Η αρχαία ελληνική πολύ-παλίνδρομη επιγραφή – Η μαγεία του 5 Χ 5 - Ο Σωτήρ Κρόνος > Ζευς > Χριστός - Σχέση με Κρήτη, Μακεδονία - του Γ. Λεκάκη

Η αρχαία ελληνική

πολύ-παλίνδρομη επιγραφή

– Η μαγεία του 5 Χ 5

Ο Σωτήρ Κρόνος > Ζευς > Χριστός

Σχέση με Κρήτη, Μακεδονία…

Του Γιώργου Λεκάκη

Έχει μείνει να λέγεται το «Τετράγωνο του Σωτήρος / Sator»…

Ένα από τα πολλά λεγόμενα… «αρχαία μαγικά τετράγωνα»…

Πρόκειται για ένα μαγικό επίγραμμα…

Ένα ακρόστιχο, μια ακροστιχίδα, ένας μεσόστιχος ή τηλέστιχος…

Είναι μια μικτή ελληνο-λατινική επιγραφή.

Το «τετράγωνο του Σωτήρος / Sator», όπως λέγεται παγκοσμίως, είναι ένα διατεταγμένο πλέγμα 5 × 5, που αποτελείται από 5 λέξεις, 5 γραμμάτων (συνολικώς 5 Χ 5 = 25 χαρακτήρες). Με 8 διαφορετικά λατινικά γράμματα: 5 σύμφωνα (S, T, R, P, N) και 3 φωνήεντα (A, E, O).

Αποτελείται από τις ακόλουθες 5 λέξεις:

SATOR, AREPO, TENET, OPERA, ROTAS

Επί λέξει σημαίνει:

Σωτήρ > sator > Saturn = σπορέας, φυτευτής, ιδρυτής, θεϊκός πρόγονος, δημιουργός > Κρόνος, κλπ. θεοφορικό όνομα.[1]

Arepo[2]. Λέξις άπαξ λεγομένη (hapax legomenon) - δηλαδή δεν εμφανίζεται πουθενά αλλού στην λατινική λογοτεχνία).

Tenet = δόγμα > κρατώ, κατανοώ, κατέχω, κυριαρχώ, συντηρώ.

Opera = έργο, εργασία, υπηρεσία (στους πόνους του τοκετού, φροντίδα, προσπάθεια, προσοχή)

Rotas = δρόμοι, περιστροφές.

Η μέση και κυριαρχία του ελληνικού γράμματος ταυ (σύμβολο του ταύρου > σταυρού, που αργότερα έγινε σύμβολο και του χριστιανικού σταυρού), έκανε πολλούς να υποθέσουν ότι πρόκειται για ένα αρχαίο ελληνικό – και δη κρητικό – κρυπτόλεξο, από την εποχή που μεσουρανούσε το ζωδιο του Ταύρου, επί Μίνωος.

Με άλλα λόγια ίσως είναι ένα κρυπτογραφημένο μήνυμα, από και για τους λάτρες του Κρόνου, θεού του ελληνικού πανθέου, που είχε εκπέσει από τους λάτρες του Διός, επίσης του ελληνικού πανθέου. Το δε επίθετο του Κρόνου, Σωτήρ, το έφεραν πολλές θεότητες αργότερα, τόσο ο Ζευς, όσο και ο Χριστός.[3]

Ίσως λοιπόν, μια προσευχή προς τον Κρόνο Σωτήρα, που στον δρόμο / διαδρομή του (με το άρμα του) κρατά / προσφέρει όλες τις υπηρεσίες – αναλόγως με ποια σειρά θα διαβαστεί. «Ο Σωτήρ έχει σπείρει (τον κόσμο) και κρατά τους τροχούς (του σύμπαντος στα χέρια του)».

Ο Σατώρ < Σωτήρ Κρόνος

Η «κρυμμένη» θεότητα της επιγραφής μάλλον ήταν ο θεός Κρόνος, του ελληνικού πανθέου, που πολύ ετιμάτο στην Ιταλία. Ο Σωτήρ έγινε Σατούρν, θεός της γεωργίας(9*) - άρα συνδέεται με την σπορά και την συγκομιδή (λατινικά: sata). Το όνομα του Κρόνου έχει βρεθεί γραμμένο στην Πομπηία(*).

Τον θεό Κρόνο με το κεφάλι του καλυμμένο με χειμωνιάτικο μανδύα, κρατώντας ένα είδος δρεπανιού, ευρέθη σε τοιχογραφία στην Πομπηία(*) (του 1^ου αιώνα μ.Χ.) – υπάρχει στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεαπόλεως Καμπανίας(7*).

Τον 2^ο αιώνα το επίθετο sator χρησιμοποιήθηκε σε λογοτεχνικά έργα, που εόρταζαν την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, για να δηλώσουν τον «πατέρα των θεών και των ανθρώπων» Δία, πατέρα της Αφροδίτης(**) και άρα παππού του Αινεία, από τον οποίο, σύμφωνα με την «Αινειάδα» του Βιργιλίου, όλοι οι άνθρωποι κατάγονταν. Ο Ζευς «sator» επανεμφανίζεται περίπου έναν αιώνα αργότερα, την εποχή των Φλαβιανών αυτοκρατόρων. Συμπερασματικώς, στην λατινική λογοτεχνία, της περιόδου του Αυγούστου, και του 1^ου αιών μ.Χ., ο sator ήταν η υπέρτατη θεότητα, επίθετο του Κρόνου και του Διός. Στην Πομπηία(*), όπου ευρέθη το αρχαιότερο «τετράγωνο στου Σωτήρος» υπήρχε διάσημος ναός του Διός (και του Απόλλωνος).

Ο Κικέρων μεταφράζοντας ελεύθερα ένα απόσπασμα από τις "Τραχίνιες" του Σοφοκλέους, το 44-45 π.Χ. αναφέρει ότι ο Ηρακλής επικαλείται τον Δία, με το επίθετο «caelestum sator» («πατέρας των θεών»). Επίσης sator ονομάζεται ο φυσικός κόσμος, λίγο αργότερα, στο «De natura deorum», ο οποίος κάνει κάθε ζωντανό γόνιμο, γεννά, παιδεύει και τρέφει. Στην στωική(5*) σκέψη λειτουργεί μια έμφυτη και προνοητική θεότητα (η πρόνοια  > στους χριστιανούς Θεία Πρόνοια), ο σπερματικός Λόγος, που ονομάζεται επίσης πνεύμα και ψυχή του κόσμου και αφομοιώνεται με την φωτιά(4*), ένα από τα 4 συστατικά στοιχεία του σύμπαντος. Η στωική(5*) διδασκαλία των αρχαίων Ελλήνων,  ο Στωικός(5*) Λόγος, ταυτίστηκε από τους χριστιανούς με τον βιβλικό «Λόγο του Θεού» - κυρίως από τον εβραίο φιλόσοφο Φίλωνα της Αλεξάνδρειας.

Η δε λέξη aripus[2] ερμηνεύεται ως gladius falcatus , δηλαδή μια φαλτσέτα, όπλο / εργαλείο, που ονομάζεται άρπα (από την αρχαία ελληνική λέξη ἅρπη).[4] Στην γεωργία(9*) η ίδια λέξη υποδηλώνει εργαλείο παρόμοιο με το σύγχρονο δρεπάνι, αλλά πολύ πιο στιβαρό και ακατέργαστο. Η άρπα / δρεπάνι / αγκίστρι είναι ένα εικονογραφικό χαρακτηριστικό του θεού Κρόνου, προστάτη της γεωργίας(9*). Ο θεός Κρόνος χρησιμοποίησε δρεπάνι ίνα ευνουχίσει τον πατέρα του, θεό Ουρανό.[5] Άρα το aripus είναι το μυστηριώδες arepo.[6] Ο Sator arepo, λοιπόν, ήταν ο Κρόνος Σωτήρ, «ο σπορέας με το δρεπάνι», του οποίου η βασιλεία, σύμφωνα με τον Βιργίλιο, επρόκειτο να επιστρέψει στην Γη (θα κάνει Δευτέρα Παρουσία), ως νεογέννητο μωρό(8*), και θα αναδυόταν μια νέα χρυσή εποχή! Θα εβασίλευε στο Λάτιο και η έδρα του θα ήταν ακριβώς στον λόφο του Καπιτωλίου! Η νεα εποχή του Κρόνου, η Σατουρνία, θα ήταν μια ευτυχισμένη εποχή, τόσο στην Ρώμη, όσο και σε ολόκληρη την Ιταλία. Αυτή η επικείμενη γέννηση ενός μωρού παιδιού(8*)[7] / Θείου Βρέφους(8*)εορταζόταν κάθε χρόνο στο Λάτιο. Οι παράφρασαν την γιορτή ως Χριστούγεννα, αλλά και παρερμήνευσαν αυτούς τους στίχους ως προφητεία για την γέννηση του Χριστού…

Άλλες ερμηνείες

Η πρώτη αναγνωρισμένη ακαδημαϊκή μελέτη έγινε το 1881 με την δημοσίευση της έρευνας του R. Köhler.[8] Αλλά το συμβολικό νόημα και σημασία της παραμένουν ασαφείς, παρά τις πολυάριθμες διατυπωμένες ερμηνείες της.

Πολύ απλά, ίσως σημαίνει «όπως σπέρνεις, έτσι θα θερίσεις»[9], φράση που έμεινε και εξακολουθεί παροιμιώδης στα χείλη του ελληνικού λαού.

Επίσης δύο ακολουθίες των 9 «κινήσεων / αλμάτων ίππου» η κάθε μία, δίνουν την πρόταση ORO TE PATER δηλ. ΡΩΤΩ ΣΕ, ΠΑΤΕΡΑ.

Η παράθεσή των λέξεων, με την παραπάνω σειρά γεννά μια «καρκινική» επιγραφή, δηλ. ένα πολύ-παλίνδρομο κείμενο, σκόπιμα παλίνδρομο κείμενο, όπου δηλαδή μια πρόταση που παραμένει ίδια, είτε εάν διαβαστεί από αριστερά προς τα δεξιά, ή αντιστρόφως. Γραφή βουστροφηδόν.[10]

Αλλά το περίεργο δεν σταματά εδώ: Η ίδια πρόταση προκύπτει και εάν διαβάσει κανείς το τετράγωνο από κάτω προς τα πάνω (υπό την προϋπόθεση ότι κάθε γραμμή διαβάζεται από δεξιά προς αριστερά).

Δηλαδή, η αλλαγή της σειράς ανάγνωσης σε καμμία περίπτωση δεν αλλοιώνει το νόημα της προτάσεως. Με άλλα λόγια, ακόμη και όταν η θέση των λέξεων δεν είναι η ίδια, το νόημα παραμένει το ίδιο.

Το δε αριθμητικό τετράγωνο, όπου το άθροισμα των αριθμών σε οριζόντιες σειρές, κάθετες στήλες αλλά και διαγώνιες είναι πάντα το ίδιο, λέγεται παγκοσμίως «Τετράγωνο του θεού Άρη». Αλλά στο εν λόγω τετράγωνο, διαγωνίως δεν διαβάζουμε κάποια λέξη εμφανώς. Άρα δεν είναι «του Άρεως».

Άλλοι λένε πως είναι ένας γρίφος των πυθαγορείων ή των στωικών(5*).[11] Άλλοι το συνέδεσαν με μια θηλυκή θεϊκή οντότητα, την Εκάτη, έφορο των τρίστρατων.[12] Άλλοι το συνέδεσαν με την θηλυκή (αγία) Τριάδα - αποτελούμενη από τις θεές Ουράνια Αφροδίτη(**)-Ήρα-Σελήνη.[13] Μια φυλακτική προσευχή των γνωστικών ή των ορφικών(***). Ένα αρχαίο ετρουσκικής θρησκείας φυλακτό, που υιοθετήθηκε από Ρωμαίους και Ιταλούς. Ένα κρυπτογραφημένο γούρι μιθραϊκής αριθμολογίας[14]… Ή ότι ήταν απλώς μια... «συσκευή» για τον προσδιορισμό των κατευθύνσεων των ανέμων… και άλλα…

Ευρήματα του «μαγικού τετραγώνου του Σωτήρος Κρόνου

Αρχικώς, λοιπόν, ειπώθηκε πως δημιουργήθηκε από πρώτους χριστιανούς.

Αλλά το αρχαιότερο εύρημα είναι πριν από τον σεισμό του 62 μ.Χ. στην Πομπηία(*), όταν ακόμη δεν υπήρχαν χριστιανοί εκεί. Ανακαλύφθηκε το 1925, σε θραύσμα διακοσμητικού, στο σπίτι του Publius Paquius Proculus (CIL IV 8123), το οποίο  χρονολογήθηκε από το 50 μ.Χ.

Άλλα ευρήματα,με χρονολογική σειρά:

- του 1^ου αι. μ.Χ. είναι και αυτό που βρέθηκε το 1936 σε μια στήλη στην Μεγάλη Παλαίστρα (CIL 8623), κοντά στο Αμφιθέατρο Πομπηίας(*), από τον Ιταλό αρχαιολόγο M. Della. Φυλάσσεται στο Μουσείο της Πομπηίας(*).  

- του 2^ου αι. μ.Χ. (165 – 256) είναι επίσης μια ζωγραφισμένη γυψοσανίδα (23,5 × 21 εκατ.), που ευρέθη το 1933 σε ανασκαφές στην αρχαία μακεδονική πόλη Δούρα-Ευρωπό[15], στην  νυν έκταση της Συρίας, στα ερείπια του πρώην Ναού της Azzanatheona. Υπάρχει στην Πινακοθήκη Τέχνης του Πανεπιστημίου Yale στο New Haven, του Κονέκτικατ των ΗΠΑ. Ο Χάβερφιλντ στις ανασκαφές του 1931-1932 πάλι στην Ευρωπό στην Συρία, απεκάλυψε τρία ξεχωριστά τετράγωνα «Sator», στους εσωτερικούς τοίχους ενός στρατιωτικού γραφείου (και ένα τέταρτο έναν χρόνο αργότερα!). Όλα χρονολογούνταν περίπου στο 200 μ.Χ. Έτσι, τα ευρήματα στην Ευρωπό έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία, και ίσως την κατατάσσουν στο κέντρο διάδοσης αυτής της μαγικής επωδού.

- του 2^ου αι. μ.Χ. είναι ένα άλλο, που ευρέθη το 1954, χαραγμένο σε ένα κεραμίδι στέγης του σπιτιού του κυβερνήτη στο Aquincum (νυν Altofen) της κρητικής αποικίας Παννονίας (κοντά στην νυν Βουδαπέστη Ουγγαρίας).

- του 2^ου αι. μ.Χ. (180-185) είναι αυτό που ευρέθη το 1978, χαραγμένο σε ένα κεραμικό θραύσμα αμφορέα, που ανασκάφηκε σε αρχαίο οικισμό. στο Μάντσεστερ Αγγλίας. Σήμερα είναι στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μάντσεστερ.

- του 2^ου αι. μ.Χ. ευρέθη, το 1971, χαραγμένο σε ένα άψητο τούβλο, στην πόλη Conímbriga στην Πορτογαλία.

- του 2^ου / 3^ου αι. είναι αυτό που ευρέθη στην Νεκρόπολι του Βατικανού, κάτω από την Βασιλική του Αγίου Πέτρου.

-του 4^ου - 5^ου αιώνα μ.Χ. είναι αυτό που ευρέθη την δεκαετία του 1930, σε έναν κοπτικό πάπυρο, από την αρχαία ελληνική πόλη Φιλαδέλφεια (στην Λεκάνη Φαγιούμ).[16]

- από τον 6^ο αιώνα μ.Χ. το τετράγωνο επιβίωσε και χρησιμοποιήθηκε και στον χριστιανικό κόσμο. Στο Κρατικό Μουσείο του Βερολίνου υπάρχει χάλκινο φυλακτό του 6^ου αιώνα από την Μικρά Ασία, που έχει δύο ψάρια στραμμένα το ένα προς το άλλο στην μία πλευρά και ένα «τετράγωνο Sator» με ελληνικούς χαρακτήρες σε σχέδιο σκακιέρας στην άλλη πλευρά. Επάνω από το τετράγωνο είναι γραμμένη η λέξη "ΙΧΘΥΟΥΣ» που παραπέμπει μάλλον στον Χριστό. Είναι το αρχαιότερο γνωστό έως τώρα χριστιανικό «Σατόρ». Σε Γρηγοριανού ύμνους διαβάζουμε: «O sator rerum, reparator aevi, Christe, rex regum / Ω, Σπορέα των πραγμάτων, αποκαταστάτη του Αιώνος, Χριστέ, βασιλέα των βασιλέων» και «Christe, cunctorum sator et redemptor / Χριστός, ο σπορέας και λυτρωτής των πάντων»…

- του 8^ου είναι αυτό που ευρέθη στην Ιταλία, στην πρόσοψη του αββαείου του Αγίου Πέτρου ad Oratorium, μεταξύ Bussi και Capestrano (στην περιοχή Abruzzo).

- του 9^ου (822 μ.Χ.) είναι αυτό που ευρέθη στην Γαλλία - το αρχαιότερο στην Γαλλία - σε μια καρολίγγια Βίβλο, στο μοναστήρι του Saint-Germain-des-Prés. Στην Γαλλία ευρέθη χαραγμένο και σε έναν τοίχο στην μεσαιωνική πόλη-φρούριο Oppède-le-Vieux στην Γαλλία! Ακόμη και σήμερα, θα το δείτε γραμμένο σε εξώπορτες στην Γαλλία, ως αποτροπαϊκό (λ.χ. στην Γκρενόμπλ, κ.α.).[17]

- του 11^ου αι. στο Pescarolo ed Uniti, στην Κρεμόνα, σε μωσαϊκό του Αγίου Ιωάννου Decollato,

- του 12^ου αι. (1132 μ.Χ.) σε μωσαϊκό δαπεδο της εκκλησίας του Αγίου Ούρσου, στην Αόστα Ιταλίας.

- του 12^ου αιώνα, αλλά σε κυκλική παλίνδρομη μορφή, στο μοναστήρι του Valvisciolo στην Sermoneta του Λατίου.

- του 12^ου αιώνα, σε χειρόγραφο από την βόρειο Γαλλία.[18]

-του 13^ου αιώνα: Στο Schleswig (σε διπλωμένη πλάκα μολύβδου ενός χριστιανικού φυλακτού), στο Μπέργκαμο (στο Castello dei Rivola στο Brusaporto),  στην Σιένα (στην βόρεια πλευρά του Καθεδρικού Ναού της Παναγίας Assunta). Στις θέρμες του San Lorenzo (Paggese di Acquasanta Terme). Στο Château (στο αέτωμα του παρεκκλησιού του Αγ. Λαυρεντίου, στο Rochemaure / Ardèche), στην Ακουιλία (στο Magliano de' Marsi, στην πρόσοψη της Santa Lucia), κ.α.

- του 15^ου αι. στο Oberschützen / Burgenland, στον ναό του Αγίου Βαρθολομαίου (περί το 1400). Στην Ανκόνα (σε καμπάνα του ΙΝ Παναγίας στην Plebis Flexiae στο Fabriano-Torrecchina, του 1412). Στο Westerbuchberg κοντά στο Traunstein, στον ΙΝ Άγ. Πέτρου και Παύλου. Στην Aosta (Issogne, στην σπειροειδή σκάλα του Κάστρου Challant, του 1489), κ.ά.

- του 16^ου αι. στην Βερόνα (στην αυλή της εισόδου στο Palazzo Benciolini).  Στον Haute Loire το παρεκκλήσι Αγίου Μιχαήλ d'Aiguilhe στο le Puy-en-Velay. Στο Bolzano, στο κάστρο Maretsch, σχέδιο με κόκκινη κιμωλία στον πύργο), κ.ά.

Άλλα τέτοια μαγικά τετράγωνα, με την ίδια επιγραφή, βρέθηκαν:

- το 1868, χαραγμένο σε έναν γύψινο τοίχο, στον οικισμό Corinium Dobunnorum στο Cirencester της Βρετανίας.

- το 1966 - 1971, χαραγμένο σε τοίχο ρωμαϊκής εποχής, κατά την διάρκεια ανασκαφών στην βασιλική της Santa Maria Maggiore στην Ρώμη (μαζί με το επίσης παλίνδρομο Roma-Amor και το Summus Amor επίσης της Ρώμης).

- στο κάστρο του Rochemaure,

-στο αββαείο του Collepardo,

-στο Hallein στην Αυστρία,

-στο Σαντιάγο ντε Κομποστέλα στην Ισπανία…

Η εν λόγω μαγική επιγραφή έχει βρεθεί και κάτω από ανάγλυφες εικόνες (προτομές) προσωπικοτήτων. Και σε μενίρ.[19] Και σε νομίσματα (όπως λ.χ. του Κάστρου Skokloster της Σουηδίας, του 1570). Και μετάλλια (όπως της Στουτγκάρδης, του 16^ου / 17^ου αι.)[20]. Και σε φυλακτά (βρέθηκε σε χάρτινο φυλαχτό των Γερμανών της Πενσυλβάνια, του 1790). Και σε ηλιακά ωρολόγια (στο La Grave-Fréaux στις Hautes-Alpes, του 18ου αι.). Ακόμη και σε… κρανία (16^ου – 17^ου αι.)!

Υπάρχει και σε βιβλίο του 1638 με «μαγικές συνταγές» από την νότια Γερμανία.[21]

Ο κατάλογος αυτός δεν έχει τέλος. Απόδειξη του πόσο βαθειά χαραγμένη στην παγκόσμια λαϊκή συλλογική μνήμη ήταν η λειτουργία αυτού του ξορκιού (αν ήταν ξόρκι).

Τα τετράγωνα με γράμματα στην λαογραφία

Τα φορητά «τετράγωνα με γράμματα» με μαγική δύναμη στην λαογραφία ανήκουν στα ξόρκια – τις μαγικές επωδούς.

Χρησιμοποιήθηκαν στην Aurillac / Auvergne ως βοήθημα τοκετού. Έγραφε επίσης: «Δείξε αυτό σε μια γυναίκα στο κρεβάτι και θα γεννήσει» (13ος αιώνας). Στην Βρετανία τα λόγια αυτά και με αυτόν τον τρόπο βρέθηκαν γραμμένα σε μια χαρτοταινία, η οποία στην συνέχεια ετυλίγετο γύρω από τον λαιμό για προστασία από ασθένειες. Στην Γερμανία στην θεραπεία της λύσσας, για να κάνουν τους ανθρώπους να χορεύουν[22] και την κατάσβεση πυρκαγιών(4*) (σε ένα από αυτά του 16ου αι. έγραφε από πίσω: «Σβήσε την φωτιά(4*) χωρίς νερό»)[23]! Στην Βραζιλία ως θεραπευτικά σε δήγματα φιδιών. Στην Αίγυπτο, και στην Ουγγαρία ως προστατευτικό φυλακτό. Στην Ιταλία ως φυλακτό για τα εγκαταλελειμμένα παιδιά(8*). Στην Ισλανδία ως γενικό θεραπευτικό.

Στο Βυζάντιο και στην Δύση είχε γενικώς αποτροπαϊκή λειτουργία, κατά της πείνας, των δαιμόνων, των κακών πνευμάτων, του κινδύνου πυρκαγιάς, των επιδημιών, ασθενειών (από την ελονοσία και άλλες), των καταστροφών, κλπ. Από τον 8ο αιώνα μ.Χ. βρίσκεται σε λατινικά χειρόγραφα γερμανικών μοναστηριών. Αργότερα λαξευμένο σε πέτρες ή σκαλισμένο σε ξύλα σε εκκλησιαστικά και κοσμικά κτήρια.

Παρόμοια τετράγωνα σχετίζονται με «μαγικές» δυνάμεις ακόμη και μέχρι τον 19^ο αιώνα από Ινδιάνους στην Βόρεια και Νότια Αμερική.

Το τετράγωνο εμφανίζεται και σε ιατρικά εγχειρίδια της πρώιμης και ύστερης μεσαιωνικής εποχής, όπως το Trotula.

Τον μεσαίωνα όντως χρησιμοποιήθηκε στην θεραπεία πολλών ασθενειών – και δη για δαγκώματα σκυλιών, για την θεραπεία της λύσσας, για την τρέλλα (μανία, παραφροσύνη) και την ανακούφιση κατά τον τοκετό. Ας σημειώσουμε ότι η παραφροσύνη σχετίζεται με την Αφροδίτη(**).

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης "Λεξικο των παραδοσεων". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.3.2015.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - Benefiel R. R. «Magic Squares, Alphabet Jumbles, Riddles and More: The Culture of Word-Games among the Graffiti of Pompeii», The Muse at Play, Riddles and Wordplay in Greek and Latin Poetry, εκδ. De Gruyter, σελ. 65 – 79,  doi:10.1515/9783110270617.65, 2012.

        - Carcopino J. «The Secret Christianity of the Magic Square», 1948.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Ελέχθη ότι ίσως προήλθε:

- από την αρχαία ελληνική λέξη Σωτήρ.

- από την γαλατική λέξη που σημαίνει άροτρο (βλ. Γάλλο ιστορικό J. Carcopino).

- τα βαπτιστικά ονόματα των τριών Μάγων ως: SATOR, ATOR, και PERATORAS – βλ. πρώιμη βυζαντινή Βίβλο. Στην Καππαδοκία, επί Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου (913 – 959 μ.Χ.), οι βοσκοί στην Γέννηση του Ιησού ονομάζονται: ΣΑΤΩΡ, ΑΡΕΠΩΝ και ΤΕΝΕΤΟΝ.

- από επίθετο του Σωτήρος Ιησού: Οι Αιθίοπες αναφέρονται στον Ιησού Χριστό χρησιμοποιώντας τις λέξεις SADOR, ALADOR, DANET, ADERA και RODAS. Πρόκειται για μετατροπή του μαγικού τετραγώνου – βλ. διάσημο Γερμανός Ιησουίτη και επιστήμονα Ath. Kircher,  "Arrhythmology" (Αριθμολογία / Arithmologia), 1655 - από το ταξείδι του στην Αβησσυνία.

[2] AREPO:

- συνδέεται με την ελληνική μορφή και το όνομα Ορφέας(***) – βλ. Σέρβο ιστορικό M. Budimir.

- από την αραμαϊκή απόδοση του αρχαίου ελληνικού γράμματος άλφα (Α) > ΑΡΧΗ – από όπου δανείστηκε την έννοια Α-Ω ο πρώιμος ιουδαιοχριστιανισμός και ο εβραϊσμός (βλ. Ησ. 44.6, και Αποκάλυψη 1:8 και Αμερικανό αρχαιονομικό και ιστορικό D. Daube. - βλ. επίσης και «Σταυρό Paternoster», «σταυρό ταυ», ρωμαϊκό σύστημα Cardo και Decumanus.

- από το επιβεβαιωμένο αιγυπτιακό όνομα "hr-hp", που πιθανώς σημαίνει «το πρόσωπο του Άπι / Apis στην Αλεξάνδρεια – βλ. J. Gwyn Griffiths.

- λατινοποιημένη συντομογραφία του θεού Ώρου [ως παιδί(8*)], του Αρποκράτη / Harpocrates "Horus-the-child" [> Σέραπις / Άπις < Πλούτων Άδης(10*)], θεού του ανατέλλοντος ηλίου, που ονομαζόταν επίσης Γεωργός(9*) Άρπον – βλ. Σερβο-Αμερικανό μελετητή M. Marcovich, 1983.

- ίσως Aleppo, η αρχαία μακεδονική ελληνική πόλις Βέρροια > Χαλέπι – βλ. Γ. Λεκάκης, 2017.

[3] Εκτός από τον Δία (Ζεὺς Σωτήρ), το επίθετο αποδιδόταν και σε άλλους θεούς, όπως: για τον Λοξία Απόλλωνα, Ερμή, τον Ασκληπιό, τους Διοσκούρους, τον Ηρακλή, αλλά και για θηλυκές θεότητες, όπως την σώτειρα Παλλάδα Αθηνά, την Αφροδίτη(**) και την Τύχη.

Σε αυτόν ήταν αφιερωμένο το τρίτο ποτήρι κρασιού, που χυνόταν κατά γης κατά τις σπονδές «τρίτον Σωτῆρι σπένδειν» (Πίνδ.), «πάντα κραίνοντος τρίτου», «τριτόσπονδος» - το να έπινε κάποιος λίγο από αυτό το ποτήρι εθεωρείτο σύμβολο καλής τύχης. Έτσι προέκυψε η πίστη στην «τρίτη φορά», όπου όταν γίνεται κάτι θεωρείται αίσιο και ευοίωνο > παροιμία «τὸ τρίτον τῷ σωτῆρι», «τρίτη και τυχερή / φαρμακερή φορά» - βλ. Πλάτ. - Ο κοσμος του 3.

ΠΗΓΗ: Πίνδ. Αισχύλ Χο.2. Ἀγ. 512, 664. Θήβ. 826 (Δινδ.). Σοφ. Ο.Τ. 31. Συλλ. Ἐπιγρ. 1222, 1755, 5954.

[4] Βλ. Du Cange «Γλωσσάρι των μεσαιωνικών λατινικών».

[5] Βλ. Ησιόδου «Θεογονία».

[6] Βλ. S. Zanella.

[7] Βλ. Βιργίλιος «Iam redeunt saturnia» - έκλογή, IV.

[8] στο «Zeitschrift für Ethnologie», με τίτλο «Sator-Arepo-Formel».

[9] Βλ. γαλλικό περιοδικό «Magasin Pittoresque», 1854. Και D. Fishwick Duncan «An Early Christian Cryptogram?», CCHA. 26, University of Manitoba, 29–41, 1959.

[10] Βλ. Γάλλο ιστορικό J. Quicherat.

[11] Βλ. φιλόλογο Hildebrecht Hommel, ιστορικό W. Chr. Schneider, H. Hoffman, κ.ά. Ο N. Vinel το 2006 υπέθεσε ότι είναι ένα εβραϊκό κρυπτογράφημα που χρησιμοποιεί την πυθαγόρεια αριθμητική.

[12] Βλ. Νορβηγό φιλόλογο S. Eitrem.

[13] Ο συνδυασμός τους έγινε η Αστάρτη, Ασταρώθ, Αθάρ, Ιστάρ, Ινίνα, Βααλίς κλπ. – την οποία ελόγιζαν κόρη της Σελήνης και αδελφή του Ήλιου και της θεάς του Άδη(10*), της Ερεσκιγκάλ (Έρεβος). Κέντρο λατρείας της η πόλις Ασταρώθ στην Βασάν (ταυτίζεται νυν με το Τελ Αστάρα) κοντά στην ελληνική περιοχή Θάλασσα της Γαλιλαίας. – βλ. και H.-. Mathys «The Astarte Square», εκδ. Theological Publishing House, Ζυρίχη, 2008.

[14] Εάν τα γράμματα στην λέξη TENET μεταγραφούν στα ελληνικά, προκύπτει ο κρυπτογραφημένος αριθμός 666, είπε ο W. O. Moeller. Αλλά είναι λάθος. Προκύπτει ο αριθμός 660!

[15] Τα ερείπια της αρχαίας ελληνικής πόλεως Δούρας (δωρικής) Ευρωπού στον Ευφράτη, η οποία καταστράφηκε το 256 μ.Χ. θάφτηκαν κάτω από την άμμο της ερήμου.

[16] Βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη Αυστρίας, στην Βιέννη.

[17] Στην Γαλλία θα την δείτε ακόμη: 

- Στην Auvergne-Rhône-Alpes, στην Ardèche (στο Rochemaure, βρέθηκε στην χαράδρα Rignas, και αντίγραφο τοποθετήθηκε στο παρεκκλήσι της Notre-Dame des Anges), στο Drôme, στο Haute-Loire (στο Puy-en-Velay, ανακαλύφθηκε στο παρεκκλήσι Αγίου Μιχαήλ Saint-Michel d'Aiguilhe - μεταφέρθηκε στο μουσείο Crozatier) στο Isère (στην Valbonnais, Alpes-Maritimes, στο πρώην δικαστικό μέγαρο, 15^ου / 18^ου αιώνα), κ.α.

- Στην Νέα Ακουιτανία: Στο Charente-Maritime (στο Jarnac-Champagne(7*), σε υπόγειο στο Saint-Quantin-de-Rançanne, στο χωριό Talmont-sur-Gironde (από αρχαία γαλλο-ρωμαϊκή τοποθεσία γνωστή ως Fâ, στο Barzan), στην Δορδόνη (Dordogne, στο καστροσπίτι του Reignac, στο Tursac, 16ου αι.), στο Lot-et-Garonne  (στο Château de Bonaguil στο Saint-Front-sur-Lémance), στο Pays de la Loire, στην Vendée (στην νότια πρόσοψη της εκκλησίας La Boissière-de-Montaigu), κ.α.

- Στην Οξυτανία: Στα Pyrénées-Orientales (στην κοινότητα Saint-Paul-de-Fenouillet, στα φαράγγια Galamus, στο ερημητήριο Αγίου Αντωνίου / Saint-Antoine de Galamus, κοντά στο Soulatgé, όπου εγεννήθη ο διάσημος Βενεδικτίνος B. de Montfaucon), κ.α.

- Στην επαρχία Alpes-Côte d'Azur: Στο Bouches-du-Rhône (στο αρχαίο λατομείο Mireille στο Baux-de-Provence, σε τοίχο του Château de Tarascon), στο Vaucluse (στο Oppède), στο Alpes-de-Haute-Provence (στο Vieil Esclangon), στις Hautes-Alpes (στην κοινότητα Aspres-sur-Buëch), κ.α.

[18] βλ. Scientific Manuscript British Library (Egerton MS 821, fol. 53v).

[19] Λ.χ. σε αυτό στο οποίο ήταν σκαλισμένο το κεφάλι του βασιλιά Dagobert II – περί το 700. Η επιγραφή στο πίσω μέρος εγράφη το… 1884!

[20] Βλ. Κρατικό Μουσείο Βυρτεμβέργης Γερμανίας.

[21] Βλ. Κρατικά Αρχεία Λουκέρνης Ελβετίας.

[22] Βλ. Μέγας Αλβέρτος.

[23] Παρόμοιο μαγικό ξόρκι (του 19ου αι.) ενάντια στην φωτιά(4*), βρέθηκε και στο Freistadt της Άνω Αυστρίας – βλ. Μουσείο Mühlviertel. Και στο Passau, πλάκα με μαγικό ξόρκι κατά της φωτιάς(4*) (19ου αι.) - βλ. Oberhausmuseum.

αρχαια ελληνικη πολυπαλινδρομη παλινδρομη παλινδρομος επιγραφη μαγεια Σωτηρ Κρονος Ζευς Χριστος Κρητη, Μακεδονια Λεκακης αρχαιο ελληνικο πολυπαλινδρομος Σωτηρας διας Τετραγωνο του Σωτηρος / Sator σατορ μαγικο τετραγωνο μαγικα επιγραμμα ακροστιχο, ακροστιχιδα, μεσοστιχος τηλεστιχος μικτη ελληνολατινικη διατεταγμενο πλεγμα πεντε γραμματα χαρακτηρας λατινικο γραμμα συμφωνο φωνηεν λεξεις SATOR, αρεπο AREPO, τενετ TENET, οπερα OPERA, ροτας ROTAS λεξη Saturn = σπορεας, φυτευτης, ιδρυτης, θεικος προγονος, δημιουργος θεοφορικο ονομα λεξις απαξ λεγομενη hapax legomenon λατινικη λογοτεχνια δογμα > κρατω, κατανοω κατεχω, κυριαρχω, συντηρω εργο, εργασια, υπηρεσια πονος τοκετος ωδινη ωδινες φροντιδα, προσπαθεια, προσοχη δρομο ροτα περιστροφη μεση κυριαρχια ελληνικο τ ταυ συμβολο ταυρος σταυρος συμβολα χριστιανικος κρητικο κρυπτολεξο κρυπτογραφημενο μηνυμα, λατρεια Κρονος ελληνικον πανθεον πανθεο επιθετο θεοτητα προσευχη διαδρομη αρμα προσφορα κοσμος τροχος συμπαν χερια Σατωρ κρυμμενη θεοτητες Ιταλια, Σατουρν, γεωργια συγκομιδη λατινικα σατα ονομα Πομπηια κεφαλι χειμωνιατικος μανδυας ειδος δρεπανι τοιχογραφια 1ος αιωνας μΧ Εθνικο Αρχαιολογικο Μουσειο Νεαπολεως ναπολης ναπολη ναπολι καμπανια 2ος λογοτεχνικα εργα, εορτη Ρωμαικη Αυτοκρατορια, πατερας θεων ανθρωπων Αφροδιτη παππους Αινειας, Αινειαδα αινειας Βιργιλιος ανθρωποι καταγωγη επανεμφανιση εποχη Φλαβιανοι φλαβιος αυτοκρατορας Αυγουστος υπερτατη αρχαιοτερο ναος Απολλωνος απολλων απολλωνας απολλωνα Κικερων Cicero, μεταφραση ελευθερη αποσπασμα Τραχινιες Τραχινιαι Le Trachiniae Σοφοκλης, 44 45 πΧ Ηρακλης επικληση caelestum sator φυσικος κοσμος, De natura deorum ζωντανο ον γονιμο, γεννα, παιδεια τροφη στωικη σκεψη λειτουργια εμφυτη προνοητικη προνοια χριστιανοι Θεια σπερματικος Λογος / Logos spermatikòs, πνευμα ψυχήη αφομοιωση φωτια, συστατικα στοιχεια στωικοι διδασκαλια αρχαιοι Ελληνες στωικος χριστιανισμος βιβλικος Θεου εβραιος φιλοσοφος Φιλωνας φιλων Αλεξανδρειας Αλεξανδρεια αριπους aripus ερμηνεια φαλτσετα, οπλο / εργαλειο, αρπα αρπη δραπανι, στιβαρο ακατεργαστο αγκιστρι εικονογραφικο χαρακτηριστικο προστατης ευνουχισμος Ουρανος μυστηριωδες σπορευς βασιλεια, Βιργιλιου, επιστροφη Γη, νεογεννητο μωρο θειο βρεφος χρυση Λατιο εδρα λοφος Καπιτωλιου Καπιτωλιο Σατουρνια, ευτυχισμενη ευτυχια Ρωμη, γεννηση παιδι γιορτη Λατσιο παραφραση Χριστουγεννα, παρερμηνεια στιχος προφητεια Χριστου ερμηνειες πρωτη ακαδημαικη μελετη 19ος 1881 κολερ κελερ Kohler συμβολικο νοημα σημασια ασαφεια θερισμος φραση παροιμιωδης ελληνικος λαος κινηση αλμα ιππου αλογου ιππος αλογο προταση ORO TE PATER ΡΩΤΩ ΣΕ, ΠΑΤΕΡΑ παραθεση καρκινικη πολυπαλινδρομο κειμενο, σκοπιμα παλινδρομο αριστερα δεξια γραφη βουστροφηδον περιεργο αναγνωση αλλοιωση νοημα αριθμητικο αθροισμα αριθμος οριζοντια σειρα, καθετη στηλη διαγωνια διαγωνιος θεου αρη αρης αρεως Quadrato di Marte γριφος πυθαγορας πυθαγορειοι στωικος θηλυκο Εκατη, εφορος των τριστρατο θεες Ουρανια Αφροδιτη ηρα Σεληνη αγια τριαδα τριας φυλακτικη προσευχη γνωστικοι ορφικα ορφικοι ετρουσκικη θρησκεια ετρουσκοι φυλαχτο, Ρωμαιουι Ιταλοι κρυπτογραφημενο γουρι μιθραικη αριθμολογια μιθρας συσκευη προσδιορισμος κατευθυνση ανεμος ανεμολογιο ευρημα αρχαιοτερο ευρημα σεισμος 62 μΧ 1925, θραυσμα διακοσμητικο σπιτι προκουλους Publius Paquius Proculus 50 1936 στηλη Μεγαλη Παλαιστρα παλεστρα Palestra Grande Αμφιθεατρο Πομπηιας, Ιταλος αρχαιολογος αρχαιολογια 2ος 165 – 256 ζωγραφισμενη γυψοσανιδα 1933 ανασκαφες μακεδονικη πολη Δουρα Ευρωπος Dura Europos, Συρια ερειπια ναος αζαναθεονα Azzanatheona Πινακοθηκη Τεχνης τεχνη Πανεπιστημιο γειλ Yale New Haven, Κονεκτικατ Connecticut ΗΠΑ Χεβερφιλντ ανασκαφη 1931 1932 τοιχος στρατιωτικο γραφειο 200 μαγικη επωδος 1954, χαραγμενο κεραμιδι στεγη κυβερνητης ακουινκουμ Aquincum αλτοφεν Altofen κρητικη αποικια Παννονια Pannonia Inferior Βουδαπεστη Ουγγαρια 180 185 1978, κεραμικο θραυσμα αμφορεας, αρχαιος οικισμος Μαντσεστερ Αγγλια 1971, αψητο τουβλο, κονιμπριγα κονιμπριγκα Conímbriga Πορτογαλια 3ος Νεκροπολις νεκροπολη Βατικανο Βασιλικη του Αγιου Πετρου αγιος πετρος 4ος - 5ος 1930, κοπτικος παπυρος κοπτες Φιλαδελφεια Λεκανη Φαγιουμ φυλλο 6ος επιβιωση χρηση χριστιανικος Κρατικο Βερολινο γερμανια χαλκινο Μικρα Ασια, ψαρια ψαρι ελληνικοι χαρακτηρες σχεδιο σκακιερα ΙΧΘΥΟΥΣ ιχθυς Γρηγοριανος υμνος πραγμα αποκαταστατης αποκαταταση Αιωνας, βασιλιας βασιλεων λυτρωτης των παντων 8ος προσοψη αββαειο St. Peter ad Oratorium, ορατοριουμ μπουσι βουσι μπουσσι βουσσι Bussi καπεστρανο Capestrano αμπρουζο Abruzzo 9ος 822 Γαλλια καρολιγγια Βιβλος, μοναστηρι ιερα ιερμη μονη γερμανος γερμανουSaint Germain des Prés Pres πρε πρες μεσαιωνικη φρουριο καστρο Oppede le Vieux εξωπορτα αποτροπαικο Γκρενμπλ, 11ος Pescarolo ed Uniti, πεσκαρολο εντ ουνιτι Κρεμονα, μωσαικο Ιωαννου / San Giovanni Decollato ντεκολατο ιωαννη ψηφιδωτο 12ος 1132 δαπεδο εκκλησια Ουρσος Αοστα Ιταλιας κυκλικη κυκλο βαλβισκιολο Valvisciolo σερμονετα Sermoneta Lazio χειρογραφο 13ος σλεσβιγκ Schleswig διπλωμενη πλακα μολυβδος Μπεργκαμο Castello dei Rivola καστελο νετι ριβολα μπρουσαπορτο Brusaporto Σιενα Καθεδρικος Παναγιας παναγια σαντα μαρια ασουντα Santa Maria Assunta θερμες σαν λορεντσο San Lorenzo Paggese di Acquasanta Terme ακουσαντα, σατο σατω Chateau αετωμα παρεκκλησι Λαυρεντιος Chapelle Saint Laurent, ροσμορ Rochemaure αρντες Ardeche Ακουιλια / Aquila μαλιανο ντε μαρσι Magliano de Marsi, αγια λουκια Santa Lucia 15ος Oberschutzen Burgenland, ομπερσουτσεν μπουργκενλαντ Βαρθολομαιος 1400 Ανκονα καμπανα πλεμπις φλεξιαι φλεξιε Plebis Flexiae φαμπριανο τορεκινα Fabriano Torrecchina, 1412 Westerbuchberg βεστερμπουχμπεργκ τραουνσταιν Traunstein, Πετρου και Παυλου, παλυλος Aosta ισονιε Issogne, σπειρα σπειροειδης σκαλα σαλαντ Challant, 1489 16ος Βερονα αυλη παλατι παλατσο μπενκιολινι Palazzo Benciolini Haute Loire Μιχαηλ / Saint Michel d'Aiguilhe le Puy en Velay μπολτσανο Bolzano, μαρετς Maretsch, κοκκινη κιμωλια πυργος 1868, γυψινος κορινιουμ ντομπουνορουμ Corinium Dobunnorum κιρενκεστερ Cirencester Βρετανιαι 1966 - 1971, ρωμαικη εποχη Ρωμη Roma Amor Summus κολεπαρντο Collepardo, χαλαιν Hallein Αυστρια, Σαντιαγο ντε Κομποστελα Ισπανια αναγλυφη εικονα προτομη μενιρ / menhir νομισμα σκοκλοστερ Skokloster Σουηδια 1570 μεταλλιο Στουτγκαρδη, 17ος φυλακτα χαρτινο Γερμανοι Πενσυλβανια, 1790 ηλιακο ωρολογι ρολοι La Grave Freaux Hautes Alpes, αλπεις κρανιο βιβλιο 1638 μαγικες συνταγες συνταγη παγκοσμια λαικη συλλογικη μνημη λειτουργια ξορκι λαογραφια φορητο δυναμη ξορκια επωδοι ωριλακ οριλακ Aurillac ωβερν οβερν Auvergne βοηθημα τοκετου γυναικα κρεβατι γεννηση 13ος λογια χαρτοταινια, λαιμος προστασια ασθενειες θεραπεια λυσσα χορος κατασβεση πυρκαγια νερο Βραζιλια θεραπευτικο δηγμα φιδι οφις Αιγυπτος, προστατευτικο εγκαταλελειμμενα παιδια Ισλανδια θεραπευτικη Βυζαντιο Δυση αποτροπαικη πεινα, δαιμονας κακα πνευματα δαιμων κακο πνευμα κινδυνος πυρκαια επιδημια ασθενεια ελονοσια καταστροφη λατινικο γερμανικο λαξευμα πετρα σκαλισμα ξυλα εκκλησιαστικο κοσμικο κτηριο Ινδιανοι Βορεια και Νοτια Αμεριη ιατρικο εγχειριδιο πρωιμη υστερη μεσαιωνας τροτουλα ιατρικη Trotula δαγκωμα σκυλι σκυλος τρελλα τρελα μανια, παραφροσυνη ανακουφιση τοκετος σωτηρια γαλατια γαλατες γαλατικη αροτρο Γαλλος ιστορικος βαπτιστικο ονομα τρεις Μαγοι SATOR, ατορ ατωρ ATOR, περατορας PERATORAS πρωιμη βυζαντινγ Καππαδοκια, Κωνσταντινο Ζ΄ Πορφυρογεννητος 10ος 913 – 959 βοσκοι βοσκος μαγος Ιησους ΣΑΤΩΡ, ΑΡΕΠΩΝ ΤΕΝΕΤΟΣ Αιθιοπες αιθιοπια σαντορ SADOR, αλαντορ ALADOR, ντανετ DANET, αντερα ADERA ροντας RODAS μετατροπη παραλλαγη Γερμανος Ιησουιτης κιρχερ Kircher, Arrhythmology Αριθμολογια / Arithmologia 1655 Αβησσυνια Ορφεας ορφευς Σερβος αραμαικη αποδοση παραδοση αλφα δανειο εννοια Α Ω πρωιμος Ιουδαιοχριστιανισμος ιουδαιοι εβραισμος εβραιοι Αποκαλυψη Αμερικανος αρχαιονομικος πατερνοστερ Paternoster ρωμαικο συστημα καρντο ντεκουμανους Cardo Decumanus αιγυπτιακο προσωπο απις / Apis λατινοποιημενη συντομογραφια ωρος Αρποκρατης / Harpocrates Horus the child Σεραπις, ανατελλων ηλιος Γεωργος αρπον αρπων ΣερβοΑμερικανος αλεπο αλεππο Aleppo, μακεδονικη βεροια Βερροια > Χαλεπι Λοξιας Απολλωνας, Ερμης, Ασκληπιος Διοσκουροι θηλυκη σωτειρα Παλλαδα παλλας Αθηνα, Τυχη τριτο 3ο ποτηρι κρασι σπονδη τριτον Σωτηρι σπενδειν Πινδαρος παντα κραινοντος τριτου τριτοσπονδος καλη πιστη τριτη φορα αισιο ευοιωνο παροιμια τυχερη φαρμακερη Πλατων Αισχυλος Γλωσαάρι μεσαιωνικα Ησιοδος Θεογονια γαλλικο περιοδικο κρυπτογραμμα κρυπτογραφη κωδικη κωδικας κωδιξ εβραικο κρυπτογραφημα πυθαγορεια αριθμητικη Νορβηγος Ασταρτη, Ασταρωθ, Αθαρ, Ισταρ, Ινινα, Βααλις ηλιου αδης, Ερεσκιγκαλ Βασαν Τελλ Ασταρα Θαλασσα της Γαλιλαιας Γαλιλαια θεολογια θεοσοφια κρυπτογραφημενος αριθμος αριθμοι 666, δωρικη Ευφρατη, 256 αμμος ερημος Εθνικη Βιβλιοθηκη Βιεννη Auvergne Rhone χαραδρα Rignas, Notre Dame Drome, Puy en Velay, Saint Michel d Aiguilhe Crozatier Isεre Valbonnais, Maritimes, δικαστικο μεγαρο, Ακουιτανια Charente Maritime Jarnac Champagne, υπογειο Saint Quantin de Rançanne, χωριο Talmont sur Gironde γαλλορωμαικη φα Fa, μπαρζαν Barzan Δορδονη Dordogne, καστροσπιτι ρεινακ Reignac, τουρσακ Tursac, Lot et Garonne de Bonaguil Saint Front sur Lemance Pays de la Loire, Vendee La Boissiεre de Montaigu μονταγκιου Οξυτανια Οξιτανια πυρηναια Pyrenees Orientales κοινοτητα Saint Paul de Fenouillet, φαραγγι γκαλαμους Galamus, ερημητηρι Αντωνιος Saint Antoine de Galamus, Soulatge, Βενεδικτινος Βενεδικτινοι Montfaucon μοντφοκον επαρχια Alpes Cote d Azur Bouches du Rhône λατομεiο Mireille Baux de Provence, de Tarascon ταρασκον βωκλους βοκλους Vaucluse Alpes de Haute Provence Vieil Esclangon, εσκλανγκον Aspres sur Buech βρετανικη βιβλιοθηκη σκαλισμενο κεφαλι βασιλευς νταγκομπερτ β Dagobert II 700 1884 Βυρτεμβεργης Γερμανιας Κρατικα Αρχεια Λουκερνη Ελβετια Μεγας Αλβερτος φραιστατ φραισταντ Freistadt ανω Muhlviertel πασαου Passau, Oberhausmuseum ζωδια Ταυρου, Μινωας μινως ερεβος

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ