Το Βυζαντινό
Μουσείο Καστοριάς Μακεδονίας βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της πόλεως στην περιοχή του παλαιού
ξενοδοχείου «Ξενία». Το Μουσείο, μετά την πρόσφατη ανακαίνιση του κτηρίου στο
πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013, επαναλειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2016 και
φιλοξενεί την νέα μόνιμή του έκθεση.
Πρόκειται
για ένα μοναδικό θεματικό μουσείο εικόνων, αφού τις συλλογές του απαρτίζουν
κυρίως φορητά έργα θρησκευτικής ζωγραφικής των βυζαντινών και μεταβυζαντινών
χρόνων.
Στις τρεις αίθουσες, που διαρθρώνονται γύρω από ένα κεντρικό αίθριο, παρουσιάζεται η καλλιτεχνική παραγωγή που απαντά στην Καστοριά σε ισάριθμες θεματικές ενότητες:
- «η Βυζαντινή Καστοριά»,
- «η Μεταβυζαντινή Καστοριά»,
- «τα καλλιτεχνικά
μεταβυζαντινά εργαστήρια».
Στην έκθεση
περιλαμβάνονται φορητές εικόνες κάθε είδους, όπως λιτανείας, δεσποτικές,
λατρευτικές, επιστυλίου και βημόθυρα τέμπλου. Πολλές από αυτές είναι σπάνιας
εικονογραφίας και ζωγραφικής. Λιγοστές αποτοιχισμένες τοιχογραφίες, νομίσματα
και κοσμήματα συμπληρώνουν την γνώση μας για την ακμάζουσα τοπική κοινωνία και
τέχνη της εποχής.
Eνημερωτικές
πινακίδες με εποπτικό υλικό σε άμεσο συσχετισμό με τα εκθέματα, συνθέτουν
μικρές γοητευτικές ανθρώπινες ιστορίες που φωτίζουν άγνωστες πτυχές της
βυζαντινής και μεταβυζαντινής καστροπολιτείας, με πρωταγωνιστές τους κτήτορες
των εκκλησιών, τοπικούς αξιωματούχους, αρχόντισσες και επώνυμους καλλιτέχνες.
Παράλληλα, μέσα από σύγχρονες ψηφιακές εφαρμογές, ο επισκέπτης ανακαλύπτει με
διαδραστικό τρόπο τα πολυάριθμα μνημεία της πόλης, ενώ μαθαίνει τα μυστικά που
κρύβει η τεχνική της κατασκευής μιας βυζαντινής εικόνας.
Η νέα έκθεση
αναδεικνύει την σημασία και την ακτινοβολία της Καστοριάς στο πλαίσιο της
βυζαντινής αυτοκρατορίας, αλλά και των μεταβυζαντινών χρόνων και προβάλλει το
μοναδικό πλούτο των εικόνων της. Παράλληλα προσφέρει στον επισκέπτη τα
ερεθίσματα για να κατανοήσει τις συνθήκες που ευνόησαν την ιδιαίτερη
καλλιτεχνική άνθηση της περιοχής.
Η έκθεση
βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με τις εκκλησίες του ιστορικού κέντρου από όπου
κυρίως προέρχονται οι πολύτιμες αυτές εικόνες. Έτσι το μουσείο γίνεται η
αφετηρία για μια περιήγηση στις γειτονιές και τα λιθόστρωτα καλντερίμια του
βυζαντινού κάστρου, ένα ταξείδι στον χώρο και τον χρόνο, στην Καστοριά, την πόλη
«υπαίθριο μουσείο».
Το Βυζαντινό
Μουσείο Καστοριάς εγκαινιάστηκε το 1989 και λειτούργησε με την αρχική του μορφή
έως τον Ιούνιο του 2013. Μέχρι τότε φιλοξενούσε προσωρινή έκθεση με 35 φορητές
εικόνες, η οποία καταλάμβανε τον έναν από τους τρεις εκθεσιακούς χώρους.
Η έκθεση αυτή, λόγω του προσωρινού χαρακτήρα της, παρουσίαζε σημαντικές ελλείψεις και αδυναμίες, κυρίως εποπτικού υλικού και ερμηνευτικής προσέγγισης, με συνέπεια την απουσία προβολής τόσο της σπουδαιότητας και ακτινοβολίας της περιώνυμης μεσαιωνικής πόλης της Καστοριάς, όσο και της μοναδικότητας του πλούτου των λαμπρών εικόνων της. Για τους λόγους αυτούς, η νεοσύστατη τότε 16η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με την αρμόδια Διεύθυνση Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού, εκπόνησε μουσειολογική – μουσειογραφική μελέτη, η οποία εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το 2010.[1]
Το νέο εκθεσιακό υλικό του Μουσείου επικεντρώνεται, κατά κύριο λόγο σε:
- φορητές εικόνες και βημόθυρα τέμπλου που ανέρχονται σε 75,
- συνεπικουρούμενο από 4 τμήματα αποτοιχισμένων τοιχογραφιών
και
- 50 αντικείμενα μικροτεχνίας.
Η ένταξη του
υλικού επανεξετάστηκε και εκτέθηκε με βάση τις ακόλουθες κατευθύνσεις,
ταυτόσημες με την σύγχρονη μουσειολογική και μουσειογραφική πρακτική:
- Σύνδεση με
το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο της εποχής που επέτρεψε την δημιουργία των
εικόνων και του συστήματος αξιών, που αυτές υπηρετούσαν.
- Έμφαση στην
αδιάλειπτη ακτινοβολία της πόλης της Καστοριάς, η οποία παρά τον περιφερειακό
χαρακτήρα της, άκμασε τόσο στα βυζαντινά, όσο και στα μεταβυζαντινά χρόνια
(9ος - 19ος αι.).
- Δημιουργία
ενός μουσείου προσανατολισμένου αποκλειστικά και μόνο σε βυζαντινές και
μεταβυζαντινές εικόνες, το οποίο τεκμηριώνει το μοναδικό χαρακτήρα τους στην
Καστοριά και την πολυδιάστατη λειτουργία εν γένει των εικόνων στον κόσμο του
Βυζαντίου, ενώ συγκαταλέγεται στα σπουδαιότερα σύνολα εικόνων στον κόσμο.
- Οργάνωση
της έκθεσης εικόνων-κειμηλίων σε άμεσο συνδυασμό με τους ναούς από τους οποίους
προέρχονται, η οποία θα γίνει αφορμή για την πραγματοποίηση αρχαιολογικού
περιπάτου στην Καστοριά, πόλη που θεωρείται κατ' εξοχήν ως πόλη- ανοικτό/ ζωντανό
μουσείο.
- Δημιουργία
ενός μουσείου σύγχρονου και «φιλικού» στον μέσο επισκέπτη που ταυτόχρονα
διατηρεί και τον επιστημονικό χαρακτήρα του.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ,
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 12.12.2020.
Το Βυζαντινό
Μουσείο Καστοριάς πιστοποιήθηκε το 2024.
Το κέλυφός
του–υπερυψωμένο ισόγειο και τμήμα ημιυπογείου- ακολουθεί την κλίση του φυσικού
εδάφους και διακρίνεται για τις καθαρές γραμμές του. Ανακαινίστηκε στο πλαίσιο
του ΕΣΠΑ 2007-2013 και επαναλειτουργεί από το 2016. Η νέα μόνιμη έκθεση, που
αναπτύσσεται σε τρείς αίθουσες, πέριξ ενός αιθρίου, αναδεικνύει την σημασία και
την ακτινοβολία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής Καστοριάς, μέσα από το
μοναδικό απόθεμα των εικόνων της. Εκτίθενται περισσότερες από 70 εικόνες,
χρονολογημένες από τον 12ο έως τον 18ο αι., συνθέτοντας, μαζί με εκείνες που
σώζονται στους χριστιανικούς ναούς της Καστοριάς, ένα σημαντικό σύνολο, εφάμιλλο σε
σπουδαιότητα με αυτό του Αγίου Όρους, της Βερροίας, του Σινά και της Κύπρου. Η
έκθεση του Μουσείου εποπτικά συνδυάζεται
με ψηφιακά ερμηνευτικά μέσα, ενώ διαθέτει και χώρους ανάπαυσης για τους
επισκέπτες. Στο υπόγειο στεγάζονται εργαστήριο συντήρησης και αποθήκες.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ,
22.8.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 23.8.2024.
[1] Η μελέτη που εφαρμόζεται στην νέα έκθεση, σε συνδυασμό και με την Μουσειογραφική μελέτη ωρίμανσης – Πρόταση εσωτερικών διαρρυθμίσεων για την λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση των χώρων του Βυζαντινού Μουσείου Καστοριάς, εντάχθηκε ως έργο στο πλαίσια του «ΕΣΠA Μακεδονία- Θράκη 2007 - 2013» με την Απόφαση 4728/4.12.2012 και συνολικό προϋπολογισμό 1.870.000 ευρώ.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook