Του Γιώργου Λεκάκη
Στο Μεξικό εξακολoυθεί να
επιβιώνει μια αρχαία και θεαματική τελετή: Λέγεται «Danza de los Voladores» («Χορός
των Ιπταμένων»). Είναι ένας τελετουργικός ακροβατικός χορός, με βαθειά
πνευματική σημασία, που προέρχεται από την Βερακρούζ του Μεξικού.
Είναι τόσο σημαντικός χορός για
την πολιτιστική κληρονομιά του Μεξικού, που αναγνωρίστηκε από την UNESCO το
2009.
Η παράδοση (που προέρχεται
από τους Ινδιάνους) των προ-κολομβιανών Totonac και Huastec της περιοχής, όπου
τώρα η Βερακρούζ και η Πουέμπλα, εξακολουθεί να χορεύεται και να εξαπλώνεται σε
όλο το Μεξικό. Σήμερα είναι πιο στενά συνδεδεμένος με τους Τοτονάκ, ινιδιάνικους
λαούς της Βερακρούζ, ιδιαίτερα στην Papantla (εξ ου και το όνομά της - Voladores
de Papantla), αυτός ο συναρπαστικός χορός ήταν πιθανώς εφεύρεση των Nahua,
Huastecs και Otomi.
Η αρχική σημασία του Danza de
los Voladores ήταν, όπως και πολλές άλλες μεσοαμερικανικές τελετουργίες,
συνδεδεμένη με την γονιμότητα, το καλαμπόκι και την συγκομιδή. Σύμφωνα με τον
μύθο των Totonac, η θυσία και ο κίνδυνος που θα αντιμετώπιζαν οι τολμηροί ιπτάμενοι
χορευτές, ήταν ένας τρόπος για να κατευνάσουν τους θεούς και να τερματίσουν την
έντονη ξηρασία. Αυτή η θεωρία εξηγεί, ίσως, γιατί το τελετουργικό συνδέεται
στενά με την βροχή και τους ηλιακούς θεούς, όπως οι Tlazotlteotl, Xipe και
Totec, καθώς και αξιοσημείωτα ηλιακά γεγονότα, όπως η Εαρινή Ισημερία. –
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης «Ταματα και αναθηματα».
Το Danza de los Voladores αναβιώνει
σημαντικά τα τελευταία χρόνια (αν και κυρίως για εμπορικούς-τουριστικούς σκοπούς).
Συνήθως, 5 άνδρες ντυμένοι με
εντυπωσιακά κόκκινα και λευκά ρούχα, στολισμένα με καθρέφτες και κόμμωση
ουράνιου τόξου, που αντιπροσωπεύουν τον ήλιο και το ουράνιο τόξο, αντίστοιχα,
γυρίζουν κυκλικά ψηλά, καθώς όλοι οι voladores χορεύουν σε μια
πλατφόρμα, επάνω από έναν στύλο, ύψους 30 μ.! Λίγο πιο πριν, τέσσερις από αυτούς
ανεβαίνουν να δεθούν στην κορυφή του στύλου με σχοινί. Το 5ο μέλος, ο caporal, παίζει αυλό και κτυπά ένα τύμπανο (με τα πόδια) του ή τραγουδά στην κορυφή του στύλου. Οι 4 voladores (αντιπροσωπεύουν τις 4 βασικές
κατευθύνσεις και τα 4 στοιχεία της Γης) εκτοξεύονται στην συνέχεια προς τα πίσω
από τον στύλο, αιωρούμενοι, ξεκινώντας την κομψή (αλλά τρομακτική) κάθοδό τους
προς το έδαφος. Ο χορός ολοκληρώνεται συνολικά με 13 περιστροφές για τον κάθε έναν
– άρα συνολικώς 4 Χ 13 = 52 περιστροφές - και αντικατοπτρίζει τα χρόνια στο ημερολόγιο
των Αζτέκων.
ΔΕΙΤΕ βίντεο ΕΔΩ.
Αν και η σύγχρονη απόδοση
είναι κοντά στην αρχαία, αναμφίβολα θα έχουν γίνει τροποποιήσεις όλα αυτά τα
χρόνια. Ο ίδιος ο χορός, όμως, επιβιώνει σχεδόν ακριβώς στην αρχική του μορφή. Αρχικώς
η εορτή ξεκινούσε με την τελετουργική κοπή ενός δένδρου, που θα γινόταν ο
κεντρικός στύλος (διαδικασία γνωστή ως tsakáe kiki). Σήμερα είναι πλέον πολύ
πιο συνηθισμένο να χρησιμοποιούνται μόνιμοι μεταλλικοί στύλοι. Επί πλέον, το
τελετουργικό ήταν κάποτε πολύ πιο περίπλοκο, περιλαμβάνοντας διαλογισμό και μίμηση
πουλιών. Άλλες παραλλαγές είναι με έξι voladores, αντί για πέντε.
Σύμφωνα με ορισμένους
μελετητές, τα κοστούμια και η μουσική, δείχνουν ισπανική επιρροή. Η αρχαία
γεωργική σημασία του χορού για την γονιμότητα έχει εξαφανιστεί, αλλά παραμένει
στον αριθμό των χορευτών 4 ή 6, προχριστιανικός τελετουργικός προσανατολισμός
στα τέσσερα σημεία της πυξίδας, συν το ζενίθ και το ναδίρ.
Σήμερα, οι Voladores de
Papantla αποτελούν δημοφιλές τουριστικό θέαμα, με παραστάσεις που
πραγματοποιούνται τακτικά σε τουριστικούς προορισμούς σε όλην την χώρα, όπως στο
Puerto Vallarta, την Playa del Carmen και το πάρκο Chapultepec της Πόλης του
Μεξικού. Αλλά και στο ετήσιο Encuentro de Voladores στο El Tajín, στο Veracruz,
στο ιστορικό κέντρο de Papantla, την Veracruz και την Cuetzalán, Πουέμπλα. Αλλά
και στην Γουατεμάλα, όπου είναι γνωστό ως Palo Volador στο Joyabaj, στο Chichicastenango
ή στο Cubulco συγκεκριμένες ημέρες του χρόνου. Και στην Νικαράγουα.
ΠΗΓΗ: Archaeo-Histories, Γ. Λεκακης «Ταματα και αναθηματα». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.7.2024.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook