογείου. Ακολουθούν έναν κοινό κανόνα απόδοσης της κεραμικής τύπου «Δυτικής
Κλιτύος», ο οποίος διαδόθηκε και αποτυπώθηκε πιστά στις παραπάνω περιοχές,
εκπροσωπώντας την επάξια.
ΠΗΓΗ: ΕΦΑ Μαγνησίας, έκθεμα του μήνα Ιουλίου, 2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.7.2023.
Βιβλιογραφια:
- Αλεξανδροπούλου Ά., 2000. «Η
κεραμική της Γνάθια και της «Δυτικής Κλιτύος»: Μία συγκριτική προσέγγιση στο
ΣΤ’ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική, Βόλος 17-23 Απριλίου
(2000), 667-672.
- Kopke, G., 1964. Golddekorierte attische Schwarzfirniskeramik des vierten Jahrhunderts v. Chr., AΜ 79 (1964), 22-84.
- Rotroff, S. I., 1991, Attic West Slope Paintimg, Hesperia 60 (1991),
59-102. Thompson, H. Τwo Centuries Of
Hellenistic Pottery, Hesperia III (1934), 311-480.
[1] Διευκρινιστικά αναφέρουμε ότι με τον όρο υδρία, εννοούμε το είδος του κλειστού αγγείου, που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά νερού και διαθέτει τρεις λαβές, δύο κάθετες και μια οριζόντια.
Μελαμβαφεις υδριες Βορειο Νεκροταφειο λοφος Γοριτσας Αγρια Βολου Γοριτσα σωστικες ανασκαφες νεκροταφεια αρχαια πολη Αγριας, μελαμβαφης κεραμικη, αγγειο υδρισκες Αρχαιολογικο Μουσειο Βολος γερμανος αρχαιολογος, βατζιγκερ Carl Watziger, Δυτικη Κλιτυ Ακροπολη Αθηνα 4ος αιωνας πΧ γραπτος εγχαρακτος διακοσμος, φυτικα θεματα, κισσος, ελια, δαφνη, μυρτια, κλαδι αμπελου γεωμετρικα σχηματα αμελος αμπελι διακοσμηση κανθαρος σχημα οινοχοη αμφορεας, υδρια ταινια κρεμαμενη σταγονα καστανερυθρος λευκος επιθετος, αραιωνενος πηλος υδρισκη μελανο γανωμα σωμα απιοσχημο αχλαδοσχημο αναγλυφη ραβδωση λαιμος ψηλος, κυλινδρικος χειλος δισκοειδες καθετη λαβη οριζοντια κοιλια κοσμημα περιδεραιο αναγλυφη στιγμη κρεμαστο πεταλο 330 320 εργαστηριο Μεσογειος, επιθετο λευκο χρωμα αττικη επιχρυσωμενη Αθηνας διακοσμητικο μοτιβο επιχρυσωμενος Δυση γναθια Εγνατια Gnathia Απουλια μεταλλοτεχνια θομπσον Τhompson, χρυση χρυσο φυλλο νερο τρεις λαβες
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook