Του Γιώργου Λεκάκη
Η Εκκλησία της Αγίας Ειρήνης (στην οδό Αιόλου 36, εν Αθήναις), είναι εκκλησία του 1847 - 1850, επί προηγούμενου μεσαιωνικού ναού, ο οποίος ήταν μετόχι της Ιεράς Μονής Πεντέλης (αρχές 17ου αι.). Επί οθωμανοκρατίας, ο ναός ήταν ο κύριος τόπος συγκέντρωσης των Ελλήνων χριστιανών της πόλεως των Αθηνών. Γι’ αυτό και εκάη εντελώς (αποτεφρώθηκε!), κατά τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης (είχε μείνει μόνον το εμπροστινό του μέρος). Όταν η έδρα του νέου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους μεταφέρθηκε από το Ναύπλιο στην Αθήνα, το 1832, η Αγία Ειρήνη έγινε ο επίσημος καθεδρικός μητροπολιτικός ναός της νέας πρωτεύουσας.
Ανοικοδομήθηκε και έγινε
ιδιαιτέρα σημαντική εκκλησία, αφού σε αυτήν γίνονταν οι επίσημες τελετές, απ’ όταν
η πόλις των Αθηνών ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.
Η επέκταση και η ανοικοδόμησίς
της, ανατέθηκε στον αρχιτέκτονα Λ. Καυταντζόγλου[1]. Έγινε
τρίκλιτη βασιλική με ξύλινη στέγη, κίονες, νάρθηκα και τρούλλο σαν των μοναστηριών
του Αγίου Όρους, και με δύο πυργοκωδωνοστάσια - πρωτότυπη σύνθεση νεοκλασσικού
ρυθμού, με αναγεννησιακές, αλλά και βυζαντινές επιδράσεις. Εξέχον
χαρακτηριστικό τα δύο πλαϊνά διπλά κλίτη του, ενώπιον του πυλωτού βωμού. Για την
κατασκευή της χρησιμοποιήθηκε δομικό υλικό από 70 (κατά την παράδοση) παλαιότερες
κατεδαφισμένες αθηναϊκές εκκλησίες, αλλά και από τα ερείπια της Ακροπόλεως, και
άλλων αρχαιολογικών χώρων των Αθηνών!
Η εσωτερική διακόσμηση ολοκληρώθηκε το 1879 - 1892. Αγιογραφήθηκε από τον ζωγράφο Σπ. Χατζηγιαννόπουλο (1820 – 1905) - τον σημαντικότερο εκπρόσωπο της ελληνικής εκκλησιαστικής ζωγραφικής του β΄ μισού του 19ου αιώνος! Μάλιστα η Αγία Ειρήνη θεωρείται το σημαντικότερο έργο του! Η διακόσμηση έγινε από τους κοσμηματογράφους Β. Κώττα και Α. Πέττα.
Σε αρκετούς τοίχους του ναού υπάρχουν χωρία της Αγίας Γραφής. Οι μορφές των αγίων σε αυτούς είναι ελάχιστες. Στην νότια κόγχη «η διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου στον Άρειο Πάγο» (σημαντικό έργο του Σπ. Χατζηγιαννόπουλου). Στην βόρεια κόγχη του εγκάρσιου κλίτους «η διδασκαλία του Ιησού στα Ιεροσόλυμα» (έργο του Αθ. Γ. Βασιλείου). Το επιχρυσωμένο τέμπλο είναι δωρεά του τσάρου της Ρωσίας, Νικόλαου, το 1850.ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης "Ο κοσμος του 16".
Οι αγιογραφίες και τα κοσμήματα είναι έργα των μαθητών της Ναζαρίτικης Σχολής, των αδελφών Φυτάλη.
Στην παλαιά Μητρόπολη των Αθηνών
Αγία Ειρήνη, έγιναν:
- η εκλογή του πρωτου δημάρχου
Αθηναίων!
- η τελετή ενηλικίωσης του
Όθωνος (1835)! Καίτοι ο βασιλεύς Όθων δεν
φόρεσε το στέμμα του, ούτε κρατούσε σκήπτρο στην τελετή, επειδή το πλοίο, που τα
έφερνε στην Αθήνα καθυστέρησε… στην θάλασσα…
- ο εορτασμός της πρώτης
εθνικής επετείου (1838).
- η νεκρώσιμος ακολουθία του
Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (1843),
- η δοξολογία για το ελληνικό
σύνταγμα, στην οποία πρωτοστάτησε ο Νεόφ. Βάμβας, και
- η δοξολογία για το
αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδος (1850).
Ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο το 1972.
Την περίοδο 1995 - 1997 έγινε
αποκατάσταση του ναού, από την Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και
Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, με μελέτη της αρχιτέκτονος
Α. Μπουλαμάκη-Θωμοπούλου.
Στις 19.7.2019, λύγισε ο
σταυρός του τρούλλου της και απεκόπη εντελώς, έπειτα από τον σεισμό της
Μαγούλας, με αποτέλεσμα την πτώση και την καταστροφή του…
Το 2024 κατά τις εργασίες
αναδιαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου της, βρέθηκαν σημαντικές αρχαιότητες…
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ…
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Ταματα και αναθηματα». Γ. Λεκακης «Συχγρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.11.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Αβραμόπουλος Π. Ν. (M. Sc Director of Engineering) «Αγία Ειρήνη – Αιόλου
(Βυζαντινά αριστουργήματα της Αθήνας)», Πεμπτουσία, 5.3.2019.
- Γραικός N. «Η
"βελτιωμένη" βυζαντινή ζωγραφική στον 19ο αιώνα: Η περίπτωση του Σπ.
Χατζηγιαννόπουλου (τοιχογραφικό έργο)» ΑΠΘ, 2003.
- Επτακοίλη Γ. «Η Αγία Ειρήνη
τους χωράει όλους», εφημ. «Καθημερινή», 28.4.2013.
- Κίζης Γ. (επιμ.) «Αποκατάσταση
μνημείων - Αναβίωση ιστορικών κτηρίων στην Αττική», Αθήναι, 2004.
[1] Βλ. Δ. Φιλιππίδης «Η ζωή και το έργο του αρχιτέκτονα
Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811 - 1885)», Αθήναι, 1995.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook