Του Γιώργου Λεκάκη
Πολλά τοπωνύμια ονοματίσθηκαν
εξ αιτίας του σχήματος του ζώου ή μέρους του σώματος ενός ζώου, με το οποίο
ομοιάζει η ακτή τους, το περίγραμμά τους, κλπ. Λ.χ.: Ελαφονήσι, Γαϊδουρονήσι –
Όνου Γνάθος, Κεράτιος, Αιγός / Κυνός Κεφαλές, Κυνόσουρα, κλπ. Είναι δηλαδή ζωονύμια.
Αστακός είναι η κοινή ονομασία
γενών και ειδών των δεκάποδων καρκινοειδών, η επιστημονική ονομασία της
καραβίδας[1].
Ένα ζώο που υπάρχει στην Γη
από την Κρητιδική περίοδο (δηλ. πριν από 140.000.000 χρόνια).
Η λέξις αστακός προέρχεται από την λέξη οστακός (< οστά = ζώο γεμάτο κόκκαλα ή σκληρό όπως τα κόκκαλα) / οσταχός
> αρχ. ινδ. asthi, anasthaka
(= χωρίς κόκκαλα) > μσν. ινδ. atthitaco (= κάβουρας), asthitvacas (= αυτός
που περιέχει γύρω από τα κόκκαλα μεμβράνη), κλπ.
Τὸν ἀστακὸν οἱ Ἀττικοὶ διὰ τοῦ
ο ὀστακὸν λέγουσιν, καθάπερ καὶ ὀσταφίδας (Αθήν. 105Β, Αριστομένης ἐν «Γόησιν»
2)
Επίσης «αστακό» λέμε τον καλό οπλισμένο, τον πάνοπλο: «ὀστακός· εἶδος καράβου, οἱ δὲ ἀστακὸν» - βλ. Ησύχ. Λεξ.
Φώτ.
- στον Άγιο Παντελεήμονα,
- στην Λούτσαινα (στις παρυφές του όρους Δίκορφο),
- στις Γράβες (όπου ο κλασσικός Αστακός[2]),
- στον Άγιο Νικόλαο (στο δυτικό άνοιγμα του κόλπου), και
- ο πιο σημαντικός, στον αστακόσχημο όρμο Πλατυγιάλι (στην παραπάνω φωτογραφία), όπου ευρέθη (μέσα δεκαετίας του 1980) πρωτοελλαδικός οικισμός (περιόδου ΠΕ ΙΙ, δηλ. του 2600 π.Χ.) με σημαντικά αρχιτεκτονικά και κεραμικά ευρήματα, σε εγκαταστάσεις διαλυτηρίου πλοίων – όπως και στον ιερό χώρο της Ναυμαχίας της Σαλαμίνος!!! - και τα οποία «ξανα-θυσιάσθηκαν» στον βωμό της δημιουργίας νέου λιμένος! Το γνωστό λαϊκά (αρχαιολογικό) «Έγκλημα στο Πλατυγιάλι»… για το οποίο τιποτε δεν γράφει στην επίσημη ιστοσελίδα του το Υπουργείο Πολιτισμου της ΕΛλάδος, ούτε η ΕΦΑ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ...
Με το όνομα Αστακηνός υπάρχει
και:
- κόλπος, περίπου 50 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη.
- πόλη Αστακίη στην δυτική ακτή της Ινδίας, δυτικά του κόλπου Barigaza. Από την Αστακίη, μία νύμφη, της οποίας το όνομα έδωσε ο Διόνυσος στην πόλη της Ινδίας (Νόνν. 16.405), μετεπειτα γνωστή ως Αστακάπρα (Πτολ. Γεωγρ.7.1.60, Περίπλους M. Rubri 1ος αι.). Αναφέρεται και η φυλή των Αστακηνών / Αστακάνα της Βακτριανής (Στρ. 15.1.27, Αρρ. Ινδ. 1.1 cf).
- πόλη Αστακιλίς, στο δυτικό
τμήμα της Μαυριτανίας (Πτολ. Γεωγρ. 4.2.6.).
Πρέπει να θεωρήσουμε ότι και
τα τρία παραπάνω τοπωνύμια θα ήταν αστακόσχημα.
Με το όνομα Άστακος ήταν
γνωστοί:
- γιος του θεού Ποσειδώνος και
της νύμφης Ολβίας, από τον οποίο ονομάσθηκε η πόλη Αστακός (μετέπειτα
Νικομήδεια) της Προποντίδας Βιθυνίας (βλ. Στέφ. Βυζ. και Γ. Λεκακης «Αρχαιες
πολεις της Βιθυνίας»). Αρχαίος οικιστής της, ο Δοιδαλσός (Στράβ. 12/4.2).
- άλλος, γιος του θεού Ερμή
και μιας κόρης του Πηνειού, πατέρας του Οικλέα (Σχόλ. Ευρ. Φοίν. 133).
- άλλος, Θηβαίος πατέρας του Μελάνιππου, του Ισμάρου, του Λεάδη και του Αμφίδικου, που
αρίστευσαν στον επτά επί Θήβας πόλεμο (Απολλόδ. 3/6.8). Και:
- γιος του Θησέα (Πλουτ.). Γι' αυτό και μήλον της έριδος Αθηναίων και Πελοποννησίων.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης
Ελλαδος περιηγησις». Γ. Λεκακης «Λεξικό παραδοσεων». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
3.3.2003.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Αριστ. HA526a11, 549b14, 525b11, PA 683b27. Matro Conv. 66.
Αρχέστρ. Fr.24.1. Αρχέστρ. SHell. 155.1. Γαλ. 6.735. Θεόφρ. Fr.177. Hp. Epid.7.82. Επιχ. 21,100, Matro SHell. 534.66. Οππ.
H.1.261. Ορειβ. 2.54.1. Πολ. 6.47. C. 2.392, Φιλ. 12, 13,
[1] αστακός χόμαρος (homard), ή θαλασσινός, καραβιδομάνα,
καραβιδαστακός. Παλίουρος (Palinurus), ευγενής, λευκόπους, ποτάμιος, κ.ά.
[2] Ο κόλπος του Αστακού είναι κόλπωση της ακαρνανικής
ακτής του Ιωνίου Πελάγους, στους πρόποδες του όρους Βελούτσα ή Προφήτης Ηλίας),
κορυφή των Ακαρνανικών Ορέων, στις εκβολές του Ξηροπόταμου, στον 38ο
παράλληλο [38°32′N 21°5′E].
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook