Η αρχαία επιγραφή στον «Βράχο των Λιονταριών» στην Τουρκία ήταν αρχαία… ελληνική και έγραφε «στην ΜΑΤΕΡΑΝ», δηλ. την Μητέρα Θεά! - του Γ. Λεκάκη

Η αρχαία επιγραφή

στον «Βράχο των Λιονταριών»

στην Τουρκία

ήταν αρχαία… ελληνική

και έγραφε «στην ΜΑΤΕΡΑΝ»,

δηλ. την Μητέρα Θεά!

Του Γιώργου Λεκάκη

Ένας αρχαίος ναός του 7ου αιώνα π.Χ. – που σήμερα καλείται λαϊκά Aslankaya / Arslan Kaya (στα τουρκικά) ή "Lion Rock" (για τους τουρίστες) - με τριγωνική στέγη (πρόσοψη), ίσως πυραμιδοειδής, που δημιουργήθηκε με κάθετη ευθυγράμμιση της νότιας όψης ενός υψηλού βράχου, ευρίσκεται κοντά στην λίμνη Emre, 4 χλμ. από την πόλη Döğer στην περιοχή İhsaniye της επαρχίας Ακροϊνού (νυν Afyonkarahisar), στην έκταση που καταλαμβάνει νυν η δυτική-κεντρική Τουρκία.

Αυτός ο βράχος (μήκους 1 χλμ.), είναι πολύ διαβρωμένος πια. Η διαστρωμάτωση είναι σαφώς ορατή σε ορισμένα σημεία. Διακρίνονται όμως εμφανώς δύο σφίγγες (πτερωτά λιοντάρια με ανθρώπινα κεφάλια) αντικρυστά, στα διάκενα δοκών της τριγωνικής στέγης του ναού, και ένα ανάγλυφο ενός λιονταριού που βρυχάται, και στέκεται με φθαρμένο πλέον κεφάλι στην βόρεια πλευρά, με γεωμετρικό σχέδιο. Το μνημείο θεωρείται ότι είναι το πιο γνωστό από τα κτίσματα που άφησαν οι Φρύγες. - ΔΕΙΤΕ την ομιλία του Γ. Λεκάκη: "Ο «χρυσός» μύθος του Μίδα, οι ΜακεδονοΘράκες Φρύγες, ο Γόρδιος, το Γόρδιον και ο γόρδιος δεσμός".

Ο ναός είναι αφιερωμένος σε μια θεά, που πλαισιώνεται από λιοντάρια και σφίγγες. Αλλά ποια θεά;

Ο ενός χιλιομέτρου αρχαίος βραχο-ναός  ίσως πυραμιδοειδής,

των Ελλήνων, στον Ακροϊνό...

Υπάρχει και μια αρχαία επιγραφή, σε αυτό το αρχαίο μνημείο, που πλέον έχει αποκρυπτογραφηθεί από τον ιστορικό M. Munn (του Κρατικού Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια) και πέρασε στην παγκόσμια βιβλιογραφία, αφού δημοσιεύθηκε στο Kadmos.

Η επιγραφή, κάτω από την θεά ήταν γραμμένη στην γλώσσα των Φρυγών, ενός μακεδονο-θρακικού ελληνικού λαού. Οι Μακεδονο-Θράκες Φρύγες εκυβέρνησαν την περιοχή, περίπου από το 1200 έως το 600 π.Χ. Η επιγραφή αποτέλεσε αντικείμενο επιστημονικής συζήτησης, από τότε που το μνημείο ανακαλύφθηκε εκ νέου, τον 19^ο αιώνα. Τον 19ο αιώνα αναγνώσθηκε «[εις στην] ΜΑΤΕΡΑΝ[1]», την γνωστή φρυγική ελληνική θεά - βλ. λέκτορα R. Oreshko (Practical School of Advanced Studies Γαλλίας).

Τώρα, εξετάζοντας παλαιές φωτογραφίες της επιγραφής και τις δικές του εικόνες, που τραβήχτηκαν όταν το φως ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκό (τον Απρίλιο), ο κ. Munn απεφάνθη ότι γράφει συλλαβικά το όνομα ΜΑΤΕΡΑΝ[1]. Όντως η φρυγική Μεγάλη Μητέρα-θεά, λατρευόταν από τους Έλληνες (έως και τους Ρωμαίους (Magna Mater).

Ο κ. Munn χρονολογεί επίσης το μνημείο στα μέσα του 7^ου αιώνα π.Χ., και την επιγραφή στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. - άρα μετά την επικράτηση των Λυδών, που κυβέρνησαν περιοχές που προηγουμένως τελούσαν υπό τον έλεγχο των Φρυγών. Αυτό υποδηλώνει ότι οι Λυδοί είχαν επίσης μεγάλη εκτίμηση για την φρυγική θεά, είπε.

ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη: 

Τον 6^ο αι. π.Χ. οι Μακεδονο-Θράκες Φρύγες έγραφαν και μιλούσαν ελληνικά. Και φυσικά και οι Λυδοί, αφού μπορούσαν να διαβάζουν την ελληνική επιγραφή. Άλλη μια απόδειξη ότι ήταν ελληνικής καταγωγής και αυτοί…

Τέλος, στα πόδια του βραχοναού, υπάρχει ως σκάλισμα αρχαία ελληνική περικεφαλαία, με οφθαλμούς(*) - κόγχες, όπως συνήθιζαν οι Θράκες. Άλλωστε στα Άβδηρα η Μητέρα ήταν πολιούχος και προστάτις του χορού πόλη της χορωδίας [Πα. 2. 28-9. cf. (I.1.1), (P. 8.98)]. Και οι Τήιοι στην Ιωνία έλεγαν "ματρὸς δὲ ματέρ' ἐμᾶς ἔτεκον ἔμπαν" (ie Teos).

ΠΗΓΗ: M. Munn «The Phrygian inscription W-03 on the Arslan Kaya monument», https://doi.org/10.1515/kadmos-2024-0005, Kadmos, 24.10.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 25.10.2024. «2,600-year-old inscription in Turkey finally deciphered - and it mentions goddess known 'simply as the Mother’ - An ancient inscription decorated with lions and sphinxes is finally deciphered, and it involves the "mother of the gods», Live Science, 18.11.2024.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ Γ. Λεκάκη:

[1] Η δωρική λέξις μάτερ αναφέρεται από τον Όμηρο ακόμη:

μάτηρ (η) [ματρός, ματέρος, ματρί, ματέρι, ματέρ, μᾶτερ] = Δωρ. η μήτηρ.

Επίθετο θεοτήτων των Ελλήνων: 

- Της Μητέρας Γης (Οὐρανὸς καὶ Γαῖα μάτηρ (O.7.38)

- μάτηρ η Θέτις (O.2.80).

- ματέρ' ἐρώτων οὐρανίαν πρὸς Ἀφροδίταν (Boeckh: ματέρας codd.) fr. 122. 

- σύμπαντι μάτηρ τοῦτ' ὄνυμ ἀθάνατον Ευάδνη (O.6.56) 

- ματέρι καὶ διδύμοις παίδεσσιν Λητώ (N.9.4).

- Ἥβα τελείᾳ παρὰ ματέρι βαίνοισ Ήρα (N.10.18)

- ματρὶ τεᾷ Λήδα (N.10.81)

- μᾶτερ Ἀελίου πολυώνυμετες (N.10.18), ἀκτὶς ἀελίου, ὦ μᾶτερ ὀμμάτων(*) (Pae. 9.2) 

- θεῶν Κυβέλαν ματέρα (supp. Gomperz, Snell) fr. 80

- Φερσεφόνᾳ ματρί τε Δημητηρ (fr. 346, Π. Οξύ. 2622, φρ. 1.4.2

- Μεγάλη Μητέρα (βλ. fr. 80).

- ὦ πότνια Μοῖσα, μᾶτερ ἁμετέρα, λίσσομαι (N.3.1) 

Και ΜΑΤΕΡΕΣ ΠΟΛΕΙΣ:

- μᾶτερ ἐμὰ χρύσασπι Θήβα (cf. (O. 8.64) ) (I.1.1)

- Αἶγιν / Αἴγινα τραγουδά (P.8.98)

- μᾶτερ ὦ χρυσοστεφάνων ἀέθλων Οὐλυμπία (O. 8.1), οὔπω γένυσι φαίνων τερείνας ματέρ' οἰνάνθας ὀπώραν (Dreykorn: τέρειναν codd: οἰπω. 5.6)

- κῶμον ἀπὸ Στυμφαλίων τειχέων ποτινισόμενον, ματέρ' εὐμήλοιο λείποντ Ἀρκαδίας Στύμφαλος (O.6.100).

Επίσης:

- Ὕβριν, Κόρου ματέρα θρασύμυθον (O.13.10)

- μάτηρ ἀκόντων (fr. 6β.)

- ἀλλ' ἐπεύξασθαι μὲν ἐγὼν ἐθέλω Ματρί (P.3.78)

- σεμνᾷ μὲν κατάρχει Ματέρι πὰρ μεγάλᾳ ῥόμβοι τυπάνων (Δ.2)

- Ματρὸς μεγάλας ὀπαδέ (sc. ὦ Πάν) (fr. 95.3).

αρχαια επιγραφη Βραχος των Λιονταριων Τουρκια αρχαιες ελληνικη ΜΑΤΕΡΑΝ Μητερα Θεα αρχαιος ναος 7ος αιωνας πΧ ασλανκαγια ασλαν καγια Aslankaya / αρσλανκαγια αρσλαν καγια Arslan Kaya τουρκικα λαιον ροκ Lion Rock τουρισμος τριγωνικη στεγη προσοψη, πυραμιδα πυραμιδοειδης, λιμνη εμρε Emre, πολη ντοζερ ντογκερ Doger ισανιε ισανιγε ισανιγιε Ihsaniye επαρχια Ακροινος αφιον καραχισαρ Afyon karahisar διαβρωση διαστρωματωση σφιγγα σφιγξ πτερωτο λιονταρι ανθρωπινο κεφαλι τριγωνο αναγλυφο λεονταρι βρυχηθμος φθαρμενο κεφαλη γεωμετρικο σχεδιο μνημειο κτισμα Φρυγες λιονταρια σφιγγες αποκρυπτογραφηση ιστορια γλωσσα Φρυγων, Φρυγικη Φρυγικα Φρυγια μακεδονοθρακες ελληνικος λαος ελληνικο φυλο Μακεδονες Θρακες 13ος 1200 600 19ος μχ ΜΑΤΕΡΑ ελληνικη Μακεδονια Θρακη συλλαβικη Μεγαλη Μητερα λατρεια ελληνες Ρωμαιοι Magna Mater Λυδοι Λυδια ελληνικα ελληνικης καταγωγη βραχοναος σκαλισμα αρχαιο ελληνικο αλφαβητο περικεφαλαια, οφθαλμος - κογχη αβδηρα ξανθης ξανθη πολιουχος προστατις χορος πολις Τηιοι τεως Ιωνια ματρος ετεκον εμπαν ματρος, ματερος, ματρι, ματερι, ματερ, Δωρικα δωριεις επιθετο θεοτητων Ελληνες θεοτητα θεοι Γη ουρανος Γαια Θετις θετιδα ερωτες ερως ερως ουρανια αφροδιτα αφροδιτη συμπαν ονυμ ονυμα ονομα αθανατο Ευαδνη διδυμοι παιδες διδυμα Λητω ηβα ηβη ηρα τεα Ληδα αελιος πολυωνυμετες (N.10.18), ακτις αελιου, ηλιος ομματα ομμα Κυβελα κυβελη Φερσεφονα Φερσεφονη περσεφονα περσεφονη Δημητρα δημητρα ποτνια Μοισα, μουσα αμετερα, λισσομαι ΜΑΤΕΡΕΣ ΠΟΛΕΙΣ χρυσασπις Θηβα βοιωτια αιγιν αιγινα τραγουδι χρυσοστεφανος αεθλος αθλος Ουλυμπια Ολυμπια ηλεια γενυσι φαινων τερεινας οινανθα οπωρα οινανθος οπωρας οινανθη τερειναν οιπω κωμος κωμη Στυμφαλια τειχεων τειχη ποτινισομενον, ευμηλοιο ευμηλος αρκαδια Στυμφαλος κορινθια υβρις, Κορος θρασυμυθος ακοντων ακος σεμνη ρομβος τυπανο οπαδος Παν πανας ομηρος ομηρικη

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ