Του Γιώργου Λεκάκη
Αυτό το πήλινο γυναικείο ειδώλιο, με την πλούσια τελετουργική ενδυμασία, πιθανόν να κρατά μικρό τύμπανο, μουσικό κρουστό όργανο. Ανήκει στην Κυπρο-Αρχαϊκή περίοδο (η οποία κυμαίνεται από το 750 έως το 480 π.Χ). Ευρέθη στην Άρσο Λάρνακας Κύπρου. Και εκτίθεται – ευτυχώς - στο Κυπριακό Μουσείο.[1]
Η γυναίκα φορά επίσης ευμεγέθες περιδέραιο από πέτρες,
και ένα δεύτερο, που καταλήγει σε προφυλακτικό μενταγιόν στο στήθος,
μακρυά ενώτια, περιλαίμιο, πίλο, και έχει περίτεχνη κόμμωση.
Το Άρσος
είναι χωριό στην επαρχία Λάρνακας, στον 35ο παράλληλο [35°5′24.25682″N
33°37′41.26318″E], αλλά - φευ! - μετά την παράνομη τουρκική εισβολή του 1974,
το χωριό δεν ελέγχεται πλέον από την Κυπριακή Δημοκρατία. Ανήκει εκ του νόμου
(de jure) στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά εκ των πραγμάτων (de facto) στο μη
αναγνωρισμένο, παράνομο και παράτυπο «κράτος» τουρκικής κατοχής εντός Ευρωπαϊκής
Ενώσεως. Και καλείται πλέον ανιστόρητα και αβάσιμα Γιιτλέρ…
Υπάρχει
και άλλο χωριό με αυτό το όνομα, στην
επαρχία Λεμεσού επίσης στην Κύπρο, στον 34ο παράλληλο [34°50′26″N 32°46′09″E.].
Ευρίσκεται στα σύνορα των επαρχιών Λεμεσού και Πάφου. Απέχει από την Λεμεσό 40
χλμ. και από την Πάφο 45 χλμ.[2]
Για την ετυμολογία
των χωριών υπάρχουν τρεις εκδοχές:
- από την
αρχαιοελληνική λέξη άλσος (= μικρό δάσος). Τα ἄρσεα = οι λειμῶνες – βλ. Ησύχ.
- από το Ιερό Άλσος της θεάς Αφροδίτης, το οποίο ήταν κάποτε ιδρυμένο στο χωριό – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης «Αρχαία ιερά άλση», εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο «Οι δραματικές αλλαγές στον πλανήτη και οι ελληνικές ρίζες της οικολογικής ηθικής», ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ, 17-20.6.2018. Η λέξις άλσος είναι πανάρχαια ελληνική, ίδια και απαράλλαχτη χιλιετίες τώρα, και εντοπίζεται και στις μυκηναϊκές πινακίδες ως a-se-e (και Ομ. Ἰλ. Υ.8, Ὀδ. κ,350)
- από την Αρσινόη,
μία από τις 4 πόλεις που κτίστηκαν από
τον Πτολεμαίο Φιλάδελφο προς τιμής της.
Η δε Άρσος Λεμεσού είναι κτισμένη σε υψόμετρο 790 μ. στο βουνό Λαόνα.
Το χωριό είναι ένα από τα κρασοχώρια της Λεμεσού, γνωστό για την
αμπελοκαλλιέργεια του από τα αρχαία χρόνια. Ήταν
ήδη διάσημο για τους αμπελώνες του τον 16ο αιώνα. Τα αρχεία της οθωμανικής
απογραφής[3]
του 1572 λένε ότι το χωριό είχε ήδη μακρά οινοποιητική παράδοση κατά την
Ενετοκρατία. Στα τέλη του 16ου αιώνα, ήταν επίσης το μοναδικό εμπορικό κέντρο
στο ναχιγιέ του Ευδήμου, στον οποίο ανήκε διοικητικά κατά την οθωμανοκρατία. Είχε
μια αγορά («παζάρι») την εβδομάδα. Και εξ ολοκλήρου χριστιανικό πληθυσμό 250
νοικοκυριών (απογραφή του 1572). Ήταν, λοιπόν, το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής
και το δεύτερο πλουσιότερο (πλήρωνε 22.394 άσπρα / akçe κάθε χρόνο), μετά τον Επάνω
Εύδημο. Είχε 4 συνοικίες:
- τους Αγίους Αποστόλους,
- τον Άγιο Ανδρόνικο,
- την Περεσκόγκα και
- τον Άγιο Φίλιππο,
Επί οθωμανών, το χωριό αντλούσε τα έσοδά του από την καλλιέργεια
σιτηρών. Με την απαγόρευση της οινοποίησης, πουλούσε χυμό σταφυλιού. Το Άρσος
ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός χυμού σταφυλιού στην περιοχή!
Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον απόστολο Φίλιππο, ο οποίο
είναι και ο πολιούχος του. Κατασκευάσθηκε τον 13ο αιώνα. Ανοικοδομήθηκε τον 19ο
αιώνα. Δίπλα από την εκκλησία υπάρχει ένας μικρός ναός της Αγίας Μαριάμνης. Έξω
από το χωριό υπάρχει ένα παρεκκλήσι της Παναγίας της Καθολικής.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.3.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Καρούζης Γιώργος «Περιδιαβάζοντας την Κύπρο: Λεμεσός (πόλη και επαρχία)»,
α΄ έκδοση, Σελας, Κεντρο Μελετων Ερευνων & Εκδοσεων, Λευκωσία 2001.
- Χρυσάνθου Μ. «Άρσος: Tο κρασοχώρι της Κύπρου», Σίγμα, 29.11.2015.
- Erdoğru M. Akif "The Nahiye of Evdhimou in 1572 in Cyprus under Ottoman rule: administrative borders, population, economic wealth and villages", στο Balta, Ev., Salakidis G., Stavrides Th. (επιμ.) για το «Festschrift in honor of Ioannis P. Theocharides» α΄ έκδ. The Isis Press, Κωνσταντινούπολη, 2014.
[1] ΠΗΓΗ: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου / Department of Antiquities Cyprus, 9.3.2024.
[2] Με ανοικτό ορίζοντα στην κοιλάδα του ποταμού Διαρίζου.
Στα νότια συνορεύει με την Μαλιά, στα ΝΔ. με την Γεροβάσα-Τρόζενα, στα δυτικά
με το Πραιτώρι, στα βόρεια με τον Άγιο Νικόλαο Πάφου, στα ΒΑ. με το Όμοδος και
στα ανατολικά με την Βάσα Κοιλανίου.
[3] Όπου αναφέρεται παραφρασμένα ως Archu.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook