Γιατί η Νάξος Κυκλάδων και η Νάξος Σικελίας είναι στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος; - του Γ. Λεκάκη

Γιατί η Νάξος Κυκλάδων

και η Νάξος Σικελίας

είναι στο ίδιο

γεωγραφικό πλάτος;

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο Νάξος, υιός του Πολέμωνος ή, κατ΄ άλλους, του Ενδυμίωνος, με θεϊκό σπέρμα του Απόλλωνος, και της Κρητικοπούλας νύμφης Ακακαλίδος (την οποία ηράσθη σφόδρα ο Απόλλων στον Τάραντα, στα Σφακιά Κρήτης), ήταν ο ηγεμόνας των πρώτων αποίκων του νησιού των Κυκλάδων, που αποίκησε.

Η Νάξος πριν ελέγετο:

            - Εκ του σχήματος, Στρογγύλη,

            - Εκ του Απόλλωνος, Τραγία,

            - Εκ του πολιτισμού της, Καλλίπολις[1],

            - Εκ της γης της, Λιπαρά (όπως και τα νησιά βόρεια της Σικελίας),

και

            - Εκ του Διονύσου, Διονυσιάς, ως ενδιαίτημα του θεού Διονύσου. (Από τον περίφημο αρχαίο ναό του Διονύσου Ναξου, δεν έχει βρεθεί τίποτε αξιόλογο μέχρι σήμερα…).

Αρχαία πόλις με το όνομα Νάξος / Αξός < Όαξος(*), υπήρχε στην Κρήτη, αποικία της οποίας ήταν η Νάξος Κυκλάδων. Αυτό μαρτυράται ακόμη από τα πολλά κρητικά τοπωνύμια, ήθη και έθιμα της μεγαλονήσου των Κυκλάδων. Οι Κρήτες έκαναν στο νησί έναν σπουδαίο πολιτισμό, συνεργαζόμενοι με τους πρωτοΈλληνες Κάρες, που ζούσαν σε αυτό.

Κατά τον 8ο - 7ο αιώνα π.Χ., η Νάξος ήταν η κυρίαρχος των Κυκλάδων. Από τα μέσα του 8ου αι. μάλιστα, μέχρι τον 5^ο αιώνα π.Χ. είχε τον έλεγχο του ιερού νησιού της Δήλου, με αποτέλεσμα να αυξηθεί σημαντικά η πολιτική της δύναμη σε όλο το Αιγαίο - και όχι μόνον! Η πόλις της κυκλαδίτικης Νάξου ευρίσκεται στον 37^ο παράλληλο [37.105958°N] - τον παράλληλο του Απόλλωνα! - ΔΕΙΤΕ το και ΕΔΩ.

Ίσως γι’ αυτό, όταν οι αρχαίοι Έλληνες ίδρυσαν αποικία στην Σικελία, επίσης στον 37^ο παράλληλο [37°49′26.360″N] και μάλιστα την αρχαιότερη ελληνική αποικία στην Σικελία (η οποία ιδρύθηκε έναν χρόνο πριν από τις Συρακούσες, το 735 π.Χ.), την ονόμασαν κι αυτήν Νάξο!

Αλλιώς δεν εξηγείται γιατί ονομάσθηκε έτσι, αφού την ίδρυσαν Ευβοιείς[2], από την Χαλκίδα[3] («χαλκιδική αποικία»), και Επτανήσιοι[4], με αρχηγό των εποίκων και ιδρυτή της πόλεως τον Αθηναίο Θεοκλή, αλλά υπό την αιγίδα του Απόλλωνος Αρχηγέτη! Κατ’ άλλους στην ίδρυσή της συμμετείχαν και Κορίνθιοι.

Η Νάξος αναφέρεται και ως «νήσος Δία», από τον Όμηρο (Οδ. λ,325) καθώς και στον ομηρικό ύμνο προς τον Απόλλωνα. Άλλωστε ο Ζευς, εγεννήθη με στην Κρήτη, στο Ιδαίον ή στο Δικταίον Άντρον, αλλά μεγάλωσε στην Νάξο, γι’ αυτό το υψηλότερο (ύψους 1.004 μ.!) βουνό του νησιού, ακόμη λέγεται Ζας (= Ζευς).

Μάλιστα, στην πόλη της Σικελίας ίδρυσαν ναό υπέρ του Απόλλωνος, προστάτη των πρώτων εποίκων, που ήταν ο ιερότερος τόπος λατρείας στην αρχαία Σικελία! Ενώ τον 5^ο αιώνα π.Χ. εκτίσθη και ναός της Αφροδίτης[5]. Η Νάξος Κυκλάδων ελέγετο και «Μικρή Σικελία» και σε αυτήν λατρευόταν:

            - ο Απόλλωνας Τράγιος ή Τραγαίος ή/και Ποίμνιος (προστάτης των τράγων, άρα των κοπαδιών και των βοσκημάτων - άλλωστε η Νάξος φημίζεται για τα κτηνοτροφικά προϊόντα της ακόμη και σήμερα) ή/και Ανθοκόμης (ναός του ήταν στο βορειοανατολικό άκρον του νησιού, όπου ο όρμος ακόμη ονομάζεται Απόλλων[6] - ευρέθη και επιγραφή που καθορίζει τα όρια του αρχαίου τεμένους).

            - ο Απόλλων Δήλιος (έξω από την αρχαία πόλη, απομεινάρι του η Πορτάρα, η γιγαντιαία πύλη του ναού που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, ενώ ξεκίνησε επί Λύγδαμι).[7] Σε αυτόν λατρεύονταν και ο Διόνυσος[8] και η Αριάδνη, και εορτάζονταν τα πρώτα Διονύσια). Σημειώστε, πως ο θεός Διόνυσος εικονίζεται και στα νομίσματα της Νάξου Σικελίας.

Στην β΄ Σικελιανή Αποστολή των Αθηνών, η Νάξος υποστήριξε τα στρατεύματα του Νικία, κι αυτό έκανε τον Διονύσιο Ι΄, το 403 π.Χ. να της επιτεθεί και να την ισοπεδώσει, δυστυχώς για πάντα. Οι επιζήσαντες κάτοικοι της Νάξου βρήκαν καταφύγιο αλλού και κυρίως στους φιλικούς διακείμενους Σικούλους. Η Νάξος Σικελίας έπαψε πλέον να υπάρχει ως πόλη. Αλλά το πανάρχαιο ιερό του Απόλλωνός της, εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται από τους κατοίκους της Σικελίας! Σήμερα την θυμίζει η Giardini Naxos…

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ

ΠΗΓΗ: Finley, 1993, B. Garnabuci 1998. Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις» (απόσπ.). ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.3.2015.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

            - M. Costanza Lentini «Le origine di Naxos. Nuovi dati sulla fondazione», στο Lieve Donnellan, Valentino Nizzo, Gert-Jan Burgers (Hrsg.), Contexts of early colonization, Papers of the Royal Netherlands Institute in Rome, τ. 64, εκδ. Palombi, Ρώμη 2016.

            - L. Donnellan «Oikist and Archegetes» στο Context: Representing the Foundation of Sicilian Naxos, στο Naoise MacSweeney (επιμ.), Foundation Myths in Ancient Societies, Dialogues and Discourses, εκδ. University of Pennsylvania Press, Φιλαδέλφεια, 2015.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Η Νάξος Σικελίας ίδρυσε στην Σικελία και άλλη αποικία, με το όνομα Καλλίπολις, αλλά δεν ξέρουμε πολλά γι’ αυτήν.

[2] Πολύ πρώιμα η πόλις ανέπτυξε παραγωγή κεραμικής ευβοϊκού τύπου. Στο μικρό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάξου Σικελίας, παρουσιάζονται ευρήματα από την αρχαία Νάξο, όπου μεταξύ άλλων εκτίθενται θραύσματα αγγείων και διακοσμητικά μέλη, που δείχνουν ισχυρά σύνδεση με την Εύβοια.

[3] Η Νάξος Κυκλάδων εβοήθησε την Χαλκίδα στον πόλεμο του Ληλαντίου Πεδίου, κατά των Ερετριέων.

[4] Βλ. Έφορος, Θουκυδίδης VI,3, κ.ά.

[5] Έχει βρεθεί και άγαλμα της Αφροδίτης Ιππίας, από τις αρχές του 4^ου αι. π.Χ.

[6] Υπάρχει και χωριό Απόλλωνας Νάξου, όπου ευρέθη, ανάμεσα σε άλλα, το ατελές γιγαντιαίο άγαλμα του Απόλλωνα ή Κούρου, ή κούρος του Διονύσου (μήκους 10,70 μ.).

[7] Υπήρχε και ναός προς τιμήν του Εφιάλτη!

[8] Ο Διόνυσος λατρευόταν από τον 8ο αι. π.Χ. και στο ιερό των Υρίων στην Νάξο Κυκλάδων.

(*) Αρχαία πόλη (του νυν νομού Ρεθύμνου) με σημαντικό ιερό λατρείας της θεάς Αφροδίτης. Το όνομα της πόλεως τεκμηριώνεται και σε μυκηναϊκές πινακίδες Γραμμικής Β ως e-ko-so (> ekoso > ekso > Fαξός).​ Εδώ η νύμφη Αγχιάλη έτεκε τους Ιδαίους Δακτύλους. - βλ. Απολλ. Ρ. Β,1120. Ακόμη και σήμερα υπάρχει κοιλάδα στην Νάξο, που λέγεται Αξός. 

Πόλη με το ίδιο όνομα υπάρχει και στην Καππαδοκία, προφανώς αποικία Κρητών, μία από τις πολλές τους, στην Ανατολία και μάλιστα σχεδόν στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος, στον 38ο παράλληλο [38.22186419875058, 34.7040009700853]!

Ναξος Κυκλαδων Ναξου Σικελιας γεωγραφικο πλατος Κυκλαδες Σικελιας Πολεμωνας Πολεμων Ενδυμιωνας, Ενδυμιων θεικο σπερμα Απολλωνος, απολλωνα κρητικια Κρητικοπουλα νυμφη ιερεια Ακακαλιδα Ακακαλις ερως ερωτας Απολλων απολλωνας Ταραντας, ταρας ταρρας Σφακια Κρητης κρητη ηγεμονας πρωτοι αποικοι νησι σχημα Στρογγυλη θεος Απολλωνας, Τραγια πολιτισμος Καλλιπολις καλλιπολη Λιπαρα, νησια λιπαρες Διονυσος, Διονυσιας, Διονυσιαδα ενδιαιτημα αρχαιος ναος Διονυσου Ναξου, αρχαια πολις πολη κρητικα τοπωνυμια, ηθη εθιμα μεγαλονησος αρχαιοι Κρητες πρωτοελληνες Καρες, Αξος < οαξος 8ος - 7ος αιωνας πΧ 5ος ιερο Δηλος πολιτικη δυναμη Αιγαιο κυκλαδιτικη 38ος 37ος παραλληλος ελληνες ιδρυση αποικια Σικελια, αρχαιοτερη ελληνικη Συρακουσες, 735 Ευβοιεις Χαλκιδα χαλκιδικη αποικια Επτανησιοι αρχηγος εποικοι ιδρυτης Αθηναιος Θεοκλης αιγιδα Αρχηγετη Κορινθιοι Ευβοια Χαλκις χαλκιδεις αποικιες Επτανησα Αθηναιοι Κορινθος νησος Δια ομηρος Οδυσσεια ομηρικος υμνος Ζευς, γεννηση Ιδαιον Δικταιον Αντρον, υψηλοτερο βουνο ορος Ζας Ιδαιο Δικταιο Αντρο σπηλαιο προστατης ιεροτερος τοπος λατρεια θεα Αφροδιτη Μικρη Τραγιος τραγος ή Τραγαιος Ανθοκομης ανθος ανθη Ποιμνιος βορειοανατολικη ορμος επιγραφη οριο τεμενος Δηλιος Πορταρα, γιγαντιαια γιγαντια πυλη ανολοκληρωτος Λυγδαμις Αριαδνη, εορτη πρωτα Διονυσια νομισμα β Σικελιανη Αποστολη Αθηνων, στρατευμα Νικιας Διονυσιος 403 ισοπεδωση Σικουλοι παναρχαιο ιερον τζιαρντινι Giardini Naxos φνλευ φινλει Finley, 1993, Garnabuci 1998 πρωιμα παραγωγη κεραμικη ευβοικος τυπος Αρχαιολογικο Μουσειο ευρημα θραυσμα αγγειο πολεμος Ληλαντιο Πεδιο Ερετριεις ερετρια εφορος, Θουκυδιδης αγαλμα Αφροδιτης Ιππια 4ος χωριο ατελες γιγαντιαιο γιγαντιο αγαλμα Κουρος, Εφιαλτη Υριων υρια νομος Ρεθυμνου μυκηναικη πινακιδα Γραμμικη Β e-ko-so ekoso εκοσο ekso εκσο εξο Fαξος Αγχαλη Ιδαιοι Δακτυλοι Απολλοδωρος Ροδιος κοπαδι βοσκηματα κτηνοτροφικα προιοντα κτηνοτροφια ποιμνιο βοσκος βοσκη βοσκημα ποιμην ποιμενες κοιλαδα Καππαδοκια, Ανατολια

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ