Η αποδόμηση του αμερικανικού ονείρου - Η ταινία που άλλαξε την ιστορία του κινηματογράφου: «ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΕΪΝ» του ΓΟΥΕΛΣ

Η αποδόμηση

του αμερικανικού ονείρου

Η ταινία που άλλαξε

την ιστορία του κινηματογράφου:

«ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΕΪΝ» του ΓΟΥΕΛΣ

«ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΕΪΝ» ΤΟΥ ΟΡΣΟΝ ΓΟΥΕΛΣ σε DIGITAL RESTORATION από τις 12 Οκτωβρίου 2023 ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ στο STUDIO new star art cinema.

Η αποδόμηση του αμερικανικού ονείρου. Η ταινία που άλλαξε την Ιστορία του Σινεμά.

Αγωνία, σασπένς, ρεαλισμός, ένα ιδιοφυές ψυχολογικό θρίλερ και ένα μυστήριο γύρω από τον κεντρικό πρωταγωνιστή και τη λέξη «Ροδανθός»

 

«Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι δεν πρέπει να χάσετε αυτή την ταινία. Είναι κυνική, ειρωνική, μερικές φορές καταπιεστική και τόσο ρεαλιστική όσο το χαστούκι. Και, αν και δε μπορεί να δώσει μια καθαρά σαφή απάντηση, τουλάχιστον φέρνει στο μυαλό μια βαθιά ηθική σκέψη: Γιατί θα ωφεληθεί ένας άνθρωπος αν κερδίσει ολόκληρο τον κόσμο και χάσει την ψυχή του; Δείτε τον Πολίτη Κέιν για περισσότερες λεπτομέρειες.» - New York Times, 1941

 

Όσκαρ σεναρίου 1942

Υποψήφιο για Καλύτερη Ταινία, Σκηνοθεσία, Α’ αντρικό ρόλο (Orson Welles), Μουσική, Φωτογραφία, Μοντάζ, Σκηνικά και Ήχο.

 

ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΕΪΝ - CITIZEN KANE (ΗΠΑ, 1941)

Σκηνοθεσία: Orson Welles
Σενάριο: Herman J. Mankiewicz, Orson Welles

Φωτογραφία: Gregg Toland
Μουσική: Bernard Hermann
Μοντάζ: Robert Wise
Με τους: Orson Welles, Joseph Cotton, Dorothy Comingore, Everett Sloane, Ray Collins, George Coulouris, Agnes Moorehead, Paul Stewart, Ruth Warrick, Erskine Sanford, William Alland
Ασπρόμαυρη, 119΄

ΣΥΝΟΨΗ

Η ταινία ξεκινάει με το θάνατο του μεγιστάνα και μεγαλοεκδότη Τσαρλς Φόστερ Κέιν. Λίγο πριν το θάνατό του, ο Κέιν αναφωνεί τη λέξη «Ροδανθός». Ένας νεαρός δημοσιογράφος, προσπαθώντας να καταλάβει το νόημα της λέξης, θα ξεκινήσει μία έρευνα για να ανακαλύψει ποιος ήταν πραγματικά ο Τσαρλς Φόστερ Κέιν. Στην έρευνά του θα αναζητήσει και θα μιλήσει με ανθρώπους που σημάδεψαν τη ζωή του μεγιστάνα.

Με την τεχνική των φλας μπακ, ο Ουέλς επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία του ήρωά του ξεκινώντας από την παιδική του ηλικία και φτάνοντας στην αμύθητη περιουσία που έχτισε ως μεγιστάνας του Τύπου αλλά και την αποξένωση και απαξίωση που δέχτηκε λόγω της μεγαλομανίας και του εκκεντρικού του χαρακτήρα. Εκείνο που ξάφνιασε την εποχή εκείνη είναι ο μοντέρνος τρόπος κινηματογράφησης του Ουέλς, η πολυμορφία του ύφους, οι τεχνικές καινοτομίες και η αέναη φιλοσοφική αναζήτηση για τις σημαντικές ανθρώπινες αξίες.

Ο Γουέλς έχασε και ο ίδιος τους γονείς του σε μικρή ηλικία και αναγκάστηκε να μεγαλώσει με έναν ξένο, ακριβώς όπως ο μικρός Κέιν στο έργο, ενώ και στη σκιαγράφηση του ενήλικου ήρωά του, τα προσωπικά στοιχεία που προσθέτει είναι πάρα πολλά, ερμηνεύοντας καταπληκτικά τον πιο σημαντικό ρόλο της καριέρας του.

Ο Πολίτης Κέιν ήταν μια οπτική επανάσταση στον “ομιλούντα” κινηματογράφο. Ο Γουέλς προσέλαβε ως οπερατέρ τον συνεργάτη πολλών Γερμανών εξπρεσιονιστών σκηνοθετών, Gregg Toland. Στον οποίο κάποιοι αποδίδουν το κλειστοφοβικό φως και το βάθος πεδίου (depth of focus) στα πλάνα της ταινίας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Toland εκείνη την εποχή δούλευε και σε άλλα δύο σχέδια. Στο “The Grapes of Wrath” (Τα Σταφύλια της Οργής – 1940) και στο “The Long Voyage Home” (1940), δύο ταινίες του John Ford, τον οποίο ο Όρσον Γουέλς ανέφερε συχνά πυκνά ως δάσκαλό του.

 

TRAILER NEW STAR

LINK FLICKR για ΑΦΙΣΕΣ/ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ/BANNER

IMDB

 

Ο Όρσον Γουέλς, με Δελτίο Τύπου προς όλα τα Μ.Μ.Ε., εξηγεί πώς εμπνεύστηκε τον κεντρικό του χαρακτήρα:

«Ήθελα να κάνω μια κινηματογραφική ταινία που δεν ήταν αφηγηματική πράξη ούτε μια εξέταση του χαρακτήρα. Για αυτό ήθελα έναν πολύπλευρο άνθρωπο, με πολλές πτυχές. Ήθελα να αποδείξω ότι έξι ή περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν διαφορετική άποψη σχετικά με τη φύση μιας ενιαίας προσωπικότητας. Είναι προφανές ότι μια τέτοια ιδέα, δε θα μπορούσε να εξελιχθεί εάν εφαρμοζόταν σε έναν απλό Αμερικανό πολίτη.

Αποφάσισα αμέσως ότι ο χαρακτήρας μου έπρεπε να είναι ένας άνθρωπος εξαιρετικά σημαντικός. Δε θα μπορούσα να βρω άλλη θέση στη δημόσια ζωή, εκτός από εκείνη ενός εκδότη εφημερίδων, στην οποία ένας άνθρωπος τεράστιου πλούτου ασκεί κάτι που θα μπορούσε να ονομαστεί πραγματική εξουσία σε μια δημοκρατία. Ήταν βασικό για την πλοκή της ιστορίας ότι ο χαρακτήρας μου (Κέιν) ζει σε μεγάλη ηλικία, αλλά είναι νεκρός στην αρχή της αφήγησης. Αυτό απέκλεισε άμεσα το ραδιόφωνο. Δεν υπήρχε άλλη λύση παρά να γίνει ο Κέιν εκδότης εφημερίδων, ιδιοκτήτης μιας μεγάλης αλυσίδας εφημερίδων. Ήταν απαραίτητο ο ίδιος ο Κέιν να αντιπροσωπεύει νέες ιδέες στον τομέα του. Η ιστορία της επιχείρησης των εφημερίδων προφανώς απαίτησε ότι ο Κέιν είναι αυτό που γενικά αναφέρεται ως κίτρινος δημοσιογράφος.»

Όρσον Γουέλς, 15 Ιανουαρίου 1941

ΠΗΓΗ

 

ΤΙ ΕΧΕΙ ΠΕΙ Ο ΟΡΣΟΝ ΓΟΥΕΛΣ

«Οι διαπληκτισμοί μου με το Χόλιγουντ άρχισαν πριν καν φθάσω εκεί. Το πρόβλημα ήταν το συμβόλαιό μου: το είχαν υπογράψει πριν πάω και με εξουσιοδοτούσαν εν λευκώ. Μου είχαν δώσει υπερβολικά μεγάλες ελευθερίες. Όταν τελικά το κατάλαβαν, άρχισαν τις ίντριγκες και τις συνωμοσίες εναντίον μου και ποτέ δεν κατάφερα να τους αντιμετωπίσω. Είχα στα χέρια μου την πιο τρελή, την πιο φανταστική ευκαιρία στην ιστορία του κινηματογράφου κι έπρεπε να πληρώσω γι’ αυτό. Στο Χόλιγουντ εργάζονται σαν υπάλληλοι εδώ και τριάντα χρόνια σκηνοθέτες ολότελα ανίκανοι. Φτάνει να πάρουν τη θέση. Ύστερα περιβάλλονται από βοηθούς που είναι κορυφές στη δουλειά τους κι έτσι δεν χρειάζεται να κάνουν τίποτα οι ίδιοι. Όσο κρατούν το στόμα τους κλειστό, δεν πρόκειται να τους συμβεί τίποτα.» – Όρσον Γουέλς

 

«Προτιμώ να δουλεύω σαν ηθοποιός πάνω στη σκηνή του θεάτρου παρά μπροστά στην κάμερα. Θεωρώ τη δουλειά του κινηματογραφικού ηθοποιού φοβερά εξαντλητική, σωματικά και πνευματικά. Ειλικρινά, πιστεύω ότι δεν είμαι καλός κινηματογραφικός ηθοποιός. Ανεξάρτητα απ’ αυτό, προτιμώ να είμαι ηθοποιός παρά σκηνοθέτης κι απ’ όλα πιο καλά μου αρέσει να γράφω. Ο κινηματογράφος σαν εκφραστικό μέσο, φυσικά με γοητεύει. Αλλά κάθε φορά που σκηνοθετώ αναρωτιέμαι αν ξέρουμε κι αν καταλαβαίνουμε στ’ αλήθεια τι κάνουμε κι αν υπάρχει κάποια λογική συσχέτιση ανάμεσα στις χιλιάδες ώρες εργασίας του σκηνοθέτη και το τελικό αποτέλεσμα…» – Όρσον Γουέλς

 

ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Ο Φρανσουά Τρυφώ (Francois Truffaut) μας επισημαίνει το οξύμωρο της καταστάσεως. Συνήθως κάποιος γίνεται διάσημος, αφού πρώτα γυρίσει μερικές καλές ταινίες. Δε συμβαίνει δηλαδή συχνά να εμπιστευθούν τα στούντιο ένα τόσο σημαντικό σχέδιο σε κάποιον εικοσιπεντάχρονο, μόνο και μόνο διότι είναι τόσο διάσημος και τόσο νέος. Είναι ουσιαστικά η πρώτη φορά στην ιστορία του κινηματογράφου όπου μια ταινία – πρωτόλειο, γυρίζεται από έναν ήδη δημοφιλή άνδρα, από τον οποίο όλοι περίμεναν αποκλειστικά και μόνο επιτυχίες.

Είναι πλέον κοινό μυστικό ότι το σενάριο της ταινίας περιέχει πολλά βιογραφικά στοιχεία από τον William Randolf Hearst, μεγαλοεκδότη της εποχής. Όμως οι στενές σχέσεις του συγκροτήματος Hearst με διάφορες κινηματογραφικές εταιρίες της εποχής, έχουν σαν αποτέλεσμα την αναβολή ορισμένων προγραμματισμένων προκαταρκτικών προβολών ενώ παράλληλα κυκλοφορεί ένα φυλλάδιο, μέσα από το οποίο κατηγορείται ο σκηνοθέτης ότι πρόσκειται στον κομουνισμό και πως προωθεί τεχνηέντως αντι-αμερικάνικες ιδέες και τάσεις.

Ο «Πολίτης Κέιν» ήταν και παραμένει, μια οπτική επανάσταση στον ομιλούντα κινηματογράφο. Ο Γουέλς προσέλαβε ως οπερατέρ τον συνεργάτη πολλών Γερμανών εξπρεσιονιστών σκηνοθετών, Gregg Toland, στον οποίο κάποιοι αποδίδουν το κλειστοφοβικό φως και το βάθος πεδίου (depth of focus) στα πλάνα της ταινίας του. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Toland εκείνη την εποχή δούλευε και σε άλλα δύο σχέδια. Στο «The Grapes of Wrath« (Τα Σταφύλια της Οργής – 1940) και στο «The Long Voyage Home» (1940), δύο ταινίες του John Ford, τον οποίο ο Όρσον Γουέλς ανέφερε συχνά πυκνά ως δάσκαλό του.

ΠΗΓΗ: Γιώργος Ρούσσος

Η κριτική του Μπόρχες

AN OVERWHELMING FILM

Citizen Kane (called The Citizen in Argentina) has at least two plots. The first, pointlessly banal, attempts to milk applause from dimwits: a vain millionaire collects statues, gardens, palaces, swimming pools, diamonds, cars, libraries, man and women. Like an earlier collector (whose observations are usually ascribed to the Holy Ghost), he discovers that this cornucopia of miscellany is a vanity of vanities: all is vanity. At the point of death, he yearns for one single thing in the universe, the humble sled he played with as a child!

The second plot is far superior. It links the Koheleth to the memory of another nihilist, Franz Kafka. A kind of metaphysical detective story, its subject (both psychological and allegorical) is the investigation of a man’s inner self, through the works he has wrought, the words he has spoken, the many lives he has ruined. The same technique was used by Joseph Conrad in Chance (1914) and in that beautiful film The Power and the Glory: a rhapsody of miscellaneous scenes without chronological order. Overwhelmingly, endlessly, Orson Welles shows fragments of the life of the man, Charles Foster Kane, and invites us to combine them and to reconstruct him.

Form of multiplicity and incongruity abound in the film: the first scenes record the treasures amassed by Kane; in one of the last, a poor woman, luxuriant and suffering, plays with an enormous jigsaw puzzle on the floor of a palace that is also a museum. At the end we realize that the fragments are not governed by any secret unity: the detested Charles Foster Kane is a simulacrum, a chaos of appearances. (A possible corollary, foreseen by David Hume, Ernst Mach, and our own Macedonio Fernandez: no man knows who he is, no man is anyone.) In a story by Chesterton—“The Head of Caesar,” I think—the hero observes that nothing is so frightening as a labyrinth with no center. This film is precisely that labyrinth.

We all know that a party, a palace, a great undertaking, a lunch for writers and journalists, an atmosphere of cordial and spontaneous camaraderie, are essentially horrendous. Citizen Kane is the first film to show such things with an awareness of this truth.

The production is, in general, worthy of its vast subject. The cinematography has a striking depth, and there are shots whose farthest planes (like Pre-Raphaelite paintings) are as precise and detailed as the close-ups. I venture to guess, nonetheless, that Citizen Kane will endure as a certain Griffith or Pudovkin films have “endured”—films whose historical value is undeniable but which no one cares to see again. It is too gigantic, pedantic, tedious. It is not intelligent, though it is the work of genius—in the most nocturnal and Germanic sense of that bad word.

“This is a labyrinth of a movie with no way out,” Welles later said in response. “Borges is half-blind. Never forget that. But you know, I could take it that he and Sartre simply hated Kane. In their minds, they were seeing—and attacking—something else. It’s them, not my work.”

Whatever gets you through the night, Orson.

ΠΗΓΗ: the Parisre View.

ΠΗΓΗ: NEW STAR, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.9.2023.

αποδομηση αμερικανικο ονειρο ταινια κινηματογραφος ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΕΙΝ ΓΟΥΕΛΣ ΟΥΕΛΣ σινεμα αγωνια, σασπενς, ρεαλισμος, ιδιοφυες ψυχολογικο θριλερ μυστηριο Ροδανθος κυνικη, ειρωνικη, καταπιεστικη ρεαλιστικη ηθικη ωφελος ανθρωπος ψυχη 1941 οσκαρ σεναριου 1942 μεγιστανας μεγαλοεκδοτης δημοσιογραφος, νοημα λεξη φλας μπακ, παιδικη ηλικια περιουσια αποξενωση απαξιωση μεγαλομανια εκκεντρικος χαρακτηρας κινηματογραφηση φιλοσοφια ανθρωπινες αξιες ορφνος γονεις εργο, οπτικη επανασταση ομιλων κινηματογραφικη οπερατερ Γερμανος εξπρεσιονισμος σκηνοθετης κλειστοφοβικο φως βαθος πεδιου depth of focus πλανα Σταφυλια της Οργης – 1940 1940 ταινιες φορντ Ford

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ