Του Χρήστου Γ. Μαλτέζου, δρ.
Χημικού,
Η ιδέα του Δημόκριτου ότι τα άτομα είναι τα βασικά δομικά στοιχεία της Φύσης, ήταν ουσιαστικά μια απλή αντίληψη. Αν και δεν μπορούσε να γνωρίζει την σύγχρονη εικόνα του ατόμου, ήταν πεπεισμένος ότι μια τέτοια απλότητα ήταν απαραίτητη για να καταλάβει ο άνθρωπος την Φύση.
Ο Επίκουρος προτείνει ένα εμπειριστικό επιστημολογικό σύστημα,
σύμφωνα με το οποίο τα προσιτά από τις αισθήσεις μας φαινόμενα θεωρούνται αληθή
και θεμελιώνει την επιστήμη σε μια εμπειρική μεθοδολογία. Τα άτομα κινούνται,
όπως και στο Δημοκρίτειο σύμπαν, αλλά ο Επίκουρος εισάγει τον όρο παρέγκλισις, μια ελάχιστη δηλαδή
απόκλιση από την κάθετη κίνηση των ατόμων, στην οποία οφείλεται η σύγκρουση
μεταξύ των απειροελαχίστων ατόμων (αποπαλμός),
ενώ γίνεται η αιτία να δημιουργηθούν ποικίλοι συνδυασμοί μεταξύ τους.
Στον 21ο αιώνα, αντιθέτως, η
τρέχουσα κατανόηση μας για την Φύση, έχει ως εξής:
Στη Φύση υπάρχουν τέσσερις δυνάμεις αλληλοεπίδρασης, και οι
δομικές μονάδες του ατόμου, ο πυρήνας και τα ηλεκτρόνια.
Οι μονάδες του πυρήνα, δηλ. τα πρωτόνια και τα νετρόνια,
αποτελούνται από επί μέρους στοιχεία: τα «κουάρκς» και τα «γλουόνια». Τα
κουάρκς εμφανίζονται σε έξι διακριτά είδη που ονομάζονται «αρώματα», κάθε ένα
από τα οποία μπορεί να εμφανιστεί σε τρία διαφορετικά «χρώματα».
Εκτός από τα «βαρέα» σωματίδια υπάρχουν δυο άλλες ομάδες, «μέσου βάρους» και μια ομάδα «ελαφρού βάρους», που αποτελούνται από «ηλεκτρόνια», «μεσόνια», «ταυ λεπτόνια», και τρεις - αν όχι και περισσότεροι – αντίστοιχοι τύποι «νετρίνων», για να μην ξεχνάμε και τα τρία «μποζόνια» W, Z, και Higgs το τελευταίο να ονομάζεται και «σωματίδιο του Θεού(!)». Όλα αυτά τα σωματίδια ονομάζονται «ισο-στροφορμικά», «χαριτωμένα», «επάνω», «κάτω», «νετρουλόνια», «παραδοξόνια», κ.α. που θα χρειάζονταν πολλές σελίδες για μια περιληπτική έστω ιδέα τι είναι το κάθε ένα.
Αλλά σταθείτε για λίγο και
φανταστείτε ότι έχετε κάνει ένα ταξίδι στον χρόνο πίσω στην αρχαία Ελλάδα, όπου
ο φιλόσοφος και ιδρυτής της Ελεατικής Σχολής, Παρμενίδης σας εξηγεί ότι όλα τα
παραπάνω καταλήγοντας ότι είναι εκφάνσεις του ενός, δηλαδή: Εν το
Παν. Εάν υποτίθεται ότι δεν έχετε ποτέ διδαχτεί σύγχρονη φυσική, θα σας
φαίνονταν όλα αυτά πειστικά; Ή ότι αποτελούν ένα όμορφο παραμύθι ή τμήμα από τη
μυθολογία τους; Δεν είναι ότι οι απαίδευτοι περί σύγχρονης φυσικής δεν έχουν
την ικανότητα να εκτιμήσουν τέτοιες εκλεπτυσμένες έννοιες ωσάν να ήσαν βλάκες,
αλλά ακόμη και τα μεγαλύτερα μυαλά στα οποία χρωστάμε τον τεχνολογικό πολιτισμό
μας θα ήταν υπέρ-σκεπτικιστές για αυτή την ιστορία. Μήπως οι αρχαίοι Έλληνες
φιλόσοφοι, όντως, τα είχαν πει με απλούστερα λόγια;
Ο Αϊνστάιν είχε πει – και
όχι μόνο για την εποχή του - ότι «οι
νόμοι της Φύσης δεν είναι πιθανόν να είναι αληθείς, εάν δεν είναι πολύ απλοί».
(η ανορθολογική ένσταση σε αυτό είναι: «τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, όπως
ήταν τότε»). Ο Αϊστάιν και οι σύγχρονοι του επιστήμονες αποστρέφονταν οποιαδήποτε
θεωρία που υποστηρίζεται από ανεξήγητους αριθμούς, όμως στις μέρες μας χρειάζονται
δεκάδες θεωρίες για να περιγράψουν το πλήθος των σωματιδίων. Ο Ντιράκ
προβληματίζονταν με δύο στοιχειώδη σωματίδια ως ένα μοντέλο υπόπτως περίπλοκο.
Εάν οι Νεύτων, Μάξγουελ,
Αϊνστάιν, Σρόντινγκερ, Ντιράκ από κοινού προτιμούσαν με θρησκευτική σχεδόν ευλάβεια
την απλότητα, αυτό σημαίνει ότι όλοι τους ήσαν λάθος; Όχι. Είχαν πειστεί από τη
μακρά τους εμπειρία, ότι τα επιτεύγματά τους αποτελούνταν από την απλότητα. Από
την στιγμή που είχαν κατανοήσει, τότε εκείνο το περίπλοκο χάος έπαψε να υπάρχει.
Αυτή είναι πραγματικά μια πολύ καλή μαρτυρία, δηλ. ότι το απλούστερο είναι και
το καλύτερο. Κατά ειρωνικό τρόπο, πάνω σε αυτό κυριολεκτικά θα συμφωνούσε κάθε
σύγχρονος φυσικός, όπως παλαιότερα ο Άγγλος σχολαστικός φιλόσοφος του 14ου
αιώνα Γουλιέλμος του Όκαμ που έλεγε: «Ανάμεσα
στις συντρέχουσες θεωρίες, πρέπει να διαλέγεις την απλούστερη» και μετά από
αυτόν ο
Λ. ντα Βίντσι που έλεγε: «Η απλότητα είναι η υπέρτατη επιτήδευση». Παρ' όλα αυτά, οι επιστήμονες της σωματιδιακής
φυσικής (ή της φυσικής υψηλών ενεργειών), έχουν παραλείψει αυτή την αρχή της
απλότητας εδώ και μισό αιώνα, διότι πιστεύουν ότι δεν τους αφορά, πιστεύοντας
ότι ενώ η σχετική απλότητα είναι καλή, η απόλυτη απλότητα είναι περιττή και
παράλογη. Δεν συνειδητοποιούν πόσο τελείως απίθανο είναι το ασυμμάζευτα
περίπλοκο μοντέλο τους.
Εκτός αυτού, οι επιστήμονες προσδίδουν στις ανακαλύψεις τους, όπως η ανακάλυψη του σωματιδίου Higgs, υπερβολικά υψηλά ποσοστά πιθανότητας επιτυχίας, ισχυριζόμενοι ότι διασφαλίζεται ένα 99,9999% δηλ. πάρα πολύ μικρή σταθερή απόκλιση, σύμφωνα με τους όρους της στατιστικής επιστήμης. Όμως κάτι τέτοιο αποτελεί «παραπέτασμα καπνού» πάνω στα πειραματικά αποτελέσματα. Διότι δεν αφορά τις στατιστικές διακυμάνσεις για τις οποίες έτσι κι αλλιώς πρέπει να ανησυχούν, αλλά για το ρίσκο που ενέχουν τα συστηματικά σφάλματα– όπως π.χ. λαθεμένες υποθέσεις, σφάλματα Η/Υ, επιδράσεις υλικών, ακόμη και αυταπάτες – τα οποία σφάλματα δεν είναι ποτέ τόσο σπάνια όσο θα ήθελαν οι υπεύθυνοι των στατιστικών μοντέλων. Η υπερβολική περιπλοκότητα συνεπάγεται μεγαλύτερη πιθανότητα σφαλμάτων σε ένα στατιστικό μοντέλο. Με τον όρο σφάλμα δεν εννοούμε την απόκλιση της μέτρησής μας από την θεωρητικά αποδεκτή τιμή ούτε το πειραματικό λάθος. Η έννοια του σφάλματος αναφέρεται στην ακρίβεια της μέτρησης δηλαδή στην αβεβαιότητα των μετρήσεων την οποία εισάγουν:
- τα όργανα μέτρησης
- η πειραματική διαδικασία και
- οι συνθήκες του πειράματος.
Πάνω από όλα, όμως,
όλες οι εντυπωσιακές πιθανότητες είναι σωστές εάν παραδεχτούμε ότι το μοντέλο
είναι σωστό. Υπάρχει ένας απίστευτος αριθμός από υποθέσεις αλληλοεξαρτώμενες,
ώστε ακόμη και εάν μια από αυτές έχει πολύ υψηλή πιθανότητα να είναι αληθής, το
όλο οικοδόμημα είναι εύθραυστο. Δεν μπορεί, πλέον, να ελεγχθεί στην ολότητά
του, ακόμη και εάν οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι το «Γνωρίζουν με βεβαιότητα».
Αλλά δεν υπάρχει απόλυτη στατιστική απόκλιση που θα μπορέσει να τους πληροφορήσει
ότι το όλο μοντέλο είναι ανοησίες.
Η
φιλοσοφία δεν είναι απλά μια κενή πολυλογία, όπως θεωρούν μερικοί αλαζόνες
φυσικοί, αλλά σημαίνει την επιθυμία να γνωρίζουμε
ποιοι είμαστε και από πού προερχόμαστε. Η φιλοσοφία της φύσης είναι η απαρχή
της φυσικής επιστήμης. Ακόμη και εάν οι περισσότεροι σύγχρονοι φιλόσοφοι μπορεί
να είναι ακατάρτιστοι γύρω από τη φυσική, εν τούτοις δεν είναι σωστό η φυσική
να ξεχνά την γονική της προέλευση. Η αξιοσημείωτη επιτυχία που έκανε την φυσική
να αναδυθεί από την καθαρή φιλοσοφία, βασίστηκε στην πειραματική μέθοδο, αν και
οι φυσικοί υψηλών ενεργειών έχουν μονίμως διαστρεβλώσει τα πειραματικά
αποδεικτικά στοιχεία, εκείνα στα οποία βασίστηκε ο συλλογισμός που
προκάλεσε τις επιστημονικές επαναστάσεις στους αιώνες που πέρασαν.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 12.9.2024.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook