Οστέινος κύβος (ζάρι) βρέθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην οδό Μητσαίων 6!

Οστέινος κύβος (ζάρι) βρέθηκε

στο κέντρο της Θεσσαλονίκης,

στην οδό Μητσαίων 6!

«Ἀνερρίφθω κύβος!» ή, όπως συνηθίζουμε να λέμε μέχρι και σήμερα «Ο κύβος ερρίφθη!», λέγεται ότι αναφώνησε ο Ιούλιος Καίσαρας στις 10 Ιανουαρίου του 49 π.Χ. και διέβη με τον στρατό του τη γέφυρα του ποταμού Ρουβίκωνα βαδίζοντας συντεταγμένα προς την Ρώμη και προς την κατάλυση της ρωμαϊκής δημοκρατίας…

Αιώνες αργότερα, την άνοιξη του 1984, ένας μικρός οστέινος κύβος (ζάρι) ερχόταν στο φως στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην οδό Μητσαίων 6, αμέσως ανατολικά της Αρχαίας Αγοράς (αρ. ευρ. ΜΘ 9958). Λόγω τύχης διατηρήθηκε ακέραιος και σε πολύ καλή κατάσταση. Δεν είναι μοναδικός στο είδος του, αντιθέτως, συγκεντρώνει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός κανονικού κύβου. Είναι τετράγωνος, με πλευρά 0,019 μ. και, σύμφωνα με τον γενικό κανόνα, φέρει ανά πλευρά σήμανση διαφορετικού αριθμητικού μεγέθους, από το ένα έως το έξι, ώστε το άθροισμα των σημείων των απέναντι εδρών να είναι πάντοτε 7. Τα σημεία αποδίδονται με εγχάρακτους διπλούς ομόκεντρους κύκλους που πλαισιώνουν κεντρική κυκλική βάθυνση, σε μια πιο περίτεχνη παραλλαγή των συνηθισμένων απλών εμπίεστων στιγμών.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα ΖΑΡΙΑ, ΕΔΩ.

Κύβοι, γνωστοί σήμερα ως ζάρια (από το μεσαιωνικό ὄζος, ὀζάριον = κομμάτι ξύλου ή το αραβικό az-zhar = κύβοι για παίξιμο), έχουν βρεθεί σε οικίες, ταφές και ιερά σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου. Η πατρότητα τους συχνά αποδίδεται στον βασιλιά της Εύβοιας, Παλαμήδη, ο οποίος, κατά την πολιορκία της Τροίας, εμπνεύστηκε και δίδαξε το παιχνίδι στους συμπολεμιστές του Αχαιούς, ώστε να περνούν ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο τους, μια «τερπνή γιατρειά της απραγίας» κατά τον Σοφοκλή.

Κατασκευάζονταν από ποικίλα υλικά, όπως μόλυβδο, οστό, γυαλί, χαλκό, χρυσό, ελεφαντόδοντο, ορεία κρύσταλλο, ήλεκτρο και διάφορα είδη λίθου. Οι κανονικοί κύβοι ήταν τετράγωνοι με έξι έδρες και ήταν αριθμημένοι από το ένα ως το έξι. Ωστόσο, έχουν βρεθεί και ορθογώνιοι, ρομβοειδείς ή πολύεδροι κύβοι με 18, 19 και 20 πλευρές, ενώ ενίοτε φέρουν σήμανση διαφορετική από την συνηθισμένη.

Οι αρχαίες πηγές δίνουν συγκεχυμένες πληροφορίες, φαίνεται όμως ότι με τους κύβους παίζονταν αμιγώς τυχερά παιχνίδια με στόχο το κέρδος, τα οποία περιγράφονται με τον γενικό όρο κυβεία. Σπανιότερα, οι κύβοι χρησιμοποιούνταν και σε επιτραπέζια παιχνίδια στρατηγικής που παίζονταν με πούλια (πεσσούς), όπως είναι οι πέντε γραμμαί. Ενίοτε λειτουργούσαν και ως φυλαχτά αλλά και για την πρόβλεψη του μέλλοντος, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί η μέθοδος της κυβομαντείας.

Προστάτες των κυβευτών, δηλαδή των παικτών ζαριών, θεωρούνταν οι θεοί Ερμής και Παν. Ως κατ' εξοχήν τυχερό παιχνίδι, η κυβεία ήταν αντρική υπόθεση. Ασκούνταν σε ειδικούς, συνήθως κακόφημους, χώρους, αλλά και σε ιερά, αν και η κυβεία δεν συνδέθηκε ποτέ με τη θρησκεία. Σύντομα πήρε διαστάσεις επιδημίας, οδηγώντας πολλές φορές τους παίκτες σε απώλεια μεγάλων χρηματικών ποσών ή ακόμη και της ελευθερίας τους. Με το ίδιο πάθος επιδίδονταν σε αυτήν δούλοι, ελεύθεροι πολίτες, ευγενείς, αριστοκράτες, στρατηγοί, ακόμη και αυτοκράτορες. Ήδη από τη ρωμαϊκή και, στην συνέχεια, τη βυζαντινή εποχή μαρτυρούνται αυστηρές νομοθετικές ρυθμίσεις προκειμένου να περιοριστούν ή ακόμη και να απαγορευτούν η κυβεία και εν γένει τα τυχερά παιχνίδια.

Οι κύβοι, ωστόσο, διατήρησαν την δυναμική τους στο πέρασμα των αιώνων, φτάνοντας αναλλοίωτοι στην μορφή και τη χρήση τους έως τις ημέρες μας.

Μπορείτε να δείτε το έκθεμα στην μόνιμη έκθεση «Η Μακεδονία από τον 7ο αι. π.Χ. ως την ύστερη αρχαιότητα», στην προθήκη 21 του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης / ΑΜΘ.

ΠΗΓΗ: ΑΜΘ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.3.2024.

Οστεινος αρχαιος κυβος αρχαιο ζαρι Θεσσαλονικης, οδος Μητσαιων αρχαια Θεσσαλονικη ζαρια οστο ανερριφθω ερριφθη Ιουλιος Καισαρας Καισαρ 10 Ιανουαριου 49 πΧ 1ος αιωνας Ιανουαριος στρατος γεφυρα ποταμος Ρουβικωνας Ρωμη καταλυση ρωμαικη δημοκρατια παροιμια 1984, οστουν αρχαια Αγορα ακεραιος κανονικος τετραγωνος, σημανση αριθμητικο μεγεθος, ενα 1 εξι, 6 αθροισμα σημειο εδρα επτα εφτα 7 σημεια εγχαρακτος διπλος ομοκεντρος κυκλος κεντρικη κυκλικη βαθυνση, εμπιεστη στιγμη ζαρια μεσαιωνικο οζος, οζαριον ξυλο αραβικο az zhar αζ ζαρ κυβοι παιξιμο οικια ταφη ιερο Μεσογειος βασιλιας Ευβοιας, ευβοια Παλαμηδης, πολιορκια Τροια παιχνιδι πολεμιστες Αχαιοι ελευθερος χρονος τερπνη γιατρεια απραγια Σοφοκλης κατασκευη υλικο μολυβδος, οστα, γυαλ, υαλι χαλκος, χρυσος, ελεφαντοδοντο, ορεια κρυσταλλος, ηλεκτρο ηλεκτρον ειδος λιθος εδρες ορθογωνιος ρομβοειδης ρομβος πολυεδρος 18, 19 20 πλευρες, τυχερα παιχνιδια κερδος, κυβεια κυβειο κυβειον σπανια επιτραπεζιο παιγνιδι στρατηγικη πουλια πουλι πεσσος 5 πεντε γραμμαι γραμμες φυλαχτο προβλεψη του μελλοντος, κυβομαντεια μαντεια φυλακτο μελλον προστατης κυβευτης παικτης ζαριων, θεος Ερμης Παν πανας τυχερο αντρικο κακοφημος χωρος, ιερα, θρησκεια χρημα ελευθερια παθος δουλος, ελευθερος πολιτης, ευγενεις, αριστοκρατης, στρατηγος, αυτοκρατορας ρωμαικη βυζαντινη εποχη νομοθεσια νομος απαγορευση Μακεδονια

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ