Του Γιώργου Λεκάκη
Το «Περί Ύψους» είναι μια
αρχαία ελληνική πραγματεία, ενός άγνωστου συγγραφέα, αφιερωμένη στην θεωρία της
λογοτεχνίας και της τέχνης. Σώζεται μόνον μερικώς. Θεωρείται μια από τις σημαντικότερες
αρχαιοελληνικές αισθητικές πραγματείες λογοτεχνικής κριτικής!
Ο συγγραφέας της πραγματείας
στρέφεται στον μαθητή του Postumius Terentian και επικρίνει το έργο κάποιου
Caecilius / Cecilio di Calacte, λέγοντας ταυτόχρονα για τις απόψεις του.
Αποδιδόταν για μεγάλο χρονικό
διάστημα στον Λογγίνο - ίσως στον Κάσσιο Λογγίνο (περ. 213 - 273 μ.Χ.). «Διονύσιος
ή Λογγίνος», αναφερόταν ο συγγραφέας σε απόδοση ενός μεσαιωνικού αντιγραφέα,
που παρερμηνεύθηκε ως «από τον Διονύσιο Λογγίνο». Άλλοι μιλάνε για τον Διονύσιο
Αλικαρνασσέα, συγγραφέα του 1ου αιώνα π.Χ.
Τέλος, άλλοι πιθανοί συγγραφείς
του, που αναφέρονται είναι:
- ο Ερμαγόρας της Τήμνου / Τάμνου Αιολίδος (ρήτορας που έζησε στην Ρώμη τον 1ο αιώνα μ.Χ.),
- ο Αίλιος Θέων (συγγραφέας
ενός έργου που είχε πολλές κοινές ιδέες με εκείνες του «Περί Ύψους»)
και
- ο Πομπήιος Γέμινος (ο οποίος
αντάλλασσε επιστολές με τον Διονύσιο).
Σήμερα συγγραφέας του
θεωρείται κάποιος που ονομάσθηκε Ψευδο-Λογγίνος.
Η πραγματεία έγινε ένα από τα τρία πιο σημαντικά αρχαία έργα για την αισθητική (μαζί με την «Ποιητική» του Αριστοτέλους και την «Ποιητική Τέχνη» του Ορατίου). Επηρέασε σημαντικά την ευρωπαϊκή αισθητική της Νέας Εποχής. Ο φιλόλογος W. Vilamowitz το αποκάλεσε «το ωραιότερο ελληνικό βιβλίο για την θεωρία του στυλ»! Σχετικό και ένα ποίημα της Σαπφούς, η λεγόμενη «Ωδή στην Ζήλεια», ή «Υψηλή ωδή» ή «Ωδή Ύψους» - βλ. Aldus Manutius έκδοση του 1554 - η πρώτη έντυπη έκδοση - του Longinus «On the Sublime».
Τέλος, όσον αφορά την γλώσσα,
το έργο είναι σίγουρα μοναδικό / unicum, γιατί είναι ένα μείγμα εκφράσεων της κοινής
ελληνικής γλώσσης της εποχής.
 |
| Η έκδοση της Πάρμας. |
Η πραγματεία «Περί Ύψους» δεν
αναφέρεται σε κανένα αρχαίο κείμενο. Είναι γνωστό ότι δεν μελετήθηκε σε αρχαίες
και μεσαιωνικές σχολές. Ίσως ο συγγραφέας το έδωσε ως δώρο στον Postumius
Terentian και δεν το δημοσίευσε, οπότε το χειρόγραφο φυλάχθηκε στο οικογενειακό
αρχείο και χάθηκε...
Ένα μόνο χειρόγραφο (Parisinus
Graecus 2036), είναι γνωστό, βυζαντινό του 10ου αιώνα, στο οποίο το
«Περί Ύψους» γειτνιάζει με τα «Φυσικά προβλήματα», τα οποία αποδίδονταν στον
Αριστοτέλη.
Τον 15ο αιώνα,
αυτός ο κώδικας κατέληξε στην βιβλιοθήκη του Ιωάννη Λάσκαρι, ο οποίος τον
μετέφερε στην Ιταλία.
Τον 16ο αιώνα, το
βιβλίο πέρασε στην Αικατερίνη των Μεδίκων και τον μετέφερε η ίδια στο Παρίσι.
Αλλά μέχρι τότε, μέρος του
κειμένου είχε ήδη χαθεί: Από τις 50 σελίδες, είχαν απομείνει μόνον 30…
Άλλες παλαιές εκδόσεις του:
- Dionigi Longino «Dell'altezza del dire», μτφρ. di Niccolò Pinelli, εκδ. Giulio Crivellari,
Πάδοβα, 1639.
- «Trattato del Sublime», μτφρ. di Jacopo
Facciolati, εκδ. Tumermani, Βερόνα, 1733.
- Dionisio Longino «Trattato del Sublime», μτφρ. στα τοσκανικά di Anton Francesco Gori, Βερόνα, 1733, β΄ έκδ. Φλωρεντία
1737, γ΄ έκδ. 1748.
- Τέλος, εκδόθηκε στην Πάρμα (τύποις Bodonianis[*] - βλ. παραπάνω φωτογραφία), σε προσεγμένη έκδοση, με το ελληνικό κείμενο και την λατινική μετάφραση, 1 τ., φύλλο [2]-xxviii-113-[2 bl.], [2]-89 σελ. με πρόλογο του Πίου VI «supprimée dans beaucoup d'exemplaires», σε 115 αντίτυπα (εκ των οποίων 15 σε βελούδινο χαρτί και 15 "en papier fin").
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Ελληνικη Βιβλιογραφια» (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.11.2023.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Brooks 507.
- Brunet III:1152.
- Nauka Μ. «On the Sublime», 1966.
[*] Άλλες ενδεικτικές εκδόσεις του BODONI:
- Ἀνακρεοντος Τηιου μελη. (Σαπφούς μελη), 1793, 92 σελ.
- NEPOS CORNELIUS "VITAE EXCELLENTIUM IMPERATORUM / ΒΙΟΙ ΑΡΙΣΤΩΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΩΝ", στο aedibus Palatinis, Πάρμα 1799, 350 x 247 χλστ. 1 p.l., ix, [v], 286 σελ.
- Homerus Ilias, 1808.
- EPIKTETOU ENCHEIRIDION "MANUALE DI EPITTETO", στο aedibus Palatinis, Πάρμα, 1793
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: BOOKS PRINTED BY GIAMBATTISTA BODONI: Στο The Yale University Library Gazette, Vol. 11, αρ. 3 (Ιαν. 1937), σελ. 76 - 79, εκδ. Yale University.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook