Ο Κόσμος του 3 - του Γ. Λεκάκη

 Ο Κόσμος του 3

 Του Γιώργου Λεκάκη

Το 3 / τρία είναι ο πρώτος αριθμός, δεδομένου ότι το ένα (η μονάδα) υπάρχει ελεύθερο στην φύση και το δύο είναι ο φυσικός του πολλαπλασιασμός, το ταίρι, ο γάμος. Άρα, οι «φτιαχτοί» αριθμοί αρχίζουν από το 3…

Στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης το 3 γραφόταν με το γράμμα Γ / γάμμα. 

Στο ρωμαϊκό σύστημα αρίθμησης γραφόταν III.

Στα ελληνικά: τρία / τρεις / τρες (IG12.24.16, 44.15, 188.37, 1085), Ομ. τριοῖσι

> βοιωτ.  τρῖς(*),

> κρητ. Γόρτ. τρίινς (Leg. Gort.5.54) και τρίτος και τρέες (Leg. Γορτ. 9.48),

> αιολ. τέρτος, τρίσσι (Inscr. Perg. 245 B18 από Πιτάνη)

> Δελφοί τρίεσσι [ 3(5).80.21 και τρῖς SIG236A10 (4ος αι. π.Χ.)],

> Θήρα τρῆς [IG12(3).1640],

(*) τρῖς (IG12.838,839 (6ος π.Χ.), SIG239 D ii 28 (Δελφ., 4ος π.Χ. ), Berl. Sitzb.1927.158 (Κυρήνη).

Εξ αρχαιοτάτων χρόνων ο αριθμός τρία ήταν ιερὸς και ευοίωνος(**), μάλιστα παρά τους Πυθαγορείους (> τριάς).  > ρ. τριάζω, τρις, τρισσός > τρίχα, τριχῶς = τριχοτόμηση.

τρία, τρεις > σανσκρ. tri, trayas, tris, tritiyas, λατ. tres, tria, ter- tertius, σλαβ. tri, trije, tretii, λιθ. trýs, tréczas, αρχ. ιρλανδ. tri, tris, ζενδ. thri, thritya, γοτθ. thri, threis, thrija, thridja, αρχ. σκανδ. drir, αγγλοσαξον. drî, αρχ. γερμαν. drî, drei, κλπ. - ΠΗΓΗ: Ἀριστ. π. Οὐραν. 1.1,2. Σοφ. Ἀποσπ. 124, 754. Πίνακ. Κωμικ. Ἀποσπ. σ. 1062. Λεξ. Liddell-Scott.

Ο αριθμός τρία έχει εξαντλητική σημασία.

τρία > τείρω, τετραίνω > trey-, ter- > τρυπώ, σταυρώνω, πληγώνω, διαπερνώ, κλπ.

Το τρίτο δάκτυλο του χεριού του ανθρώπου (μεσαίο δάκτυλο), υπερβαίνει τα άλλα, ένδειξη της ανωτερότητος του αριθμού τρία.

Τρεις κύριες λειτουργίες: κυριαρχία και ιερότητα, μάχη, και παραγωγή.

Τρεις οι βασικές ενέργειες (gunas) στο Βεδικό σύστημα.

Έτσι:

· Τριάδα, Τριάς, τριαδικός ο Θεός: Λόγος, Σκέψη, Δράση. Στην αρχαία Ελλάδα κάθε πόλη-κράτος είχε την ιδική της λατρευτική / προστατευτική Τριάδα. πρώτος που εισήγαγε την τριαδική αντίληψη ήταν ο Ορφέας. Και στην αρχαία Ρώμη: Ζευς - Άρης - Κυρίνος (Jupiter, Mars, Quirinus). Τριάδα του Καπιτωλίου. Και στην Σκανδιναβία: Upsal, Odin, Thor. Και στην κλασσική Ινδία. Και στους Κέλτες. Και στην γερμανική παράδοση. Και στον χριστιανισμό Αγία Τριάς: Πατήρ, υιός και άγιο πνεύμα. 

· Στον Κρόνο / Δία Σωτήρα ήταν αφιερωμένο το 3ο ποτήρι κρασιού, που χυνόταν κατά γης κατά τις σπονδές «τρίτον Σωτῆρι σπένδειν» (Πίνδ.), «πάντα κραίνοντος τρίτου», «τριτόσπονδος» - το να έπινε κάποιος λίγο από αυτό το ποτήρι εθεωρείτο σύμβολο καλής τύχης. Έτσι προέκυψε η πίστη στην «τρίτη φορά», όπου όταν γίνεται κάτι θεωρείται αίσιο και ευοίωνο > παροιμία «τὸ τρίτον τῷ σωτῆρι», «τρίτη και τυχερή / φαρμακερή φορά» - βλ. Πλάτ.

· Εξ ου και η προτροπή: «Με το ένα, με το δύο, με το τρία»…

· 3 φορές κάνουμε τον σταυρό μας, προστατευτικά και αποτροπαϊκά, λέγοντας μια μαγική επωδό / έμμετρο ξόρκι, λ.χ.

«Ιησούς Χριστός νικάει

κι όλα τα κακά σκορπάει».

· τρεις οι Μοίρες, οι Χάριτες, κλπ.

· τρεις οι Φούριες (διωκτικές θεότητες > φούρια).

· 3 οι Ουρανοί,

· 3 τα χρώματα,

· τρεις οι χρόνοι: Παρελθόν, παρόν, μέλλον.

· τρεις οι κατευθύνσεις: Αριστερά, κέντρο, δεξιά.

· τρεις οι πειστικές στρατηγικές στην ρητορική: ήθος, πάθος και λόγος - Αριστοτέλης.

· τρεις οι ενέργειες: Θετική, ουδέτερη, αρνητική.

· τρεις οι διαστάσεις: Μικρό, μεσαίο, μεγάλο / Μήκος, πλάτος, ύψος.

· 3 χρόνων πρέπει να είναι η ηλικία του ζώου που οδηγείται στην θυσία. (Σπανιότερα δε και 5 ή και 7).

· τριλογία, για την εξάντληση ενός θέματος στο θέατρο.

· 3 ημέρες (τριήμερο) διαρκούν τα πανηγύρια.

· 3 στάδια διήρχοντο όλοι οι θεοί του ηλιακού κύκλου:

- Την παιδική ηλικία (ανατολή),

- την ανδρική (μεσουράνηση) και

- την γεροντική (δύση).

Το βλέπουμε καλά και στο αίνιγμα της Σφιγγός, των βοιωτικών Θηβών, του λυθέντος υπό του Οιδίποδος.

· 3 οι κλώνοι του DNA.

· 3 τα μέρη του κόσμου: Ουρανός, Γη και Κάτω Κόσμος - βαβυλωνιακή αντίληψη. Κατ' αντιγραφήν και στην εβραϊκή Βίβλο: «ό,τι είναι επάνω στον ουρανό, είναι και στην γη κάτω, και στο νερό κάτω από την γη» (Εξ.  20:4). «Τα δώρα του ουρανού, η δροσιά και τα δώρα του βυθού που βρίσκεται κάτω» (Δευτ. 33:13). Από την Βαβυλώνα όπου ζούσαν πολλοί εβραίοι:

- 3 τα ετήσια προσκυνήματα όλων των ανδρών στον ναό,

- 3 φορές προσευχή κατά την διάρκεια της ημέρας,

- ανά περιόδους τριών (ημερών, μηνών ή ετών) η εκτέλεση ορισμένων ή μιας πράξεως

- 3 οι ιερατικές ευλογίες, 

- από τρεις πλευρές η επίθεση εναντίον των εχθρών.

· τρία τα dosha ("αδυναμίες") και τα αντίδοτά τους της αγιουρβέδα (ιατρικής της Ινδίας). 

· τρία τα πιάτα κάθε διατροφής: Ορεκτικό, κυρίως πιάτο, επιδόρπιο. "ἀρίστη δὲ κρᾱσις οἴνου δύο μέρη καὶ ὕδατος τρία" - Αριστ.

· τρία, ο καλός(**) αριθμός στον κινεζικό πολιτισμό, επειδή ακούγεται σαν την λέξη "ζωντανό".

Οι αριθμοί που είναι πολλαπλάσιοι του τρία, ειδικώς το 30, έχουν τον ίδιο χαρακτήρα.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Λεξικό παραδόσεων». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.7.2004.

Κοσμος του 3 τρια Λεκακης τριας τριαδα

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ