ΚΑΘΑΡΜΟΣ και ΘΑΝΑΤΟΣ: Μέλι, κρασί, νερό, γάλα, λάδι, οι υγρές προσφορές προς τους νεκρούς - της Ελ. Ανδρειωμένου – Κωνσταντίνου

ΚΑΘΑΡΜΟΣ και ΘΑΝΑΤΟΣ:

Μέλι, κρασί, νερό, γάλα, λάδι,

οι υγρές προσφορές

προς τους νεκρούς

Κείμενο-φωτογραφίες της Ελευθερίας Ανδρειωμένου – Κωνσταντίνου

Οπωσδήποτε το νερό έχει ιδιαίτερη σημασία για τους νεκρούς που είναι πάντα διψασμένοι, γι' αυτό και οι προσφορές προς αυτούς είναι υγρές:

μέλι, κρασί, νερό, γάλα, λάδι.

Η Κίρκη συμβουλεύει τον Οδυσσέα: άνοιξε λάκκο ως μιαν οργιά το φάρδος και το μάκρος και χύσε γύρω του χοές στους πεθαμένους ὀλους, μέλι µε γάλα στην αρχή, γλυκό κρασί κατόπι, τρίτο νερό, και µε λευκὀ πασπάλισέ τα αλεύρι - Ομ. Οδ. κ,517-520).

Ο καθαρμός µε το νερό είναι συνυφασμένος µε την ακραία στιγμή στην ζωή του ανθρώπου, τον θάνατο.

Το λουτρό τού νεκρού είναι καθήκον των γυναικών όπως και η περιστολή (νεκροστολισµός) και η στέψη του, και αποτελεί έκφραση αγάπης που έχει σκοπό να μετριάσει την ωμότητα του θανάτου και να επιβάλει ευταξία στην φυσική διαδικασία της αποσύνθεσης.

Το πλύσιμο τού μνημείου επίσης, είναι στα καθήκοντά τους, είτε πρόκειται για δημόσιες ταφές είτε για ιδιωτικές.

        - Ο άρχοντας της πόλης των Πλαταιών, στο ετήσιο μνημόσυνο για τους νεκρούς της ομώνυμης μάχης στους περσικούς πολέμους, «παίρνει νερό από τη βρύση, ραντίζει ο ἰδιος τις στήλες των τάφων και τις αλείφει µε μύρο» (Πλούτ. Αριστ. 21).

        - Η Αντιγόνη ζητά να πλύνει τον Πολυνείκη,

        - ο Κρέων από την Ιοκάστη να πλύνει τον νεκρό του γιο (Ευρ. Φοίν. 1667, 1319),

        - ο Αχιλλέας παραγγέλνει στις δούλες να λούσουν και να χρίσουν τον νεκρό Έκτορα (Ιλ., Ω 580,

        -    «Σας έλουσα, σας στόλισα µε αγνό λουτρό», λέει η Αντιγόνη στους νεκρούς της (Αντ. 901, 1201).

        - το ίδιο λέει και η Ηλέκτρα για τον νεκρό πατέρα της, «λουτροῖς σ’ ἐκόσμησα» (Σοφ. Ηλέκτρα 1139).

Σε κάποιες περιπτώσεις, το έργο αναλαμβάνουν άνδρες:

        - τον Πάτροκλο οι σύντροφοί του (Ομ. Ιλ., Σ 343, 350)

        - ή θεοί: ο ίδιος ο Απόλλων έλουσε τον Σαρπηδόνα[1] στου ποταμού τα ρεύματα ύστερα από εντολή του Δία (Ομ. Ιλ. Π 669, 679).

        - Ο Σωκράτης, πριν πάρει το κώνειο, πλύθηκε μόνος του για να απαλλάξει τις γυναίκες (Φαίδων, 1153-1163-0)

        - το ίδιο και η Άλκηστις που καθάρθηκε µε νερό ποταμίσιο.

Μια επιγραφή από το δεύτερο μισό 5ου αιώνα π.κ.χ. από την Ιουλίδα της Κέας Κυκλάδων, δίνει πληροφορίες για τις ταφές, διασώζοντας πολύ αρχαιότερες νομικές διατάξεις, επηρεασμένες ίσως από την σολώνεια νομοθεσία. - ΑΚΟΥΣΤΕ εκπομπή για την ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ του ΣΟΛΩΝΟΣ, ΕΔΩ.

Τροποποιήσεις στα τελετουργικά οφείλονται στον Επιμενίδη τον Κρήτα, ο οποίος εισήγαγε ορισμένους τελετουργικούς κανόνες µε τους οποίους ανάγκαζε τους Αθηναίους να είναι πιο συγκρατημένοι στις εκδηλώσεις πένθους, ώστε να μην προκαλείται ανταποδοτική βία. Εισήγαγε θυσίες στις νεκρώσιμες τελετουργίες και κατήργησε τις έντονες, τραχείς, βαρβαρικές εκδηλώσεις πένθους από την πλευρά των γυναικών: «καὶ γὰρ εὐσταλεῖς ἐποίησε ταῖς ἱερουργίαις καὶ περὶ τὰ πένϑη πρᾳοτέρους, ϑυσίας τινὰς εὐθὺς ἀναμείξας πρὸς τὰ κήδη, καὶ τὸ σκληρὸν ἀφελὼν καὶ τὸ βαρβαρικόν, ᾧ συνείχοντο πρότερον αἱ πλεῖσται γυναῖκες». - Πλούτ., Ηθ. 12.8-9.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.9.2024.

[1] βλ. ομιλία του Γ. Λεκακη «Ο Κρητικός ήρως Σαρπηδών, που έζησε τρεις ζωές!», στην Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας (ΕΜΑΕΜ), στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στις 5.3.2010 και στον ιστότοπο του Πανεπ. Πατρών.

ΚΑΘΑΡΜΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ Μελι, κρασι, νερο, γαλα, λαδι, υγρες προσφορες νεκροι Ανδρειωμενου νεκρος διψα διψασμενος, προσφορα υγρη ελαιολαδο Κιρκη συμβουλη Οδυσσεας Οδυσσεια λακκος οργια χοες χοη πεθαμενος γλυκο λευκο πασπαλισμα αλευρι καθαρμοι ζωη ανθρωπος λουτρο καθηκον γυναικα περιστολη νεκροστολισμος στεψη εκφραση αγαπης αγαπη ωμοτητα εθιμο ηθη εθιμα θανατου ευταξια φυσικη διαδικασια αποσυνθεση αρχαια κηδεια πλυσιμο μνημειο καθηκοντα δημοσια ταφη ιδιωτικη αρχοντας πολη Πλαταιαι Πλαταιαις Πλαταιες βοιωτιας βοιωτια ετησιο μνημοσυνο μαχη Πλαταιων περσικοι πολεμοι βρυση, ραντισμα στηλη ταφος αλειμμα μυρο Πλουταρχος Αντιγονη Πολυνεικης, Κρεων κρεοντας Ιοκαστη Ευριπιδης Αχιλλεας αχιλλευς παραγγελια δουλα λουσιμο χρισμα Εκτορας εκτωρ Ιλιας ιλιαδα στολισμα αγνο λουτρα Ηλεκτρα κοσμημα Σοφοκλης εργο ανδρες ανδρας Πατροκλος συντροφοι θεοι Σαρπηδονας Σαρπηδων ποταμος ρευμα εντολη Δια διος ζευς διας Σωκρατης, κωνειο, αλκηστη ποταμισιο επιγραφη 5ος αιωνας πχ Ιουλιδα Κεας, κεα ταφες, αρχαια νομικη διαταξη σολων σολωνεια νομοθεσια νομικα τροποποιηση τελετουργικο Επιμενιδης Κρητας, κρης κρητικος κρητη τελετουργικος κανονας Αθηναιοι αθηνα συγκρατημενες εκδηλωσεις πενθους, πενθος ανταποδοτικη βια θυσια νεκρωσιμη τελετη καταργηση εντονη, τραχεια, βαρβαρικη εκδηλωση γυναικες ευσταλης ιερουργια πενϑη πραος θυσιες κηδη, σκληρο αφελο βαρβαρικο Πλουταρχος

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ