Το κάστρο της Μυτιλήνης, κτισμένο με αρχαίο οικοδομικό υλικό, από το θέατρο της πόλης! Και με ιερόν Δήμητρας και Κόρης και λατρεία της Κυβέλης!

Το κάστρο της Μυτιλήνης κτισμένο με αρχαίο οικοδομικό υλικό, από το θέατρο της πόλης! Και με ιερόν Δήμητρας και Κόρης και λατρεία της Κυβέλης!

Το κάστρο της Μυτιλήνης, πρωτεύουσας της νήσου Λέσβου, καταλαμβάνει το υψηλότερο σημείο της χερσονήσου στο BA. άκρον της πόλεως.

Στην αρχαιότητα και μέχρι τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους η σημερινή χερσόνησος ήταν νησί, που χωριζόταν από την υπόλοιπη Λέσβο με τον λεγόμενο «Εύριπο[1] των Μυτιληναίων» (παρακάτω φωτογραφία) το κανάλι που διατρέχοντας περίπου τον δρόμο της σημερινής αγοράς ένωνε τα δύο λιμάνια της πόλεως.

Το βυζαντινό κάστρο έχει καταλάβει την θέση της αρχαίας ακροπόλεως, η μορφή της οποίας μας είναι άγνωστη κατά την περίοδο της κλασσικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας.

Η παλαιότερη φάση κατασκευής του κάστρου ανάγεται στον 6^ο αιώνα μ.Χ. και στην ευρεία οικοδομική δραστηριότητα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, ωστόσο τα λιγοστά ιστορικά και ανασκαφικά στοιχεία δεν μας επιτρέπουν την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

Η πρώτη μνεία για την ύπαρξη του κάστρου προέρχεται από μια πατριαρχική συνοδική απόφαση του 1324, η οποία αναφέρει ένα μετόχι της μονής των Οσίων Πατέρων Δαφνέας μέσα στο Κάστρο της Μυτιλήνης.

Από την βυζαντινή φάση σώζονται σήμερα μόνο τρία τμήματα:

Μία βυζαντινή πυλίδα στην βόρεια πλευρά των τειχών,

Ο ανατολικός τοίχος του κεντρικού οχυρωματικού περιβόλου και

Η δεξαμενή στο μεσαίο κάστρο.

Στα 1355 η Λέσβος παραχωρείται ως προίκα στην αδελφή του αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου, κατά τον γάμο της με τον Fr. Gattelusio. Η ηγεμονία του οίκου των Gattelusi θα διαρκέσει μέχρι το 1462.

Από τα πρώτα έργα που πραγματοποιούν οι νέοι ηγεμόνες είναι η ανακαίνιση του κάστρου, το 1373, όπως μας πληροφορεί η λατινική επιγραφή που είναι εντοιχισμένη πάνω από την Μεσαία (Δυτική) πύλη. Η νέα οχύρωση ακολουθεί σε γενικές γραμμές την προϋπάρχουσα βυζαντινή. Ο χώρος διαρθρώνεται σε δύο τμήματα, το σημερινό Πάνω και το Μεσαίο Κάστρο, ενώ ο εντόπιος πληθυσμός κατοικεί στο οχυρωμένο προάστιο του Μελανουδίου.

Ο δυνατός σεισμός του 1384 υπήρξε καταστροφικός για την πόλη και το κάστρο. Από την βασιλική οικογένεια επιβίωσε μόνο ο μικρότερος γιος Giacomo.

Μέχρι και το 1403 δεν φαίνεται να αποκαταστάθηκαν οι ζημιές που προκάλεσε ο σεισμός. Οι δύο τελευταίοι Γατελούζοι, ο Δομένικος (1445 - 1458) και ο αδερφός του Νικόλαος (1458 - 1462) πραγματοποίησαν εργασίες ενίσχυσής του. Επί Δομένικου τοποθετήθηκαν τα πρώτα κανόνια, ενώ επί Νικολάου διαμορφώθηκαν προμαχώνες και ενισχυτικά τείχη, πολεμίστρες, τάφροι και παρατηρητήρια. Από την γενουατική φάση του κάστρου σώζονται σήμερα ο κεντρικός οχυρωματικός περίβολος (Donjon) και τα ερείπια της εκκλησίας του Αγ. Ιωάννη.

Τον Σεπτέμβριο του 1462 οι Οθωμανοί κατέλαβαν την πόλη της Μυτιλήνης, ύστερα από μία σύντομη αλλά βίαιη πολιορκία.

Το 1501, επί σουλτάνου Bayezid και μετά τις καταστροφές που υπέστη το Κάστρο κατά την διάρκεια του Ενετοτουρκικού Πολέμου (1499 - 1504), επισκευάσθηκαν οι κατεστραμμένες οχυρώσεις του βόρειου λιμανιού, κατασκευάσθηκαν δύο μεγάλοι στρογγυλοί οχυρωματικοί πύργοι με κανονιοθυρίδες και αναπτύχθηκαν νέα τείχη.

Νέες κατασκευές εκσυγχρονισμού του κάστρου αναλήφθηκαν το 1643 - 1644 από τον Μπεκήρ πασά, επί των ημερών του σουλτάνου Ιμπραήμ Χαν, ίσως εν όψει του Κρητικού Πολέμου είτε εξ αιτίας καταστροφής από σεισμό. Πραγματοποιήθηκαν επισκευές των τειχών και ανέγερση ενός νέου τείχους μπροστά από το υφιστάμενο μεσαιωνικό. Μπροστά από τις νέες αυτές κατασκευές δημιουργήθηκε μια βαθειά και πλατειά τάφρος.

Το 1756 ο ναύαρχος Κουραματζής πρόσθεσε ένα πολυγωνικό πύργο κοντά στο λιμάνι της Επάνω Σκάλας (παρακάτω φωτογραφία).

Νέες εκτεταμένες επισκευαστικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν, ύστερα από σεισμό, στα 1765 - 1766.

Στην διάρκεια του 19ου αιώνα η λειτουργία και ο χαρακτήρας του κάστρου είχαν πλέον μεταβληθεί. Το κάστρο προσέλαβε περισσότερο στρατιωτικό χαρακτήρα, όπως υποδεικνύουν οι στρατώνες που κατασκευάσθηκαν κοντά στον μενδρεσέ και η γειτονική πυριτιδαποθήκη.

Η Λέσβος περιήλθε στο ελληνικό κράτος στις 8.11.1912. Το εντός των τειχών τμήμα συνέχισε να κατοικείται μέχρι και λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Από την δεκαετία του 1970 το κάστρο αποκτά την λειτουργία μνημείου, επισκευάζεται και συντηρείται.

Η διάταξή του ακολουθεί την μορφολογία της χερσονήσου. Διαιρείται σε τρία τμήματα: το Άνω, το Μεσαίο και το Κάτω Κάστρο.

Το Άνω Κάστρο είναι προσιτό από την κεντρική διπλή πύλη στην νότια πλευρά του. Στον ΒΑ. προμαχώνα της πύλης είναι εντοιχισμένες μαρμάρινες πλάκες με τα εμβλήματα των Γατελούζων και των Παλαιολόγων, καθώς και μία τουρκική επιγραφή. Στα δεξιά της εισόδου υψώνεται ο κεντρικός οχυρωματικός περίβολος. Στον χώρο αυτό βρίσκονται τα σημαντικότερα διοικητικά και θρησκευτικά κτίσματα του κάστρου. Περιλαμβάνει 5 πύργους (ακρόπυργους - φωτογραφία παρακάτω), που ορίζουν ένα ορθογώνιο αίθριο χώρο και δύο δωμάτια στην ανατολική πλευρά του. 

Στον κεντρικό δυτικό πύργο υπάρχει αφιερωματική πλάκα με τα οικόσημα των Γατελούζων και των Παλαιολόγων. Στην κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε αρχαίο οικοδομικό υλικό, προερχόμενο από κτήρια που είχαν παρακμάσει την εποχή αυτή, όπως το θέατρο της Μυτιλήνης. Στην εσωτερική αυλή του Περιβόλου διατηρείται από την οθωμανική περίοδο η πυριτιδαποθήκη, στο ισόγειο της οποίας διέμενε η τούρκικη φρουρά. Εξωτερικά του Περιβόλου και σε μικρή απόσταση από αυτόν υπάρχουν τα ερείπια του Κουλέ τζαμί, κτισμένο πάνω σε μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, η οποία πιθανότατα ταυτίζεται με τον ναό του Αγ. Ιωάννη και χρησίμευε ως ταφική εκκλησία των Γατελούζων ηγεμόνων και της οικογένειας τους. Στην παραπάνω υπόθεση συνηγορούν οι ταφές που αποκαλύφθηκαν ανατολικά και δυτικά του ναού και η σαρκοφάγος, όπου κατά την παράδοση τάφηκε ο Φραγκίσκος Α΄ και η Μαρία Παλαιολογίνα.

Στα βόρεια του τζαμιού οι ανασκαφές έφεραν στο φως ιερό Δήμητρας και Κόρης που τεκμηριώνει την κατοίκηση της περιοχής κατά την αρχαιότητα. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν ενδείξεις και για την λατρεία της θεάς Κυβέλης.

Στο Μεσαίο Κάστρο η είσοδος γίνεται και μέσω μιας ακόμη πύλης, της Ορτά Καπού. Ο χώρος αυτός περιλαμβάνει πολλά θρησκευτικά και κοσμικά κτήρια της οθωμανικής περιόδου, τα οποία διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Από τα θρησκευτικά κτήρια ξεχωρίζει ο τεκές (οθωμανικό μοναστήρι) και ο μενδρεσές (οθωμανικό ιεροδιδασκαλείο), που περιελάμβανε ένα δημόσιο μαγειρείο-πτωχοκομείο (imaret) στο ισόγειο και 10 τρουλλοσκέπαστα κελλιά δερβίσηδων και μια μεγάλη αίθουσα προσευχής και διδασκαλίας στον όροφο. Με την θρησκευτική ζωή των μουσουλμάνων σχετίζεται και το λουτρό, που παράλληλα όμως εξυπηρετούσε και τις καθημερινές ανάγκες υγιεινής. Από τα κοσμικά κτήρια ενδιαφέρον παρουσιάζει η Πυριτιδαποθήκη (παρακάτω φωτογραφία), κατασκευασμένη εξ ολοκλήρου από πέτρες για την αποφυγή κινδύνου ανάφλεξης.

Και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο-Φυλακές.

Τέλος τις ανάγκες ύδρευσης εξυπηρετούσαν οι κρήνες και η δεξαμενή χωρητικότητας 400 κυβικών νερού. Η δεξαμενή που καταλαμβάνει την θέση δημόσιου ρωμαϊκού κτίσματος διακρίνεται για τις πολλές οικοδομικές φάσεις της, μια εκ των οποίων ανάγεται στην βυζαντινή εποχή.

Το Κάτω Κάστρο αποτελεί προσθήκη του 1644 από τον Ιμπραήμ Χαν με σκοπό την προστασία του βόρειου λιμένα και την σύνδεση του με το κάστρο. Η είσοδος σε αυτό γινόταν από διπλή πύλη στην βόρεια πλευρά, η οποία γκρεμίστηκε το 1960 για να καταστεί δυνατή η διέλευση των οχημάτων. Στον χώρο υπήρχαν περίπου 80 κατοικίες για τις ανάγκες του οθωμανικού στρατού. Σήμερα σώζονται κάποιες από τις οικίες αυτές, ένα λουτρό και μία κρήνη.

ΠΗΓΗ: Σ. Γεωργιάδου (αρχαιολόγος), ΥΠΠΟΑ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.5.2021. Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις» (απόσπ.).

Έργα αναδείξεως

Με γοργούς ρυθμούς εξελίσσονται τα έργα προστασίας και ανάδειξης του Κάστρου της Μυτιλήνης, τα οποία χρηματοδοτούνται από το Υπουργείο Πολιτισμού, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου, των ΕΣΠΑ 2014-2020 και 2021-2027. Ένα σύνολο σημαντικών μελετών έχει πλέον ολοκληρωθεί -γεωτεχνική, αρχιτεκτονικές, στατικές μελέτες του Μεγάλου Περιβόλου, του Ακρόπυργου, της οθωμανικής Πυριτιδαποθήκης- προκειμένου να προχωρήσουν απρόσκοπτα οι αναστηλωτικές εργασίες τις οποίες εκτελεί το Υπουργείο Πολιτισμού δια της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου.

Η Υπουργος Πολιτισμού Λ. Μενδώνη, δήλωσε: «Το Κάστρο της Μυτιλήνης είναι ένα από τα μεγαλύτερα σωζόμενα μεσαιωνικά κάστρα της Μεσογείου, έκτασης 60 στρεμμάτων. Αποτελεί έργο κυρίως των Γατελούζων, που κυριάρχησαν στο νησί την υστεροβυζαντινή περίοδο (1355-1462) και των Οθωμανών, που κατέλαβαν τη Λέσβο από το 1462 έως το 1912. Αποτελούσε τον πυρήνα άμυνας και άσκησης της διοίκησης της πόλης κατά τη μεσαιωνική περίοδο. Στο Κάστρο Μυτιλήνης υλοποιείται ένα συστηματικό πρόγραμμα αποκατάστασης των τειχών, του οχυρωματικού περιβόλου και των επιμέρους μνημείων του, με χρηματοδοτήσεις άνω των 15 εκατ. ευρώ από τα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την προστασία, την αναστήλωση και την ανάδειξή του. Στις επεμβάσεις αποκατάστασης του βορειοανατολικού περιβόλου, προϋπολογισμού 2,5 εκατ. ευρώ, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, που βρίσκεται σε εξέλιξη, προστίθεται και το έργο στερέωσης του Μεγάλου Περιβόλου και των μνημείων που εντάσσονται σε αυτόν αλλά και της αποκατάστασης του βόρειου και του δυτικού τείχους, στο Κάτω Κάστρο. Προστατεύουμε και αναδεικνύουμε την αισθητική, την ιστορική και την αρχαιολογική αξία του μνημείου και του συνόλου των υφιστάμενων δομικών και αρχιτεκτονικών στοιχείων του. Σε συνδυασμό με τις αποκατεστημένες αποθήκες Σαπλιτζά, έργο προϋπολογισμού 2,9 εκατ. ευρώ, τις οποίες εγκαινιάσαμε πρόσφατα, τα έργα αποκατάστασης στον Μεγάλο Περίβολο, στο Άνω Κάστρο, στα τείχη στο Κάτω Κάστρο αλλά και στα επιμέρους μνημεία, όπως το οθωμανικό Ιεροδιδασκαλείο, εντάσσονται στο ευρύτερο έργο της ανάδειξης και βελτίωσης της επισκεψιμότητας του Κάστρου, ώστε να συνδεθεί οργανικά με το ιστορικό κέντρο της πόλης και να μετατραπεί σε αστικό χώρο πολιτισμού και αναψυχής, με πολλαπλές λειτουργίες».

Το Κάτω Κάστρο (κατώτερος περίβολος) είναι η επέκταση του Μεσαίου Κάστρου μέχρι τη θάλασσα. Το βόρειο και δυτικό τείχος στο Κάτω Κάστρο αποτελεί τμήμα της επιθαλάσσιας οχύρωσής του, στην οποία διαμορφώνεται ο χώρος των αποθηκών Σαπλιτζά. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας ο χώρος ήταν οι φυλακές Πιρελλί όπου κατά τον Α' ρωσοτουρκικό πόλεμο (1768 - 1774) φυλακίστηκαν οι προύχοντες της Μυτιλήνης μαζί με τον εξόριστο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μελέτιο Β' και τον Μητροπολίτη Μυτιλήνης Γεράσιμο. 

Η βόρεια όψη της επιθαλάσσιας οχύρωσης Σαπλιτζά βλέπει τον αρχαίο λιμένα της Μυτιλήνης, στην οποία εντάσσονταν 4 πύργοι, ο ένας εκ των οποίων κατεδαφίστηκε κατά τον 20ο αιώνα. Τα τείχη της βόρειας όψης του χώρου χρονολογούνται στα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατούμενης Λέσβου (1512 - 1517), μετά την καταστροφή τους από τον βομβαρδισμό των Τούρκων το 1462. Η επιχωμάτωση της περιοχής του λιμένα και η κατασκευή από τον Δήμο Μυτιλήνης νεώτερων κτισμάτων ανάγεται στον 20ό αιώνα. Η νότια τοιχοποιία του χώρου αποτελεί την οχύρωση της περιόδου των Γατελούζων (1355 ‐ 1462). Τα περιμετρικά τείχη του χώρου διέθεταν επάλξεις οι οποίες καταστράφηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα (κατά το 1922), για την κατασκευή της μεταλλικής στέγασης και της χρήσης του ως αποθήκης καυσίμων. Επιπλέον, μεγάλα τμήματα του Κάστρου καθαιρέθηκαν προκειμένου το οικοδομικό υλικό τους να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του προσφυγικού συνοικισμού.

Στόχος του έργου είναι η αποκατάσταση των κατασκευών για την εξασφάλιση της δομικής συνέχειάς τους, με τη σχολαστική διατήρηση όλων των αυθεντικών υλικών. Στις επεμβάσεις περιλαμβάνονται η ενίσχυση της δομής του ανώτερου τμήματος, η τοποθέτηση στραγγιστηρίου συστήματος, η συμπλήρωση των τόξων στις κανονιοθυρίδες, η κατασκευή νέων επάλξεων στο δυτικό τείχος και η συμπλήρωση του λιθόστρωτου περιδρόμου του.

Το συγκρότημα του Μεγάλου Περιβόλου αντιμετωπίζει δομικά προβλήματα, προβλήματα λειτουργικά και ασφάλειας των επισκεπτών αλλά και ανάδειξης της αρχαιολογικής αξίας του. Ως προς την ασφάλεια των επισκεπτών, το συγκρότημα δεν είναι επισκέψιμο λόγω της κακής κατάστασης διατήρησής του αλλά και της δυσκολίας πρόσβασης σε όλους τους χώρους. Ιδίως ο Ακρόπυργος, πρακτικά δεν είναι προσπελάσιμος καθώς δεν υπάρχει γέφυρα προς την είσοδό του ούτε δυνατότητα κατάβασης στο επίπεδο του δαπέδου του ισογείου. Οι προβλεπόμενες εργασίες στον Ακρόπυργο, στους Πύργους και στον Περίβολο αφορούν σε επεμβάσεις στις τοιχοποιίες, στους διαδρόμους επίσκεψης, στα ανοίγματα. Στην Πυριτιδαποθήκη, οι επεμβάσεις αφορούν στις τοιχοποιίες, στους θόλους, στα τόξα, στη στέγη, στα ανοίγματα, στα δάπεδα και στα κιγκλιδώματα. Σκοπός είναι η αποκατάσταση των κατασκευών για την εξασφάλιση της δομικής συνέχειάς τους, με διατήρηση των αυθεντικών υλικών καθώς και ένταξη νέων κατασκευών όπως κιγκλιδώματα, κλίμακες και διαδρομές για την διευκόλυνση της πρόσβασης σε επισκέπτες.

Ο Μεγάλος Περίβολος καταλαμβάνει το ανατολικό άκρο του Κάστρου. Υπήρξε το διοικητικό κέντρο των Γατελούζων και αργότερα των Οθωμανών, και βρίσκεται στο ψηλότερο και καλύτερα οχυρωμένο τμήμα του Κάστρου. Γνωστός και ως «Πύργος της Βασίλισσας ή Donjon», προστατεύεται από πέντε οχυρούς πύργους, τον Ακρόπυργο και τάφρο. Ο Περίβολος κατασκευάστηκε στην εποχή των Γατελούζων, όπως μαρτυρεί εντειχισμένη μαρμάρινη πλάκα με τα εμβλήματά τους. Μόνο ο ανατολικός Πύργος-Ακρόπυργος χρονολογείται στην βυζαντινή εποχή. Κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, ωστόσο, έγιναν μικρής κλίμακας επεμβάσεις με σκοπό την αντιμετώπιση δομικών προβλημάτων. Η πρόσβαση στον Πύργο προστατεύεται από σύστημα αμυντικών διατάξεων. Η είσοδος γίνεται από μικρή πύλη, προσπελάσιμη μέσω κτιστής κλίμακας και ξύλινης γέφυρας. Κινητή γέφυρα οδηγούσε από τη μεγάλη πλατεία εξωτερικά του Περιβόλου, στην εσωτερική αυλή μέσω του κεντρικού δυτικού πύργου. Οι Πύργοι της δυτικής πλευράς διαμορφώνουν επιβλητική όψη προς το εσωτερικό του Κάστρου όπου υπήρχε άνυδρη τάφρος. Το βορειοδυτικό τμήμα της αυλής του Μεγάλου Περιβόλου καταλαμβάνει το κτήριο της Πυριτιδαποθήκης, ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα οθωμανικής αρχιτεκτονικής στο Κάστρο.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, 28.8.2024.

ΣΧΟΛΙΑ Γ. Λεκάκη:

---

[1] Ακόμη υπάρχει σήμερα το επίθετο Ευριπιώτης στην Λέσβο.

καστρο της Μυτιληνης, κτισμα αρχαιο οικοδομικο υλικο, θεατρο πολη ιερο ιερον Δημητρας Κορης λατρεια Κυβελης Δημητρος Κορη θεα Κυβελη Δημητρα λεσβος Μυτιληνη δομικο πολις χερσονησος αρχαιοτητα πρωτα βυζαντινα χρονια νησι Ευριπος των Μυτιληναιων καναλι αγορα δυο λιμανια διλιμενος βυζαντινο αρχαια ακροπολη αγνωστη κλασσικη ελληνιστικη ρωμαικη εποχη παλαιοτερη κατασκευη 6ος αιωνας μΧ οικοδομη αυτοκρατορας Ιουστινιανος ιστορια ανασκαφη πρωτη πατριαρχικη συνοδικη αποφαση 14ος 1324, μετοχι ιερα μονη των Οσιων Πατερων Δαφνεας ιμ Οσιοι Πατερες Δαφνεα βυζαντινη βυζαντιο πυλιδα τειχη τοιχος οχυρωματικος περιβολος δεξαμενη 1355 παραχωρηση νησιου νησου προικα αυτοκρατωρ Ιωαννης Ε Παλαιολογος γαμος γκατελουζιο γκατελουσιο Gattelusio ηγεμονια οικος γκατελουζι γκατελουτσι γκατελουσι Gattelusi 15ος 1462 πρωτα εργα ηγεμονας ανακαινιση 1373, λατινικη επιγραφη εντοιχισμενη Μεσαια Δυτικη πυλη οχυρωση Πανω Μεσαιο πληθυσμος κατοικηση οχυρωμενο προαστιο Μελανουδιο Μελανουδι Μελανουδιον σεισμος 1384 καταστροφη βασιλικη οικογενεια 1403 ζημια Γατελουζοι, Δομενικος 1445 - 1458 Νικολαος 1458 - 1462 εργασιες ενισχυση κανονι προμαχωνας ενισχυτικα τειχη, πολεμιστρα, ταφρος παρατηρητηριο γενουα γενοβα γενουατες γενουατικη φαση οχυρο Donjon ερειπια εκκλησια Αγιου Ιωαννη Αγιος Ιωαννης ιν ιερος ναος αη Γιαννης Σεπτεμβριος 1462 Οθωμανοι τουρκοι καταληψη βιαιη πολιορκια 16ος 1501, σουλτανος βαγιαζητ Bayezid Ενετοτουρκικος Πολεμος βενετια ενετια 1499 - 1504 επισκευη οχυρωση στρογγυλος οχυρωματικος πυργος κανονιοθυριδα εκσυγχρονισμος 17ος 1643 - 1644 Μπεκηρ πασα, Μπεκιρ πασας Ιμπραημ Χαν, κρητη Κρητικος πολεμος μεσαιωνικο 18ος 1756 ναυαρχος Κουραματζης πολυγωνικος Επανω Σκαλα 1765 - 1766 19ος στρατος στρατωνας μενδρεσες πυριτιδαποθηκη ελληνικο κρατος απελυθερωση λεσβου 8 νοεμβριου 1912 νοεμβριος Β Παγκοσμιος Πολεμος 1970 μνημειο ανω, προμαχων μαρμαρινη πλακα εμβλημα Γκατελουζοι Παλαιολογοι τουρκικη διοικηση θρησκευτικο κτισμα πυργοι ορθογωνιος αιθριος χωρος δωματιο οικοσημο αρχαια κτηρια παρακμη οθωμανικη περιοδος φρουρα Κουλε τζαμι τρικλιτη βασιλικη ταφικη ηγεμονια ταφη σαρκοφαγος, παραδοση Φραγκισκος Α Μαρια Παλαιολογινα αρχαιος Ορτα Καπου θρησκεια κοσμικο οθωμανικη τεκες οθωμανικο μοναστηρι μεντρρεσες ιεροδιδασκαλειο δημοσιο μαγειρειο πτωχοκομειο ιμαρετ imaret τρουλλοσκεπαστο κελλι τρουλοσκεπαστο κελι τρουλος τρουλλος δερβισης αιθουσα προσευχη διδασκαλια θρησκευτικη ζωη μουσουλμανοι λουτρο υγιεινη κοσμικα κτηρια πετρα κινδυνος αναφλεξη Στρατιωτικο Νοσοκομειο Φυλακη υδρευση κρηνη δημοσιο ρωμαικο 1644 προστασια βορειο εισοδος 1960 κατοικια οθωμανικος λουτρα Γεωργιαδου Υπουργειο Πολιτισμου Αιγαιο Μεγαλος Ακροπυργος αναστηλωση Εφορεια Αρχαιοτητων Μενδωνη, μεγαλυτερο σωζομενο μεσαιωνας Μεσογειος υστεροβυζαντινη 1355 1462 1462 1912 αμυνα στερεωση αποκατασταση αρχαιολογια αποθηκες Σαπλιτζα θαλασσα επιθαλασσια οχυρωση Σαπλιτζας τουρκοκρατια φυλακες Πιρελλι Πιρελι Α ρωσοτουρκικος ρωσια 1768 - 1774 προυχοντες προυχοντας εξοριστος εξορια Πατριαρχης Κωνσταντινουπολεως Κωνσταντινουπολης Κωνσταντινουπολη Κωνσταντινουπολις Μελετιος Β Μητροπολιτης Γερασιμος κατεδαφιση 20ος οθωμανοκρατια 1512 - 1517 βομβαρδισμος Τουρκια 1462 επιχωματωση Δημος τοιχοποιια 1355 1462 επαλξεις 1922 μεταλλικη στεγαση αποθηκης καυσιμων καυσιμα καθαιρεση προσφυγικος συνοικισμος ελληνες μικρασιατες προσφυγες στραγγιστηριο συστημα τοξο λιθοστρωτος περιδρομος συγκροτημα θολος, στεγη, κιγκλιδωμα Βασιλισσας Βασιλισσα ντονζον Donjon γεφυρα ανυδρη αρχιτεκτονικη Ευριπιωτης

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ