Η αρχαία πόλη Όρθη Καρδίτσας, αν και μεσόγεια αναφέρεται στον «Νηών Κατάλογο» του Ομήρου!

Η αρχαία πόλη Όρθη

στον νομό Καρδίτσας,

αν και μεσόγεια

αναφέρεται από τον Όμηρο

στον «Νηών Κατάλογο»!

Ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Όρθης ευρίσκεται στην κτηματική περιφέρεια των Τοπικών Κοινοτήτων Κέδρου και Λουτρού του Δήμου Σοφάδων, 21 χλμ. ΝΑ. της Καρδίτσας. Η αρχαία πόλη καταλαμβάνει την κορυφή και τις πλαγιές του λόφου «Χελωνόκαστρο», εκτείνεται στο άλσος του Αγ. Νικολάου, όπου και το ομώνυμο εξωκκλήσι, ενώ στον ίδιο χώρο εντάσσονται το μικρό ιερό Α της Επαρχιακής οδού Καρδίτσας – Κέδρου, καθώς και τα νεκροταφεία που εκτείνονται εκατέρωθεν του δρόμου, προς τα Α και ΝΑ.

Η αρχαία πόλη Όρθη αναφέρεται από τον Όμηρο στον «Νηών Κατάλογο» και οι παλαιότεροι μελετητές πίστευαν ότι αποτελεί πόλη της Περραιβίας, περίοικης περιοχής των Θεσσαλών στα ΒΑ. του θεσσαλικού κάμπου. Ωστόσο, ο εντοπισμός κατά την δεκαετία του 1980 μέσα σε τάφο δύο χάλκινων νομισμάτων του 4ου αι. π.Χ. της πόλης Όρθης, καθώς και το τυχαίο εύρημα ενός θραύσματος κεραμίδας (κομμάτι στρωτήρα λακωνικού τύπου) που σώζει τμήμα σφραγίσματος με την επιγραφή Ο]ΡΘΙΕΩ[Ν από την περιοχή της πόλης, στα δυτικά του άλσους, οδήγησαν τον ανασκαφέα Μ. Ιντζεσίλογλου να προχωρήσει στην ταύτιση της εν λόγω πόλης με την Όρθη, η οποία εμπίπτει στα όρια της «τετράδας» Θεσσαλιώτιδας, μιας εκ των τεσσάρων περιοχών στις οποίες διαιρούνταν η Θεσσαλία κατά την αρχαιότητα.

Την κορυφή του λόφου Χελωνόκαστρο καταλάμβανε η οχυρωμένη ακρόπολη της πόλης, από τα τείχη της οποίας ελάχιστοι λίθοι διασώζονται. Μοναδικά ορατά ίχνη της πορείας του τείχους αποτελούν τα ορύγματα, από όπου αποσπάσθηκαν και απομακρύνθηκαν οι λιθόπλινθοι των τειχών κατά τη δεκαετία του 1950. Κατά την εκτεταμένη «λιθοθηρία» της περιόδου αυτής οι πέτρες χρησιμοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο στην ανοικοδόμηση των ιδιωτικών σπιτιών, ως γωνιόλιθοι, αλλά και για την κατασκευή άλλων υποδομών του οδικού δικτύου της περιοχής, όπως δρόμων, γεφυρών, στηθαίων κ.α. Από τα τείχη της «άνω» πόλης είναι δυνατόν να αντιληφθεί κανείς αμυδρά μόνο την πορεία του δυτικού σκέλους που οδηγούσε προς τα βόρεια, προς την «κάτω» πόλη, ενώ με σαφήνεια διακρίνεται η πορεία του τείχους που περιέβαλε την «κάτω» πόλη στο άλσος του Αγ. Νικολάου. Είναι, επίσης, ορατό ένα «διατείχισμα» στο εσωτερικό της, το οποίο διαχώριζε την πόλη στο πεδινό της τμήμα, ίσως κατά την ελληνιστική περίοδο. Δίπλα στο εξωκκλήσι έχει αποκαλυφθεί η ΝΑ πυλίδα των τειχών, η οποία προστατευόταν στη βόρεια πλευρά της από έναν προεξέχοντα πύργο.

Στις πλαγιές του λόφου εκτεινόταν η αρχαία πόλη με τις οικίες των κατοίκων, όπως μαρτυρούν η ανασκαφή μιας ιδιωτικής οικίας, αλλά και τμήματα από όπου διέρχονταν σωληνωτοί αγωγοί ύδρευσης που μετέφεραν το νερό από τις πηγές προς την «κάτω» πόλη και τις οικίες της. Στο χώρο της ιδιωτικής οικίας, η οποία χρονολογείται τον 4ο αι. π.Χ, ανασκάφηκαν δύο δωμάτια και εντοπίστηκαν μία σιδερένια γραφίδα, πήλινες μήτρες, και παραμορφωμένα αγγεία (αποτυχημένα κεραμικά προϊόντα). Πολύ πιθανόν τα αντικείμενα αυτά ανήκαν σε κάποιο κεραμέα της εποχής, γι’ αυτό και το οίκημα ονομάστηκε «Οικία του Κεραμέα».

Στα ανατολικά της πόλης, σε μικρή απόσταση από τα τείχη, εντοπίστηκε σε σωστική ανασκαφή την δεκαετία του 1980 ένα ιερό, που χρονολογείται στα τέλη του 4ου και τον 3ο αι. π.Χ., με μικρό ναό «εν παραστάσει» και πολυμερή σηκό. Επίσης, αποκαλύφθηκαν τμήματα δύο βοηθητικών κτιρίων με κυκλική και παραλληλόγραμμη κάτοψη, καθώς και τμήμα περιβόλου του τεμένους του ιερού προς τα Α. του. Στο ιερό εντοπίστηκαν αρκετά πήλινα ειδώλια, γυναικείες προτομές και άλλα αφιερώματα, όπως πήλινα αγγεία, μεταλλικά κοσμήματα και μολύβδινα ομοιώματα επίπλων, Τους εικονογραφικούς τύπους μερικών προτομών και ειδωλίων αλλά και κάποια είδη αναθημάτων συνήθως τα πρόσφεραν οι θνητοί σε ιερά της Δήμητρας και Περσεφόνης, της Άρτεμης ή της Αφροδίτης. Είναι, λοιπόν, πολύ πιθανόν το ιερό να μην ήταν αφιερωμένο μόνο σε μία θεά αλλά να υπήρξε συλλατρεία όλων αυτών των θεοτήτων.

Την ίδια δεκαετία ανασκάφηκε, λίγο βορειότερα από το ιερό, ένα τμήμα του εκτεταμένου ΒΑ νεκροταφείου της πόλης, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως χώρος ταφών από τον 4ο αι. π.Χ. έως τους ρωμαϊκούς χρόνους (1ος και 2ος αι. μ.Χ.). Οι νεκροί ενταφιάζονταν σε απλούς λακκοειδείς τάφους, σε κιβωτιόσχημους, σε κεραμοσκεπείς, σε πήλινες λάρνακες ή ακόμη σε αγγεία και σε μεγάλους αποθηκευτικούς πίθους. Υπήρχαν βέβαια και περιπτώσεις καύσης των νεκρών και περισυλλογής της τέφρας και των οστών τους σε τεφροδόχα αγγεία. Ταφές σε κιβωτιόσχημους τάφους των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων εντοπίζονται κατά καιρούς και στην περιοχή γύρω από το μικρό ελληνιστικό ιερό, ενώ το 2005 ανασκάφηκε - με αφορμή τη διάνοιξη κοινοτικής οδού - τμήμα του ΝΑ νεκροταφείου της πόλης. Εδώ στο σύνολό τους οι τάφοι ήταν κεραμοσκεπείς, με αρκετά κτερίσματα που χρονολογούν τη χρήση της θέσης ως νεκροταφείου από τον 4ο έως τον 2ο αι. π.Χ. Ανάμεσα στα κτερίσματά τους ξεχωρίζουν τα πήλινα αγγεία, όπως ανάγλυφοι σκύφοι, ληκύθια, κάνθαροι, αρυτήρες και χάλκινα νομίσματα Λάρισας και Αθηνών.

Το γεγονός της ύπαρξης ενός μικρού ιερού μέσα σε χώρο, που χρησιμοποιούνταν για αιώνες ως νεκροταφείο, σε συνδυασμό με τον τύπο και το είδος κάποιων αναθημάτων υποδεικνύει την ταύτιση του με ιερό αφιερωμένο στη λατρεία θεοτήτων με χθόνιο χαρακτήρα. Και οι τρεις προαναφερόμενες θεές είναι γνωστό από τις αρχαίες πηγές ότι λατρεύονταν στην αρχαιότητα και με τη χθόνια υπόστασή τους. 

Εκτός από τη λατρεία των εν λόγω θεοτήτων, τα ίδια τα νομίσματα της αρχαίας Όρθης, τα οποία απεικονίζουν τη θεά Αθηνά στον εμπροσθότυπο και το άλογο που ξεπηδά από τα βράχια στον οπισθότυπο ή την τρίαινα (και τα δύο τελευταία σύμβολα του Ποσειδώνα), μαρτυρούν ότι οι κάτοικοι της αρχαίας πόλης λάτρευαν εξ ίσου και αυτούς τους ονομαστούς θεούς.

Αρχαιολογική Αποθήκη Κέδρου

Στο κοινοτικό γραφείο της Τ. Ε. Κέδρου παραχωρήθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία αίθουσα, η Αρχαιολογική Αποθήκη Κέδρου, η οποία λειτουργεί ως μικρός εκθεσιακός χώρος. Στην αίθουσα αυτή φιλοξενούνται αρχαία αντικείμενα κυρίως από την αρχαία πόλη της Όρθης, αλλά και αντικείμενα που προέρχονται από άλλες θέσεις της γύρω περιοχής. Τα αντικείμενα συνοδεύονται από επεξηγηματικές πινακίδες ενώ υπάρχουν και δύο posters που αναφέρονται σε ανασκαφική έρευνα που έγινε σε ένα Νεολιθικό οικισμό (Μαγούλα) στη στάση Παλιουρίου, πάνω στο δόμο Καρδίτσας - Κέδρου. Πρόκειται κυρίως για πήλινα και λίθινα ευρήματα, τα οποία προέρχονται από τις ανασκαφικές έρευνες που έγιναν στο παρελθόν αλλά και από τυχαίες περισυλλογές από διάφορες θέσεις. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι πήλινες σαρκοφάγοι με κυρτό κάλυμμα, το πιθάρι με ταφική χρήση, λίθινη επιτύμβια στήλη, μαρμάρινοι κιονίσκοι και μαρμάρινο ακροκέραμο, λίθινα τριβεία, μυλόλιθοι και τριπτήρες των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Επίσης, υπάρχουν λίθινα ευρήματα από τη διακόσμηση εκκλησιών της παλαιοχριστιανικής περιόδου της ευρύτερης περιοχής.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.11.2022.

αρχαια πολη ορθη νομος Καρδιτσας, μεσογεια ομηρος Νηων Καταλογος νεων αρχαιολογικος χωρος Κεδρος Λουτρο Δημος Σοφαδων, σοφαδες Καρδιτσα αρχαιο κορυφη λοφος Χελωνοκαστρο αλσος Αγιου Νικολαου, εξωκκλησι, ιερο Επαρχιακη οδος νεκροταφεια πολις ομηρου Ναυς Περραιβια περιοικη Θεσσαλοι θεσσαλικος καμπος 1980 ταφος χαλκινο νομισμα 4ος αιωνας πΧ τυχαιο ευρημα θραυσμα κεραμιδα στρωτηρας λακωνικου τυπου σφραγισμα επιγραφη ΟΡΘΙΕΩΝ ανασκαφη Ιντζεσιλογλου ταυτιση τετραδα Θεσσαλιωτιδα Θεσσαλια αρχαιοτητα τετρας Θεσσαλιας ιν ιερος ναος Αγιος Νικολαος λακωνια σφραγιδα οχυρο ακροπολη τειχη λιθος τειχος ορυγμα λιθοπλινθος 1950 λιθοθηρια οικοδομηση ιδιωτικο σπιτι γωνιολιθος υποδομες οδικο δικτυο δρομος, γεφυρα στηθαιο ανω κατω διατειχισμα ελληνιστικη περιοδος ξωκκλησι πυλιδα πυργος οικια ανασκαφες σωληνωτος αγωγος υδρευσης νερο σωληνα σωληνας υδρευση δωματιο σιδερενια γραφιδα, πηλινη μητρα παραμορφωμενο αγγειο αποτυχημενο κεραμικο προιον αντικειμενο Κεραμεα κεραμεας κεραμευς κεραμικη σωστικη 1980 ιερον 3ος εν παραστασει πολυμερης σηκος κτηριο κυκλικη παραλληλογραμμη κατοψη, περιβολος τεμενος πηλινο ειδωλιο γυναικα προτομη αφιερωμα πηλινα αγγεια, μεταλλικο κοσμημα μολυβδινο ομοιωμα επιπλο αναθημα ιερα Δημητρας και Περσεφονης, αρτεμης Αφροδιτης θεα συλλατρεια θεοτητες Δημητρα Περσεφονη, αρτεμη Αφροδιτη αρτεμις κορη νεκροταφειο ταφη ρωμαικα χρονια 1ος 2ος μΧ νεκρος απλος λακκοειδης ταφοι κιβωτιοσχημος, κεραμοσκεπης, λαρνακα αποθηκευτικος πιθος καυση νεκροι περισυλλογη τεφρα οστα τεφροδοχος Ταφες ελληνιστικα ελληνιστικο 2005 κτερισμα αναγλυφος σκυφος, ληκυθιο, κανθαρος, αρυτηρας αρυτηρ χαλκινα νομισματα Λαρισας Αθηνων Λαρισα Αθηνα αναθηματα λατρεια θεοτητες χθονιες θεες χθονια υποσταση εμπροσθοτυπος αλογο βραχια οπισθοτυπος τριαινα συμβολο θεος Ποσειδωνας Ποσειδων Αρχαιολογικη Αποθηκη Αρχαιολογικο μουσειο Υπηρεσια αιθουσα, εκθεση αντικειμενα Νεολιθικος οικισμος Μαγουλα Παλιουρι λιθινα ευρηματα, συλλογη σαρκοφαγος κυρτο καλυμμα, πιθαρι ταφικη χρηση, λιθινη επιτυμβια στηλη, μαρμαρινος κιονισκος μαρμαρινο ακροκεραμο, λιθινο τριβειο μυλολιθος τριπτηρας τριπτηρ μυλος μυλοπετρα προιστορια διακοσμηση εκκλησια παλαιοχριστιανικη εποχη νεολιθικη αρχαιο αρχαιος 

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ