Του Γιώργου Λεκάκη
Ο τάφος του βασιλιά Νάξου, της μυκηναϊκής εποχής της Νάξου, ευρίσκεται στην Κορωνίδα(*), χωριό που φέρει το όνομα μιας από τις τρεις νύμφες - τροφούς του θεού Διονύσου(**).[1] Αλλά πού είναι η πρωτεύουσά του κράτους του;
Η περιοχή έχει δώσει ευρήματα
από την Νεολιθική Εποχή, και από την α΄ περίοδο του κυκλαδικού ελληνικού
πολιτισμού.
Το απόλυτο σημάδι της
μυκηναϊκής βασιλείας είναι ο θολωτός τάφος (αριστερά στην παραπάνω φωτογραφία), σε σχήμα κυψέλης, καλυμμένος από
χώμα (όπως οι τύμβοι). Είναι σπάνιο αυτό στις Κυκλάδες! Υπάρχει ένας ακόμη
τέτοιος στην Τήνο, και ένας στην Μύκονο. Και αυτός είναι ο μόνος γνωστός στην
Νάξο, μέχρι σήμερα…
Ευρίσκεται λίγο έξω από το γραφικό ορεινό χωριό Κορωνίδα(*) - γνωστό και ως Κωμιακή.
Αν και λεηλατήθηκε ο τάφος έχει διάμετρο 3,6 - 3,4 μ. (και ύψος 2,4 - 2,6 μ.). Πιστεύεται ότι εκτίσθη γύρω στο 1400 π.Χ. (τέλη 15ου - αρχές 14ου αιώνα π.Χ.). Η τοποθεσία είναι τοπικά γνωστή ως Αξό / Αξός[2]. Και αυτό την συσχετίζει με την σπουδαία Αξό της Κρήτης… Επίσης άλλο τοπικό τοπωνύμιο, τα Μάλια, με ευρήματα του 3000 π.Χ. και πάλι μας παραπέμπει στην μινωική Κρήτη. Όπως άλλωστε και η ίδια η Κορωνίδα, μας παραπέμπει στον Αποκόρωνα Χανίων… Η Ατσιπάπη Νάξου μας θυμίζει το Ατσιπόπουλο Ρεθύμνης Κρήτης... Ίδια σχεδόν κρητικά τοπωνύμια ευρίσκουμε και στην Κύπρο.
Ίσως μια αόριστη αναφορά (ή
μεταγενέστερη εφεύρεση) στον θρυλικό βασιλιά Νάξο, από τον οποίο ονομάσθηκε το
νησί. Ήταν υιός του θεού Απόλλωνος(4*) ή του Ερμού και της Ακάλλης (κόρης του
Κρητικού βασιλιά Μίνωος)[3]. Ο
βασιλιάς Νάξος, ήλθε από περιοχή της Μ. Ασίας, όπου είχε πάει από την Κρήτη. Η
δε Νάξος αναφέρεται στον ομηρικό ύμνο «Εἰς Ἀπόλλωνα».[4]
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ και ΝΑΞΟΥ, ΕΔΩ.
Η παράδοση υποστηρίζει ότι το νησί προηγουμένως ονομαζόταν από τον Διόνυσο(**). Είχε ένα σημαντικό ιερό στα Ύρια (κοντά στην σύγχρονη πόλη της Νάξου) στους μεταγενέστερους (αρχαϊκούς και κλασσικούς) χρόνους. Το τεράστιο (10,7 - 11 μ.), αλλά ημιτελές, άγαλμα «κούρου» (περίπου του 540 π.Χ.) σε ένα λατομείο κοντά στον Απόλλωνα(4*)[5], βόρεια της Κορωνίδος, μπορεί να τον αντιπροσωπεύει. Υπάρχουν κάποια στοιχεία για λατρευτική δραστηριότητα (ίσως προς τον θεό Διόνυσο(**) ή/και μια θεότητα της γονιμότητας) κατά την διάρκεια των μυκηναϊκών χρόνων στα Ύρια.
Κοντά, λίγο πιο βόρεια, ανακαλύφθηκε και ένας μεγάλος μυκηναϊκός οικισμός, με διπλό λιμάνι (εκατέρωθεν της νησίδας, που εξ αυτού επήρε το όνομα Παλλάτια (παραπάνω φωτογραφία) και που τότε ήταν χερσόνησος). Όλοι ξέρουν την Πορτάρα επ’ αυτού. Στην παρακείμενη νησίδα, Άλκη, ερείπια αναγνωρίζονται από τους εντοπίους ως «Λουτρά της Αριάδνης». Στο άλλο, το νότιο κέρας του όρμου της Χώρας, ευρίσκεται η Στελίδα, που έχει δώσει κατοίκηση 260.000 χρόνων…
 |
| Χρυσά ευρήματα από την Γκρότα. |
Ο πλούτος αυτού του κέντρου
μπορεί να μετρηθεί από τα ευρήματα των τάφων κοντά στην Γκρόττα - παραπάνω φωτογραφία (η
οποία τώρα, σε μεγάλο βαθμό, είναι βυθισμένη στα νερά του Αιγαίου) και τα
περίχωρά της. Αυτό το μέρος θεωρείται ότι είναι το κύριο κέντρο του νησιού, από
περίπου το 1450 π.Χ. και μετά.
Επιστρέφουμε στον θαμμένο
ηγεμόνα στην Κορωνίδα:
Δεν υπάρχει περίπτωση ένας
ηγεμόνας να είχε ταφεί τόσο μακριά από την έδρα της εξουσίας του. Όποιος
θάφτηκε στον ταφικό θόλο της Κορωνίδας, πρέπει να διέμενε εκεί κοντά. Το
πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν εντοπιστεί (ακόμη!) σημαντικές μυκηναϊκές
τοποθεσίες στην περιοχή…
Ωστόσο, η ίδια η Κορωνίδα θα
ήταν ένα τέλειο κέντρο με θέα[6] - παραπάνω φωτογραφία - στην
ακτή και την θάλασσα. Άλλωστε Κορωνίδα, Κόρωνος = κορώνα, κορυφαία. Είναι
γνωστή για την ιστορική κρήνη γλυκού νερού και τα γεωργικά προϊόντα της, και δη
το κρασί της, που είναι δημοφιλές σε όλο το νησί.
Αναρωτιέται κανείς τι
κρύβεται κάτω από την Παναγία Θεοσκέπαστη[7] (παραπάνω φωτογραφία)...
ΠΗΓΗ: J. Kelder (αρχαιολόγος). Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.9.2014.
(*) Η Κωμιακή[8] ή
Κορωνίδα / Κορωνίς[9], είναι
το βορειότερο ορεινό χωριό της Νάξου (σε υψόμετρο 550 - 620 μ.), στον 37ο
παράλληλο [37°8′44″N 25°31′47″E].
Κατοικείται από την
προϊστορική εποχή. Και όπως υποδηλώνει το όνομά της ήταν κέντρο (κώμη) πολλών
μικρότερων οικισμών. Αυτό το υποστηρίζει μεγάλος αριθμός τάφων της
Πρωτοκυκλαδικής περιόδου (3500 π.Χ.) που ευρίσκονται γύρω από το χωριό, αλλά
και στην ευρύτερη περιοχή. Ερείπια από «προϊστορικά» κάστρα (με την γενική
ονομασία «Ελληνικά») διασώζονται, σε μεγάλη έκταση, στις γύρω περιοχές
Μυρίση - Κανά, Γυναικόπετρα Φανερωμένης, Τρυπητός, κ.α.
Το όνομα Κορωνίς εμφανίζεται, για πρώτη φορά, το 1834, με την ίδρυση δήμων. Ήταν ένας από τους πέντε δήμους της Νάξου. Περιελάμβανε τους οικισμούς: Κωμιακή, Βόθροι, Σκαδό, Μέση, Κεραμωτή, Απόλλωνα(4*)[10], Σκεπόνι, Χίλια Βρύση κλπ. Έδρα του Δήμου Κορωνίδος ορίστηκε ο οικισμός της Κωμιακής.
Εντυπωσιακό το ηρώον του
χωριού.
Λίγο πιο νότια, όμως υπάρχει
και η Κόρωνος. Απέχει 36 χλμ. ανατολικά της Χώρας Νάξου, στον 37ο
παράλληλο [37°07′00″N 25°31′50″E] έχει 6 κύριες γειτονιές: Ανεγυρίδα, Απάνω
Στέρνα, Κάστρο, Λειβαδάκι, Κάτω Γειτονιά και Πλάτσα). Το δυτικό κομμάτι
ονομάζεται Προσήλια Κόρωνος, και το ανατολικό, Αφήλια Κόρωνος, όπου κείται η
Αμμόμαξη[11]. (Τα
δύο αυτά κομμάτια ενώνονται με μικρό γεφύρι στον Ρυάκα ή Ρέμα της Λαγκαδιάς, σε
υψόμετρο 540 μ. δίπλα στο οποίο ευρίσκεται η πλατεία («πλάτσα») του χωριού.
Ελέγετο και Τρικουκιαί / Τρικοκκιές[12](***) και Βόθροι - παράφραση εκ του Βότρυς, ιερόφυτο του Διονύσου(**)[13].
Ανήκει στα λεγόμενα
Σμυριδοχώρια (μαζί με την Απείρανθο, την Κεραμωτή, το Σκαδό, και τον Λυώνα),
όπου ακόμη και σήμερα εξορύσσεται η ναξία λίθος ή ναξιακή σμύρις[14].
Και το βουνό στο οποίο είναι κτισμένη λέγεται Κόρωνος (με κορυφή το Μαύρο Βουνί, ύψους 999 μ.), της οροσειράς του Ζα (επίσης κρητικό τοπωνύμιο του Διός). Ψηλά σε αυτό το βουνό, στον «Κακό Σπήλιo» ευρέθη και υπάρχει η επιγραφή των προκλασσικών χρόνων που σημειώνει: «ΔΡΙΟC ΔΙΟΝΥCOY»(**). Το Κακό Σπηλιό έχει κατοίκηση από την νεολιθική εποχή. Κοντά στο χωριό αναφέρεται και σπήλαιο του Πανός, επίσης με αρχαία χρήση.
Πρόκειται για έναν από τους
παλαιότερους οικισμούς της Νάξου. Αναφέρεται από το 1200 μ.Χ. Οι κάτοικοί του
χορεύουν ακόμη τον αρχαίο χορό αγέρανο (του Θησέα) και τον επίσης αρχαίο συρτό.
Ενδιαφέρον έχει και η μοναδική ντοπιολαλιά τους, που έρχεται κατ’ ευθείαν από αρχαίες
ελληνικές διαλέκτους.[15]
Το χωριό δεινοπάθησε κατά την
γερμανική Κατοχή, όταν 377 - 402 άνθρωποι πέθαναν (κυρίως τα δύο τελευταία
χρόνια) από πείνα! «Όλοι οι άνθρωποι ήταν ή αποσκελετωμένοι ή πρησμένοι, και
δεν είχαν στο τέλος ούτε αντοχή ούτε έγνοια να θάψουν τους πεθαμένους»[16]. «Τα σπίτια
έμειναν κλειστά, γιατί δεν απέμεινε άνθρωπος στο σπίτι».[17]
Η Κόρωνος διαθέτει Λαογραφικό
Μουσείο, που πρέπει να επισκφετείτε.
Στην Κόρωνο υπάγονται οι
οικισμοί Λυώνας[18],
Αργοκοίλι ή Αργοκοιλιώτισσα και Ατσιπάπη[19].
Έχει χαρακτηριστεί «παραδοσιακός οικισμός» από το 1988.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Λεβογιάννης Ν. «ΚΩΜΙΑΚΗ».
- Χουζούρης Ι. «Λαϊκή Ποίηση για την Κόρωνο
Νάξου και την Ιστορία της», 1997.
- Grimaldi[20] «Ιστορία της Νάξου», 1840 (υπάρχει μόνον χειρόγαφη)!
(***) Από το όνομα των δένδρων του χωριού (επιστημονικό
όνομα, mespilus oxyakantha). Η τρικοκκιά είναι ο κράταιγος (= κραταιός) ο
οξυάκανθος, που ζει έως και 400 χρόνια. Λέγεται και μπουρμπουτζελιά / μουμουτζελιά,
μουρζιά / μουρτζιά (κράταιγος ο μονόγυνος), ξανθή τσαπουρνιά, τσιατσιά,
ξαγκαθιά, κ.ά. Έχει ένα κόκκινο χρώμα καρπών και ανθίζει τον Μάιο.
Οι κόκκινοι καρποί της (τα τσιάτσια) χρησιμοποιούνται
στην παραδοσιακή ιατρική ως τονωτικά του κυκλοφορικού συστήματος. Είναι
στυπτικό (για την διάρροια και την δυσεντερία). Από τον 19ο αιώνα,
το τσάι από άνθη και φύλλα κραταιού άρχισε να χρησιμοποιείται ως καθαριστικό
αίματος. Από τις αρχές του 20ού αιώνα, τα φρούτα και τα άνθη του κράταιγου
συνιστώνται ως φάρμακο για παθήσεις της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων. Τα
λουλούδια του συλλέγονται για βάμμα στην αρχή της ανθοφορίας, ξηραίνονται κάτω
από θόλο στους +40°C. Οι καρποί συλλέγονται στο στάδιο της πλήρους ωρίμανσης
και ξηραίνονται σε ζεστούς χώρους σε θερμοκρασίες έως +70°C. Τα κύρια δραστικά
συστατικά τους είναι τα φλαβονοειδή: υπεροσίδη, κουερσιτρίνη, κερσετίνη,
βιτεξίνη, ακετυλοβιτεξίνη, καθώς και υδροξυκινναμωμικά οξέα - καφεϊκά και
χλωρογονικά. Τα φάρμακα που παρασκευάζονται από τον κράταιγο έχουν καρδιοτονωτική
δράση. Ενισχύουν τις συσπάσεις του μυοκαρδίου (αλλά μειώνουν την διεγερσιμότητα
του). Αυξάνουν την κυκλοφορία του αίματος στα στεφανιαία και τα εγκεφαλικά
αγγεία. Αυξάνουν την ευαισθησία του καρδιακού μυός. Εξαλείφουν τον πόνο και την
ενόχληση στην περιοχή της καρδιάς. Σκευάσματα από κράταιγο χρησιμοποιούνται σε
σύνθετη θεραπεία λειτουργικών διαταραχών της καρδιάς, καρδιαλγίας,
εμμηνοπαυσιακού συνδρόμου, υπέρτασης, ασθενο-νευρωτικών καταστάσεων, κλπ. Στην
επιστημονική ιατρική χρησιμοποιείται βάμμα αλκοόλης, καθώς και υγρά και
παχύρρευστα εκχυλίσματα από λουλούδια και φρούτα κράταιγου. Οι κράταιγοι είναι
μελισσόφυτα. Οι μέλισσες τα επισκέπτονται πρόθυμα, αλλά δεν παράγουν μεγάλη
ποσότητα μελιού και γύρης.
Επειδή, λοιπόν, ήταν επίπονη και επιτακτική η ανάγκη συλλογής ανθέων και καρπών του, τον Μάιο, από την αρχαιότητα, συνδέθηκε με τελετουργίες καθαρμού και αγνείας του μήνα. Δεν επιτρέπονταν οι γάμοι τον μήνα Μάιο για να είναι όλοι στην τόσο απαραίτητη για την οικονομία και την υγεία τους, συγκομιδή...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Αλλά Κορώνη ελέγετο και η μητέρα του Ασκληπιού, κόρη του Φλεγύα. Και ο Ασκληπιός σχετίζεται με τον Απόλλωνα(4*), ο οποίος σχετίζεται με την περιοχή αυτή της Νάξου.
[2] Στην θέση Αξός, στα βόρεια της Κωμιακής, και κοντά
στα τελευταία σπίτια της και την παλαιά «Βρύση της Χωστής» εντοπίστηκε το 1995
από τον Κωμιακίτη φιλόλογο-συγγραφέα Ν. Ι. Λεβογιάννη, ένας - μοναδικός στην
Νάξο - θολωτός μυκηναϊκός τάφος. Τον είχε ανασκάψει το 1910 ο αρχαιολόγος Στέφανος
Κλων. Αλλά είχε… ξεχαστεί…
[3] Η νύμφη Ακάλλη ή Ακακαλίς ή Ακαλίς ήταν κόρη του Μίνωος και της Πασιφάης, πριγκήπισσα της Κρήτης.
Μητέρα και του Κύδωνα (με τον Ερμή ή τον Απόλλωνα(4*)). Και του Μιλήτου (με Απόλλωνα(4*)). Αλλά φοβούμενη την οργή του πατρός της, εγκατέλειψε τον Μίλητο, βρέφος. Τότε ο Απόλλων(4*) διέταξε τους λύκους να το αναθρέψουν μέχρι να το πάρουν οι βοσκοί. Ο Μίλητος αυτός είναι ο ιδρυτης την σπουδαάς ομώνυμης πόλεως της Μ. Ασίας!
Μητέρα και του Αμφίθεμη (επίσης από τον Απόλλωνα(4*)), τον οποίο έτεκε στην Λιβύη, εξόριστη από τον Μίνωα λόγω παράνομης σχέσης. Απόλλων(4*) και Λιβύη είχαν μεγάλη σχέση.
Μητέρα και του Οάξου (επίσης από τον Απόλλωνα(4*)), επώνυμου ήρωα της Οαξού / Αξού στην Κρήτη.
Όταν ο Απόλλων(4*) εξορίσθηκε για να καθαρθεί από την δολοφονία του Πύθωνος, ερωτεύτηκε την Ακάλλη, στον Τάραντα των Σφακίων Χανίων Κρήτης. Από την ένωσή τους εγεννήθησαν ο Φυλακίδης και ο Φίλανδρος. Απ’ εκεί έφυγαν ο Απόλλων(4*) με Κρητικούς Σφακιανούς και ίδρυσαν το ιερό μαντείο των Δελφών, που λειτούργησε υπέρ του Απόλλωνος(4*), πλέον και όχι υπέρ της Γαίας, όπως ήταν παλαιότερα. Το υπενθύμισαν αυτό οι κάτοικοι της κρητικής πόλης Ελύρου, οι οποίοι απέστειλαν στους Δελφούς ένα χάλκινο άγαλμα μιας κατσίκας, που θηλάζει αυτά τα δύο παιδιά. - ΠΗΓΕΣ: Απολλώνιος Ρόδιος, 4.1492. Παυσανίας «Ελλάδος περιήγησις», 8.53.4 και 10.16.5. Στέφ. Βυζάντιος. Ant. Liberalis «Metamorphoses». Schmitz L. στο W. Smith «Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology», 1867.
[4] Στον ίδιο ύμνο, από τις Κυκλάδες, αναφέρονται και η
Πάρος, η Δήλος και η Ρηναιά (Ρήνεια).
[5] Ευρίσκεται στον 37ο παράλληλο [37°10′53″N
25°33′3″E]. Με λιμάνι (τουλάχιστον) από τον 7ο αι. π.Χ. – βλ.
αρχαιολόγο Αγγ. Σίμωσι, περιοδικό «Ναξιακά» (Σεπτ. – Νοέμ, 2007). Μέσα δε στον
οικισμό, υπάρχουν θεμέλια κτηρίων, πεζουλών, αρχαίος δρόμος, ένα
μαρμαροστρωμένο καλντερίμι, επάνω στο οποίο μετέφεραν στην θάλασσα (μάλλον με
το σύστημα της διολίσθησης;) τους μαρμάρινους όγκους για φόρτωση στα πλοία. Το
Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο με ομόφωνη απόφασή του (24.4.2012) οριοθέτησε
ως ενάλιο αρχαιολογικό χώρο τον όρμο του Απόλλωνα για την προστασία του αρχαίου
μόλου (ΦΕΚ 292/14.9.2012).
Στην δε κορυφή του λόφου του λατομείου, υπάρχει η επιγραφή «ΟΡΟΣ ΧΩΡΙΟΥ ΙΕΡΟΝ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ» (4*) (5ου - 4ου αι. π.Χ.). Προφανώς υπήρχε ιερόν του θεού. Στο βουνό Καλόγερος (ανατολικά του όρμου του Απόλλωνος(4*)) κείτονται τα ερείπια του «Κάστρου του Καλοέρου». Με χρήση από την προϊστορική έως την βυζαντινή εποχή και την οθωμανοκρατία. Σώζονται ένας προϊστορικός πύργος με κυκλώπεια τείχη, πύργοι, δωμάτια και δεξαμενές και εγκαταστάσεις βυζαντινών χρόνων, κ.ά.
[6] Από το Αργοκοίλι (όπου και το μοναστήρι της Παναγίας
Αργοκοιλιώτισας) η θέα φτάνει έως τα Δωδεκάνησα, την Ικαρία και την Μικρά Ασία!
[7] Στην εκκλησία διασώζονται αγιογραφίες των αρχών του 20ού αι. του Μυτιληνιού (άγνωστου εν γένει) ζωγράφου Μαλούκη. [Φαίνεται να υπάρχει και άλλη σχέση μεταξύ Λέσβου και Νάξου, όπως μαρτυρούν τα αιολικά τοπωνύμια: Πολύχνι - Πολυχνίτος, Αγιασσώ - Αγιάσσος, Σιάγριον - Σίγρι Μέση - Μέσον, κ.ά.]. Στα πρόσωπα αποτυπώνονται φυσιογνωμίες κατοίκων του χωριού, που ζούσαν την περίοδο που φιλοτχενούσε ο καλλιτέχνης, ως άλλος Θεόφιλος. Εχουν κηρυχθεί προστατευόμενο μνημείο απ' την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
Μες το ίδιο επίθετο της Παναγίας υπάρχουν εκκλησιές
στην Κερατέα Αττικής, στην Κάρυστο Ευβοίας, στην Άνδρο και στον Σκάρο Φιρών
Θήρας Κυκλάδων, σε έναν βράχο στην Κάτω Πάφο Κύπρου (του 1926 επί παλαιότερης
εκκλησίας), κ.α. – βλ. Γ. Λεκάκης «Ταματα και αναθηματα».
[8] Το τοπωνύμιο Κωμιακή διασώζεται σε έγγραφα της
Φραγκοκρατίας, από τα μέσα του 15ου (σε λατινική γραφή με τις
ονομασίες Chimiachi (1449) – που ίσως να σημαίνει και Κυμιακή - και Comiachi
(1537)]. Η πρώτη καταγραφή του τοπωνυμίου στα ελληνικά, ευρίσκεται σε
δικαιοπρακτικό έγγραφο του 1639 (διαθήκη της Βαγιανής Χωριανού).
[9] Τοπωνύμιο Κορώνη υπάρχει και σε Μεσσηνία, Ζάκυνθο, Αργολίδα,
Αρκαδία, Πρέβεζα, Άρτα (Κορωνησία), κ.ά.
[10] Στον παραθαλάσσιο οικισμό Απόλλωνα(4*), το επίνειον της Κωμιακής, ευρίσκεται ένα από τα δυο αρχαιότερα λατομεία της Νάξου, απ΄όπου πρωτοξεκίνησε η μαρμαρογλυπτική – η μεγαλύτερη πλαστική τέχνη της ελληνικής αρχαιότητος.
[11] Εγκαταλελειμένο χωριό πριν από τον 19ο αιώνα.
Το όνομά του προδίδει την ασχολία των κατοίκων του, που ήταν η συλλογή άμμου.
Ελάχιστα ίχνη του σώζονται. Στην θέση Λιούρι υπάρχει η μεσαιωνική εκκλησία της
Παναγίας της Κεράς. Και αρχαία ευρήματα της περιόδου του κυκλαδικού πολιτισμού.
[12] Ο κάτοικος ή ο καταγόμενος εξ αυτής ή ο εκμεταλλευόμενος το δένδρο ελέγετο Τρικούκης, κλπ. στην Κρήτη Μουρτζιάκης / Μουρτζάκης, κλπ.
[13] Βλ. και επιφανή Γερμανό αρχαιολόγο L. Ross.
Για την ιστορία: «Ο δουξ διήρεσε την Νάξον εις 56
τοπαρχίας και τας έδωσε εις τους ευγενείς να τας διοικούν. Υποσημειούμεν τα
ονόματα των τοπαρχιών. Αι περισσότεραι διεφύλαξαν τα αρχαία των ονόματα:
Στιλίδα, Πολύχνι, Αβολιαντίς, Όσκελος, Σιδηρόπετρα, Αγιασσώ, Τάλι, Μεγάλη
Βίγλα, Σιάγριον, Τρίπος, Κεχριές, Εβριακές, Αρχατός, Μαραθός, Αργία, Μικρά
Αργία, Ετέρα Αργία, Δαμαριώνας, Απλύκι, Έτερο Απλύκι, Πάνορμος, Χείμαρος,
Ανάκια, Χαλάδρι, Καλοστοιχιά, Φωτοδότης, Μυρσίνη, Λάκος, Δρυς, Αγία Κυριακή,
Αμόμαξη, Βόθροι, Μέση, Κωμιακή, Αγία, Κανά, Σκιπώνοι, Χαράδρα, Άγιον Πνεύμα,
Γραβούτις, Κινήδαρος, Κεραμωτή, Συμέρονες, Φανάρη, Φανίλια, Φιλότης,
Αμελαθειού, Ράχη, Φλεριό, Απάνω Κάστρο, Μέλαναις, Μεγάλαις Πέτραις, Άγιος
Δημήτριος, Άγιος Μάμμας, Κοράκια, Ξηρόκαμπος» - βλ. Grimaldi (ορθογραφία του
κειμένου) σε παραρτήματα με τον γενικό τίτλο "Extracts from Authorities"
από το βιβλίο του J. Fotherigham «Marco Sanudo Conqueror of the Archipelago»,
εκδ. Oxford Press, 1915.
[14] Κύριος παραγωγός του ορυκτού είναι ο Κόρωνος. Το
σμυρίγλι χρησιμοποιείτο (και χρησιμοποιείται συνεχώς μέχρι σήμερα) από την
εποχή του κυκλαδικού πολιτισμού! Η σμύριδα της περιοχής είναι πολύ καλής
ποιότητος. Υπάρχουν ορυχεία της από την αρχαιότητα. Είχε χρησιμοποιηθεί και για
την λείανση μαρμάρινων κυκλαδικών ειδωλίων. Οι κάτοικοι ήθελαν κάποτε να
ονομαστεί το χωριό Σμυριδούπολη!
[15] Βλ. και καθηγητή Ν. Ανδριώτη.
[16] Βλ. Ι. Ψαρρός «Η τετράχρονη σκλαβιά στην Κόρωνο».
[17] βλ. Γ. Χουζούρης «Περί κατοχής».
[18] Στην Άβδελη, κοντά στον Λυώνα, ευρεθη οικισμός και
ανασκάφηκε από τον καθηγητή Χρ. Ντούμα. Οι τάφοι αναγνωρίσθηκαν ως της πρώτης
περιόδου του κυκλαδικού ελληνικού πολιτισμού.
[19] Στην Ατσιπάπη υπήρχε και μεσαιωνικός οικισμός και η
Παναγία η Κερά, εκκλησία του 19ου αιώνα.
[20] Στην Κωμιακή είναι γνωστοί οι (μισοερειπωμένοι πλέον)
φράγκικοι πύργοι του Γριμάλδι στο Σκεπόνι, του Ντερεμόν στου Κανά, των Κόκκων
στην Αγιά και το «πυργόσπιτο του Φράγκου», στο κέντρο της Κωμιακής. Ακόμη
υπάρχει το επίθετο Φρατζέσκος εδώ.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook