Στην θέση
του Αετού Μεσσηνίας υπήρχε αρχαίο πόλισμα από την προϊστορική εποχή. Θεωρείται αρχαίος οικισμος των Ετεομεσσηνίων[5]. Σώζονται στο
κάτω μέρος του χωριού, κυκλώπεια τείχη, υστεροελλαδικής εποχής (1580 - 1120 π.Χ.),
μήκους 1 χλμ. περίπου. Επίσης αρκετά τεκμήρια ζωής κατά τους ιστορικούς
χρόνους, με συνέχεια, από την υστερομυκηναϊκή εποχή, έως την Βυζαντινή[1], την
ενετοκρατία και την οθωμανοκρατία.
Ο Αετός,
με το φράγκικο κάστρο του - το σημερινό ερειπωμένο Παλιόκαστρο[6] - ήταν φυσικό
οχυρό μεγάλης στρατηγικής σημασίας. Περί το 1385 ο Αετός αναφέρεται σαν μια από
τις πιο σημαντικές πόλεις της Μεσσηνίας στην περίοδο της φραγκοκρατίας. Είχε
συνοικισμούς στις πρόποδες της Πύλας, όπου και η σημερινή του θέση, στο Λόπεσι,
στο Παληοχώρι και σε άλλα μέρη όπου υπήρχε νερό.
Τον Οκτώβριο του 1454 στον Αετό στην θέση Πλατανάκια συγκροτείται ηρωική μάχη με αντιπάλους τον φοβερό Τούρκο στρατηγό Τουραχάν μπέη (ή Τουρχάν μπέη) και τον Πέτρο Μπούα[2]. Η μάχη πολύωρη, και με μεγάλες απώλειες και από τις δύο πλευρές. Ο Τουραχάν νικά, παίρνει χίλιους αιχμαλώτους από Ιθώμη και Αετό, τον οποίο και κατακαίει. «Αυτός [ο Τουραχάν] ελθών εν μέσω τόπου, τα μεν ηχμαλώτισε, τα δε ηφάνισε και εξέπρησεν, εξαιρέτως δε την Άκοβαν, τον Αετόν και τα Πενταχύρια».[3]
Το 1647, ο
Αετός και η γειτονική Βυδίσοβα ξανακαταστράφηκαν από τους Τούρκους.
Στον Ενετο-Τουρκικό
πόλεμο (1645 - 1669) για την κατοχή της Κρήτης οι Ενετοί ξεσήκωσαν για αντιπερισπασμό
τους Μεσσηνίους - και δη της ορεινής Τριφυλίας κατά των Τούρκων. Οι οικίες των
Τούρκων να υπέστησαν μεγάλες ζημιές. Αλλά απέτυχε η εξέγερση, και οι Ενετοί εγκατέλειψαν
ανυπεράσπιστους τους πληθυσμούς της Μεσσηνίας στο έλεος των Τούρκων. Ακολούθησε
η άγρια εκδίκηση των Τούρκων. Ολόκληρη η περιοχή της ορεινής Τριφυλίας
παραδόθηκε στο πυρ και το σίδερο. Πυρπολήθηκε το Ρουπάκι, το χωριό των προγόνων
των Κολοκοτρωναίων[4] (των Τσεργίνηδων), η Κοπρινίτσα, το Λόπεσι και ο Αετός.
Από το 1647 μέχρι το 1821 ο Αετός ανέδειξε αξιόλογους κλεφταρματολούς:
- ο Γιώργος Μπέλκος (έπεσε στην Μονή Αιμιαλών, το 1806, πολεμώντας μαζί με τους Κολοκοτρωναίους)
- ο αδελφός του Σταματέλλος (Κουτσοσταματέλλος),
- ο στρατηγός Μήτρος και ο Θεόδωρος Αναστασόπουλος,
- οι Γκότσηδες: Αναγνώστης Γκότσης (έπεσε στο Μανιάκι), ο Κωνσταντής Γκότσης, ο Γεώργιος Γκότσης,
- ο χιλίαρχος Λυμπέρης Δημητρακόπουλος, κ.α.
Από το
1836 ο Αετός έγινε έδρα του Δήμου Αετού, στον οποίο εντάχθηκαν και τα χωριά
Βυδίσοβα (Δροσοπηγή), Μαλίκι (Πολυθέα), Βαρυμπόπι (Μοναστήρι), Σαρακηνάδα
(Κρυονέρι), Μποντιά (Μάλθη), με πρώτο Δήμαρχο τον οπλαρχηγό προεστό και
βουλευτή Γιώργο Γκότση. Έγινε το κέντρο της περιοχής των Κοντοβουνίων.
Τον Ιούνιο
1941 ο νικημένος ιταλικός στρατός έφθασε στην επαρχία Τριφυλίας, σαν κατακτητής.
Στην ορεινή Τριφυλία λίγες ήσαν οι ιταλικές δυνάμεις. Περί τους 150 άνδρες
εγκαταστάθηκαν στο κέντρο της ορεινής Τριφυλίας, το Κοπανάκι. Οι Γερμανοί
κατασκεύασαν οχυρά και τοποθέτησαν βαρύ πυροβολικό ΒΑ. κοντά στην Κυπαρισσία
στην περιοχή του χωρίου Ράχες, με το οποίο κανονιοβόλησαν τον Αετό. Οι Ιταλοί,
από τις πρώτες ημέρες, έβαλαν υπό τον έλεγχό τους όλες τις ελληνικές Αρχές, δικαστικές,
αστυνομικές, διοικητικές και τα αρχεία τους ήσαν πάντοτε στην διάθεση τους. Έτσι,
μέσα σε λίγες ήμερες η επαρχία Τριφυλίας βρέθηκε διοικητικά κάτω από την
κυριαρχία του ιταλικού στρατού Κατοχής. Κατά την απογραφή του 1940 η Τριφυλία
είχε περίπου 62.000 κατοίκους, από τους οποίους οι 20.500 περίπου στο ορεινό
τμήμα της. Καλλιεργούσαν δημητριακά, λάδι και σταφίδα. Πιο αποδοτική ήταν η
κτηνοτροφία. Στον Αετό φύτευαν κρεμμύδια, κ.ά. κηπευτικά με το ευλογημένο νερό
του Κεφαλόβρυσου.
Κατά την
Εθνική Αντίσταση εναντίον των Ιταλογερμανών κατακτητών 1941 - 1944 ο Αετός
συμμετέχει ενεργά σε αντιστασιακές οργανώσεις, σχεδόν με ολόκληρο τον πληθυσμό
του, που μετέχει από ενωρίς στην ιδέα της λευτεριάς της πατρίδας με τις τριάδες,
που σχηματίζουν στα πρότυπα της Φιλικής Εταιρείας, στην «Νέα Φιλική Εταιρεία».
Η ΝΦΕ ιδρύθηκε αρχές Ιουλίου 1941.Το πρόγραμμά της ήταν αντιστασιακό, και
στηριζόταν στην θέληση όλου του λαού για λευτεριά. Η ΝΦΕ της ορεινής Τριφυλίας
ιδρύθηκε σε σύσκεψη που έγινε σε ένα σταφιδόσπιτο του
Αετού, κοντά στο Κοπανάκι. Οι σκοποί της ήταν καθαρά εθνικοί, πατριωτικοί και
απελευθερωτικοί. Αγώνας κατά των κατακτητών με όλα τα μέσα και μέχρι την ένοπλη
σύγκρουση. Στον αγώνα αυτό είχαν το δικαίωμα αλλά και το καθήκον να πάρουν
μέρος όλοι οι Έλληνες. Η ΝΦΕ ήταν οργάνωση Εθνική, πάνω από κομματικές,
πολιτικές και πολιτειακές πεποιθήσεις. Ένα ήταν το κριτήριο για να γίνει ο
καθένας μέλος της ΝΦΕ: η θέληση να αγωνιστεί κατά των κατακτητών, για την
λευτεριά της σκλαβωμένης πατρίδας.
Στις αρχές
ο τρόπος μύησης των μελών στην οργάνωση ήταν συνωμοτικός σε τριάδες, η μία
τριάδα να μη γνωρίζει τα μέλη της άλλης. Όταν σχηματιζόταν μια τριάδα γινόταν
κοινή συνεδρίαση και των τριών μελών της αναλυόταν με πολλές λεπτομέρειες το
πρόγραμμα και οι σκοποί της Ν.Φ.Ε. και στο τέλος ο καθ’ ένας αναλάμβανε το
καθήκον να σχηματίσει άλλη τριάδα, χωρίς να αποκαλύψει την ύπαρξη της τριάδας
πού ανήκε. Με ιδιαίτερο ενθουσιασμό δέχονταν όλοι να μπουν στη Ν.Φ.Ε. για να
αναμετρηθούν και πάλι με τους Ιταλούς. Σε 3 - 4 μήνες όλα σχεδόν τα χωριά
δέθηκαν με το μυστικό της οργάνωσης και η ΝΦΕ υπάρχει στα πιο πολλά χωριά της
ορεινής Τριφυλίας. Πρώτος σε τριάδες είναι ο Αετός, ακολουθούν τα χωριά Αυλώνα, Βασιλικό, Ψάρι, Σιδηρόκαστρο, Κοπανάκι, Πιτσά κ.ά. Στο διάστημα Σεπτέμβρη 1941 - Γενάρη 1942 όλες οι αντιστασιακές οργανώσεις του
τύπου της ΝΦΕ, επώνυμες και ανώνυμες, προσχώρησαν στο ΕΑΜ. Το τμήμα της ΝΦΕ
ορεινής Τριφυλίας προσχώρησε την Κυριακή 25.1.1942.
Από τις
αρχές του Μάη του 1942 άρχισε ο αγώνας κατά της φορολογίας των αγροτικών
προϊόντων, που έκαιγε όλους τους κατοίκους οργανωμένους στο ΕΑΜ ή όχι, καθώς
και της πάταξης της ζωοκλοπής που είχε σαν θύματα σχεδόν ολόκληρο τον πληθυσμό.
Την περίοδο αυτή ο Αετός πληρώνει με το αίμα του Νικολή Λόντου, ενός παλληκαριού
- πρωτοπόρου της Αντίστασης. Τον Λόντο καταδικάζει σε θάνατο και τον εκτελεί το
στρατοδικείο των Ιταλών.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης τα βιβλία του Γ. Λεκάκη για την Κατοχή, ΕΔΩ.
Μετά την
συνθηκολόγηση της Ιταλίας οι αντάρτες πήραν την απόφαση να κατέβουν στην πεδινή
Τριφυλία, στα αστικά κέντρα (Κυπαρισσία, Φιλιατρά, Γαργαλιάνους, Πύλο) και να
αφοπλίσουν τους 2.500 εκεί Ιταλούς. Παρασκευή 10.9.1943 κλιμάκιο ανταρτών 80 - 90
ανδρών, δύο διμοιρίες του 9ου Συντάγματος, ερχόμενο από το Δυρράχι
της Αρκαδίας και κατευθυνόμενο προς Φιλιατρά και Χώρα βρισκόταν στον Αετό με
αρχηγό τον Ναπολέοντα Παπαγιαννόπουλο. Στον Αετό οι αντάρτες έφθασαν, ύστερα
από πορεία πολλών ωρών, μετά τα μεσάνυχτα. Παρέμειναν το πρωινό της Παρασκευής,
έως να ετοιμασθεί πρόχειρο φαγητό να φάνε και να φύγουν. Οι θερμές εκδηλώσεις
των κατοίκων και ο διάχυτος ενθουσιασμός, ύστερα από την συνθηκολόγηση της
Ιταλίας, προμήνυμα της λευτεριάς, καθυστέρησαν την αναχώρηση τους. Ο σύνδεσμος
των ανταρτών τους ειδοποιεί ότι έρχονται περίπου 14 Γερμανοί με ποδήλατα στον
Αετό. Η ομάδα των Γερμανών στρατιωτών φθάνει στον Αετό για να ζητήσει να πάρει
τρόφιμα από την Κοινότητα. Προερχόταν από το γερμανικό κινητό τάγμα του Δωρίου,
το οποίο δεν είχε τακτική επιμελητεία και εξαναγκαζόταν να προμηθεύεται κατά
διαστήματα τρόφιμα από τις Κοινότητες των γειτονικών του Δωρίου χωριών.
Λέγεται
ακόμα πως οι Γερμανοί, για να μην ενθαρρυνθούν οι Έλληνες από την συνθηκολόγηση
της Ιταλίας, έκαναν επίδειξη δυνάμεως, κινητοποιώντας μικρές στρατιωτικές
ομάδες στα χωριά απ' όπου περνούσαν αντάρτες. Έγινε σύσκεψη των ανταρτών στο
σπίτι του Παπαγιάννη με παρόντες και τους τοπικούς αρχηγούς των ανταρτών για το
αν έπρεπε να κτυπηθούν οι Γερμανοί στο χωριό, φοβούμενοι τα αντίποινα.
Αποφασίζουν να κτυπήσουν τους Γερμανούς που είχαν μπει σε μια ταβέρνα του
χωριού. Διατάχθηκε μια ομάδα ΕΛΑΣίτες με ομαδάρχη τον Αετοβουναίο λοχία Πανάγο
Καζάντζα, να μπλοκάρει και να εξοντώσει τους Γερμανούς μέσα στην ταβέρνα. Τα
αλλά τμήματα κινήθηκαν να πιάσουν θέσεις στις άκρες του χωριού και κατά μήκος
του κεντρικού δρόμου. Μα οι Γερμανοί, ώσπου να φθάσει ο Καζάντζας, είχαν αφήσει
την ταβέρνα. Μια ομάδα τους προχώρησε προς το Μαλίκι και οι άλλοι έμειναν στον
Αετό. Η εμπλοκή των ανταρτών με τους Γερμανούς έγινε στο σπίτι του Καζάντζα
(Περιστέρως), με τον Πανάγο Καζάντζα να αρχίζει την μάχη με το περίστροφο καθ’ ότι
το αυτόματό του έπαθε εμπλοκή. Στην σύγκρουση οι αντάρτες δεν είχαν καμμιά
απώλεια. Οι Γερμανοί μέτρησαν στο παθητικό τους 3 νεκρούς, 2 τραυματίες και 7
αιχμαλώτους, ενώ 2 πρόφθασαν να φύγουν. Οι 7 με τον επί κεφαλής τους υπολοχαγό,
που πιάστηκαν αιχμάλωτοι, μεταφέρθηκαν στο χωριό Σελλά με τον οπλισμό τους και
τα ποδήλατα, με τα οποία είχαν ανέβει στον Αετό. Οι Γερμανοί κατακτητές, όπως
συνέβαινε σε παρόμοια περιστατικά σε ολόκληρη την Ελλάδα το 1943, εφάρμοσαν σκληρά
και απάνθρωπα αντίποινα σε βάρος των αόπλων κατοίκων του Αετού.
Στις 11.9.1943 οι Γερμανοί με συνεχείς βολές πυροβολικού καταστρέφουν το χωριό και στην συνέχεια μεταβαίνουν επί τόπου και το καίνε. Οι κάτοικοι το είχαν ήδη εγκαταλείψει μετά τις πρώτες βολές του πυροβολικού. Οι λίγοι γέροντες που έμειναν στο χωριό εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς ή κάηκαν. Εκτελεσθέντες-πυρποληθέντες:
- 7 άτομα από τον Αετό και
- 3 από γειτονικά χωριά.
Από τις 360 κατοικίες καταστράφηκαν περίπου οι 280.
Η αποθηκευμένη σοδειά κάηκε ή λεηλατήθηκε.
Στις 11
Σεπτέμβρη ημέρα Σάββατο και ώρα 7 π.μ. τέσσερις γερμανικές πυροβολαρχίες, δύο
από το Σανοβά, μία από το Δώριο και μία από τις Ράχες, βομβαρδίζουν τον Αετό.
Ακόμη ένα γερμανικό σύνταγμα συνοδευόμενο με οκτώ άρματα μάχης μετά τον
βομβαρδισμό καταφθάνει στον Αετό σε παράταξη μάχης και με την χρήση εύφλεκτης
σκόνης βάζει φωτιά και κατακαίει όλα σχεδόν τα σπίτια του χωριού. Οι κάτοικοι
άοπλοι, απροστάτευτοι, άυπνοι, νηστικοί και ρημαγμένοι, ασθμαίνοντας παίρνουν
των ομματιων τους πανικόβλητοι για τα βουνά. Μερικοί υπερήλικες, αδύνατοι να
τρέξουν, παρέμειναν στα σπίτια, για να βρουν λίγο αργότερα μαρτυρικό θάνατο από
τους Γερμανούς ναζί. Το πεζικό των Γερμανών φθάνει στον Αετό και επιδίδεται σε
λεηλασίες και αφανισμούς. Ουρλιάζει, κλωτσοπατεί, χτυπά αλύπητα με υποκόπανους
όσους βρίσκει μπροστά του, βασανίζει απάνθρωπα, σκοτώνει. Οι άμαχοι έχουν βγει
όλοι έξω από τα σπίτια τους με ότι πρόλαβαν να πάρουν από ρούχα και τρόφιμα. Οι
άνδρες έχουν διασκορπιστεί στα βουνά και στα διπλανά χωριά, καθώς και μερικοί
άμαχοι. Όσοι από τους αμάχους δεν πρόλαβαν να διαφύγουν τους συγκέντρωσαν έξω
από το δημοτικό σχολείο σκοπεύοντάς τους με οπλοπολυβόλα. Άρχισαν τις
ανακρίσεις για την ανεύρεση των σορών των σκοτωμένων Γερμανών ενώ παράλληλα
λεηλατούσαν τα έρημα σπίτια του χωριού. Εφτά μεγάλα φορτηγά αυτοκίνητα
υπερφορτώνονται με λάφυρα και ξεφορτώνονται στο Δώριο, για να σταλούν στην
Γερμανία σαν λάφυρα πολέμου. Αρπάζονται μεταφορικά ζώα και ζώα σφαγής. Εξειδικευμένες
και οργανωμένες για εμπρησμούς ομάδες, μετά την λεηλασία των σπιτιών
εκσφενδόνιζαν με ειδικά πιστόλια στο εσωτερικό κάθε σπιτιού μια άσπρη εύφλεκτη
σκόνη, την πυροβολούσαν και αφού έπαιρνε φωτιά ολόκληρο το σπίτι γινόταν
παρανάλωμα. Σπίτια, καταστήματα, δημόσια γραφεία, σχολεία, εκτός των εκκλησιών
και μικρού αριθμού σπιτιών, έγιναν στάχτη. Το χωριό που πριν λίγες ημέρες
έσφυζε από ζωή, είναι «κρανίου τόπος»...
Σκοτώθηκαν
εκείνην την φοβερή ημέρα οι κάτοικοι Αετού:
1)
Θεόδωρος Καζάντζας (Κοκώνης) του Κωνσταντίνου, Εισπράκτορας του Δημοσίου
Ταμείου Τριφυλίας.
2) Μήτρος
Ρέμπελος (Μητρογληγόρης) του Γρηγορίου. Με τις διόπτρες τους είδαν να κινούνται
και τους έρριξαν με πυροβόλο όπλο.
3) Αλέξιος
Γκότσης (Προκόπης) του Δημητρίου. Τον σκότωσαν μπρος στα μάτια της αδελφής του,
που απ' εκείνη τη στιγμή έχασε τη μνήμη της από το ισχυρό σοκ. Διάτρητος από
σφαίρες βρέθηκε έξω από την ανατολική πόρτα του πατρικού του σπιτιού, που το
έκαψαν.
4)
Κωνσταντίνος Χαϊμανάς (Γυφτογεωργακάς) του Γεωργίου. Τον σκότωσαν κι αυτόν εν
ψυχρώ. Ήταν κεντημένος κυριολεκτικά από σφαίρες.
Έκαψαν
ζωντανούς τους:
1) Γεώργιο
Γεωργιλά του Θεοδώρου,
2) τον
τυφλό Κωνσταντίνο Γκότση (Κόρο) του Πανάγου και
3) τον
Γεώργιο Χαϊμανά (Γεωρηγιαννή) του Ιωάννου, πρωτοξάδερφο του προηγουμένου
Χαϊμανά.
Την ίδια
μέρα στα γειτονικά χωριά εκτελούν τους: Κωνσταντίνο Κατσιάρα, Μήτσο Πετρόπουλο,
Γιαννούλα Δημητροπούλου και τον 20χρονο Νικόλαο Μανωλόπουλο.
Όλοι οι
κάτοικοι έμειναν ανέστιοι, με ό,τι φορούσαν μπροστά σε λοφίσκους στάχτης και
ερειπίων… Γυμνοί, κρυώσανε, πεινάσανε, αρρωστήσανε. Η κρατική βοήθεια ήταν
ανύπαρκτη τότε... Συμβολική η βοήθεια του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού: ένα σακκί
αλεύρι, δέκα οκάδες όσπρια και μια οκά ζάχαρη!.. Επιτροπή από χωρικούς
επισκέφτηκε αργότερα τον Άγγλο Ρήντ, αρχηγό της Διασυμμαχικής Αποστολής, ο
οποίος έδωσε διαταγή και δόθηκαν από μία λίρα και ένα αλεξίπτωτο για κάθε δύο
οικογένειες. Αυτή ήταν όλη κι όλη η βοήθεια που δόθηκε τότε…
Ο Αετός
χάνει τα πάντα. Παίρνουν και τα αρχεία του με το δικαιολογητικό: «Δεν υπάρχουν
στον Αετό οικήματα για να στεγασθούν». Έτσι πήραν το Ειρηνοδικείο, το
Αγρονομείο, το Συμβολαιογραφείο και το Ημιγυμνάσιο. Πολλά παιδιά αναγκάζονται
να σταματήσουν το σχολείο - λιγοστά το συνέχισαν στην Κυπαρισσία και αργότερα
στο Κοπανάκι επιβαρύνοντας κατά πολύ τις εξαθλιωμένες τους οικογένειες. Η πείνα
τους πρώτους μήνες ήταν δυσβάσταχτη…
Τουλάχιστον
για 3 - 4 μήνες χρησιμοποιούν ό,τι ξώσπιτα υπήρχαν, στο Λόπεσι, τις Βάλες και
αλλού για να «βγει ο χειμώνας»…
Το 1947 η
προσωρινή στέγαση με επί κεφαλής τον Στυλιανό Γονατά σε σύσκεψη με τα κοινοτικά
συμβούλια Αετού, Δωρίου και τον Σύλλογο Αετού (είχε ιδρυθεί το 1945)
αποφασίζουν να φτιάξουν σπίτια για τους πυροπαθείς Αετοβουναίους στο Δώριο, όπου
και έκτισαν τον Νέο Αετό. Όσοι δεν αποφάσισαν να μετοικίσουν στο Δώριο, αλλά να
παραμείνουν στον τόπο τους, στον Αετό, δεν πήραν καμμία βοήθεια από την
πολιτεία. Στο Δώριο δε, έμειναν αδιανέμητα οικόπεδα, τα οποία δεν δόθηκαν ποτέ
στους δικαιούχους, δηλαδή σε όσους γερμανοπαθείς αποφάσισαν να μείνουν στον
Αετό και να μη μετοικήσουν στο Δώριο.
Ο Αετός
είναι ένα από τα πολλά χωριά της πατρίδας μας που έχουν χαρακτηριστεί Μαρτυρικά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Π. Καραϊσκος (εκπαιδευτικός). Γ. Λεκακης "Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις".
ΠΗΓΗ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΩΜΑΤΑ. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 23.3.2014.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Γκότση Ιφ.
«Η Φωνή του Αετού».
- Κανελλόπουλος
Παν. «Η Εθνική αντίσταση στη Τριφυλίᨻ.
- Μαρτυρίες
κατοίκων του Αετού.
Αετός
1943: Όταν η ιστορία μπορεί να ενώσει
(με αφορμή τις εκδηλώσεις τιμής στην Αντίσταση)
Ο
ελληνικός λαός έδωσε την περίοδο 1941 - 1944 ένα από τα μεγαλύτερα αντιστασιακά
κινήματα εναντίον της τριπλής, Γερμανοί - Ιταλοί - Βούλγαροι, ξενικής κατοχής.
Η μαζική αντιστασιακή δράση στηρίχτηκε στην
εθελοντική συμμετοχή, ενίσχυσε το συμμαχικό μέτωπο δρώντας στα μετόπισθεν του
εχθρού, συνέχισε την παράδοση της κλεφτουριάς στη χώρα μας, παράδοση που
βοήθησε και στην ανάπτυξη της αντίστασης, δημιούργησε μια άλλη
κοινωνική-πολιτική πραγματικότητα από αυτήν της προπολεμικής Ελλάδας, έφερε τον
αγρότη στο προσκήνιο της ιστορίας.
Η
Μεσσηνία, ο τόπος μας, είχε τη δική της ξεχωριστή και ενεργό συμμετοχή σ΄ αυτόν
τον αγώνα. Στο σημερινό μας σημείωμα θα περιοριστούμε σ΄ ένα γεγονός ιδιαίτερης
σημασίας που αφορά το χωρίο Αετός. Γεγονός που δεν έχει λάβει τις διαστάσεις
που του αναλογούν στη σύγχρονη τοπική μας ιστορία. Αναφερόμαστε στο κάψιμο του
Αετού από τους Γερμανούς το Σεπτέμβριο του 1943.
Τα
ιστορικά γεγονότα έχουν ως εξής:
Μετά την συνθηκολόγηση των Ιταλών, εγκαθίστανται οι Γερμανοί σε καίριες θέσεις που πριν
κατείχαν οι Ιταλοί. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1943 γερμανικές διμοιρίες της 116
Επιλαρχίας Αναγνωρίσεως κινούνται, με αφετηρία το Δώριο, σε δύο κατευθύνσεις. Η
πρώτη προς τον Αετό και η δεύτερη προς Πιτσά (σήμερα Σιτοχώρι). Και οι δύο
διμοιρίες έρχονται σε επαφή με ένοπλες αντάρτικες ομάδες και σε μάχες που
ακολουθούν αποδεκατίζονται. Πρόκειται για τις πρώτες επιθέσεις εναντίον
Γερμανών στη Μεσσηνία.
Στις 11
Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί προχωρούν σε μαζικά αντίποινα. Με συνεχείς βολές
πυροβολικού καταστρέφουν τον Αετό και στη συνέχεια μεταβαίνουν στο χωριό και το
καίνε. Ο Αετός είχε τότε 1.500 περίπου κατοίκους και 360 κατοικίες. Οι κάτοικοι
μετά τις πρώτες βολές του πυροβολικού εγκατέλειψαν το χωριό, λίγοι γέροντες που
έμειναν εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς ή κάηκαν. 280 περίπου κατοικίες
καταστράφηκαν. Το θέαμα ήταν τρομακτικό τόσο για τους κατοίκους του Αετού όσο
και για τους κατοίκους των γύρω χωριών. Η οικονομική ζημιά ήταν ανυπολόγιστη.
Τον Σεπτέμβρη σε μια αγροτική περιοχή όπως ο Αετός, όλη η σοδειά του χρόνου και
κάθε είδους, με εξαίρεση το λάδι, είχε μαζευτεί και αποθηκευτεί. Αυτή η
αποθηκευμένη σοδειά είτε καταστράφηκε είτε λεηλατήθηκε. Οι κάτοικοι
δοκιμάστηκαν σκληρά μετά από αυτή την καταστροφή. Το χωριό ανοικοδομήθηκε
βέβαια στο μεγαλύτερο μέρος του, ένα τμήμα των κατοίκων του μετακινήθηκε στο
γειτονικό Δώριο μα δεν συνήλθε ποτέ πλήρως μετά από αυτό το χτύπημα.
Είναι
προφανές από τα παραπάνω ότι ο Αετός κατέβαλε βαρύ το τίμημα στην εκδικητική
μανία του κατακτητή αλλά και στην ανάγκη του για τρομοκράτηση των αγροτικών
πληθυσμών μέσα από το θέαμα της καταστροφής. Ο Εμφύλιος όμως που ακολούθησε, σε
συνδυασμό με ακραία και τραγικά στην κατάληξή τους τοπικά γεγονότα τραυμάτισε
ισχυρά το κοινωνικό σώμα, σκίασε ιστορικά γεγονότα και δεν επέτρεψε την
πραγματική καταγραφή και αποτίμησή τους.
Σήμερα 56
χρόνια μετά, είναι επιβεβλημένη ηθικά, παιδαγωγικά, εθνικά, κοινωνικά και
ιστορικά μια νηφάλια αποτίμηση του γεγονότος και μια απόδοση τιμής. Είναι
αναγκαίο οι νέοι Έλληνες να αναδείξουμε τα ιστορικά γεγονότα, να κατανοήσουμε
τη δράση των ανθρώπων της εποχής και να διαφυλάξουμε τις θετικές μνήμες του
τόπου. Να «διαχειριστούμε» τη μνήμη ως ιστορική αλήθεια και ως δύναμη ενότητας
του λαού μας. Γιατί μνήμη σημαίνει ταυτότητα και γιατί η σύγχρονη μνήμη, που
μέρος της είναι και η τραγωδία του Αετού, είναι μέρος της ταυτότητάς μας.
Μ΄ αυτές
τις σκέψεις, και θα τιμήσουμε της ευθύνη που μας αναλογεί, προτείνουμε:
Να πάρει ο
Αετός την θέση που του ανήκει δίπλα στις μαρτυρικές πόλεις και τα χωριά της
χώρας μας.
Να οριστεί
η 11η Σεπτεμβρίου ως μέρα μνήμης και τιμής της Εθνικής Αντίστασης
περιόδου 41-44 στον Δήμο Αετού.
Να
συγκροτηθεί και να λειτουργήσει «Διαρκής έκθεση φωτογραφιών και άλλων
ντοκουμέντων της νεοελληνικής ιστορίας» στο πνευματικό κέντρο Αετού. Τμήμα της
έκθεσης να αποτελέσει η περίοδος 41 - 44.
Να
ανεγερθεί προτομή του Ν. Λόντου, που εκτελέστηκε από τους Ιταλούς, το Μάρτιο
του 1943, ως συμβόλου αντίστασης και ως πρωτομάρτυρα του εθνικού αντικατοχικού
αγώνα.
ΠΗΓΗ: Δ.
Δριμής, καθηγητής-δημοτικός σύμβουλος Αετού, Κοπανάκι, άρθρο εφημερίδας
«Ελευθερία», 28.11.1999.
[1] Στον ναΐσκο
της Θεοτόκου (του 9ου - 10ου αι. μ.Χ.) - κτισμένο επί αρχαίου ναού του 6ου αι. π.Χ. - βλ. Σουηδό αρχαιολόγο M. N. Valmin - στο προαύλιο του ΙΝ Αγίου Δημητρίου (κτίσμα του 1825 - 1827) υπάρχουν, εκτός των αγιογραφιών βυζαντινής τέχνης, τις οποίες έχουν
καταστρέψει τα ξίφη των Τούρκων (τους «έβγαλαν τα μάτια») και τρεις σπόνδυλοι
κιόνων από λευκό μάρμαρο αρχαιότατης
εποχής (δείτε την Αγία Τράπεζά του).
Ο Αετός κείται σήμερα 25 χλμ. Α. της Κυπαρισσίας, στον 37ο παράλληλο [37°14′45″N 21°49′54″E]. Αξιοθέατα ακόμη, η βρύση στου Ζιώτη, το Διδακτήριο Συγγρού, το ξωκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και ο Νερόμυλος.
[2] Μετά την
Άλωση της Πόλης ο πρίγκηψ του Βυζαντίου, Μανουήλ [Γκιν / Γκίνης] Κατακουζηνός, καταφεύγει στην
Πελοπόννησο και συγκεντρώνει 30.000 στρατιώτες, υπό τον Π. Μπούα και
αυτοανακηρύσσεται Δεσπότης του Μυστρά. Οι αδελφοί του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου -
Θωμάς και Δημήτριος - δεν μπορούν να τον αντιμετωπίσουν έχοντες φιλονικία
μεταξύ τους για τον ανύπαρκτο θρόνο της Βασιλεύουσας και καλούν σε βοήθεια τον…
Σουλτάνο Μωάμεθ, ο οποίος στέλνει στην Πελοπόννησο τον φοβερό και τρομερό Τουραχάν…
[3] Βλ.
Γ. Φραντζής ή Σφραντζής για τις βαρβαρότητες του Τουραχάν.
[4] Από τον Αετό, καταγόταν η μητέρα του αρχιστρατήγου Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, Ζαμπία Κωτσιόπουλου ή Κωτσάκη, όπως την έλεγαν οι εντόπιοι.
[5] Ακόμη οι κάτοικοι ομιλούν την "αετοβουνέικη διάλεκτο", απόγονο της της μεσσηνιακής δωρικής διαλέκτου, με πολλές ετεομεσσηνιακές λέξεις.
[7] Το Κάστρο του Αετού / Châteaux de l’ Aigle / Castello dell’ Aquila πιθανότατα ήταν έργο των βαρώνων της Αρκαδιάς (νυν Κυπαρισσίας). Πρώτος κύριός του ήταν μάλλον ο Εράρδος Γ΄ Λε Μωρ (προ 1344 - 1388). Η παλαιότερη γραπτή μνεία για αυτό, ευρίσκεται στα αρχεία του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη - σώζονται στην βασιλική βιβλιοθήκη της Μάλτας. Η βαρωνία εδόθη προίκα στην κόρη του, η οποία υπαντρεύτηκε τον Ανδρόνικο Ασάν Ζαχαρία. Το 1429 ήταν ιδιοκτησία του τότε δεσπότη του Μυστρά, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (μαζί με τα φρούρια Σπιτάλιν, Γρεμπενή, Νεοκάστρου και Ιθώμης Μεσσήνης).
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook