Του Γιώργου Λεκάκη
Ο πατέρας του, ιατρός Ηλόφαλος / Ελόφαλος[5], μετακόμισε, με την οικογένεια του, στα Μέγαρα(***) και από εκεί μετά στην Σικελία της Μεγάλης Ελλάδος.[6]
Άκουσε μαθηματα του Σαμίου Πυθαγόρα(*)(ή από έναν από τους οπαδούς του) στην Σικελία ή την Κω, αλλά απέφυγε να γίνει μέλος της ημίκλειστης (*)Πυθαγόρειας Σχολής [Συμμαχίας]. «Ήταν μαθητής του Πυθαγόρα»(*)[7] και «εισάγει τις σκέψεις του Πυθαγόρα(*) στους στίχους του».[8] Πάντως θεωρείται «πυθαγόρειος» και από την παρουσία πολυάριθμων αξιωμάτων και χρησμών στο έργο του.[9] Παράφρασε τις διδασκαλίες του Πυθαγόρα(*), σε χιουμοριστική μορφή, διατηρώντας τες έτσι όμως για τους επόμενους[10], αφού ως γνωστόν ο κόσμος θυμάται ευκολότερα κάτι, εάν του αφηγηθεί με χιουμοριστικό τρόπο.
Ο Επίχαρμος εγκαταστάθηκε στην
«υπερυψωμένη πόλη των Συρακουσών». Εργάσθηκε για τους τυράννους Γέλωνα και
Ιέρωνα. Εζησε για πολύ καιρό στην αυλή τους.
Πέθανε 90 ή 97 ετών (524 /
528 - 435 / 438 π.Χ.)! Οι Συρακούσιοι του είχαν στήσει μπρούτζινο ανδριάντα στο
θέατρο των Συρακουσών, με αφιερωματική επιγραφή, στην οποία το έργο του συγκρινόταν
με το φως του Ηλίου:
ΕΡΓΟ και ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
Ελάχιστα έργα του έχουν διασωθεί, και αυτά όχι ολόκληρα, και μόνο από άλλους συγγραφείς όπως ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Πλάτων[12], κ.α. Αλλά από τα γνωμικά (ρητά) έμειναν πολλά διάσημα και παροιμιώδη όπως:
- «όπου υπάρχει φόβος, υπάρχει τιμή» και
- «ένα χέρι νίβει τ’ άλλο (και τα δυο το πρόσωπο)», το οποίο εξακολουθεί να λέγεται σήμερα παροιμιωδώς από τον ελληνικό λαό!
Είχε γράψει 32 ή 52 κωμωδίες. Αναφέρονται οι: «Κύκλωψ», «Βάκχες», «Πύρρα και Προμηθεύς», «Τρώες», «Αγρωστίνος / χωρικός», «Προσκυνητές», «Ελπίδα ή Πλούτος», «Πέρσες», «Οδυσσεύς αυτόμολος» / Hodysseús hautómolos «ναυαγός Οδυσσέας», «Σειρήνες» «Γάμος της Ήβης», «Βούσιρις», «Ο Ηρακλής και ο Φώλος», «Διόνυσος», «Ἄμυκος», «Γη και θάλασσα», «Κλοπές», «Μεγαρικό»(***), «Επισκέπτες στον ναό», «Λόγος και λόγος», «Σφίγγα», «Αποχαιρετισμοί», «Χορευτές», «Επινίκιος», «Εορτές και Νησιά», «Φιλοκτήτης», «Ηρακλής στην κατάκτηση της ζώνης», κ.ά.
Οι πλοκές όλων των κωμωδιών
του Επιχάρμου μπορούν να χωριστούν σε:
- καθημερινές και
- μυθολογικές.
Διαφέρουν εντυπωσιακά από τις
αρχαίες αττικές κωμωδίες, οι οποίες προέκυψαν λίγο αργότερα, και οι οποίες
περιείχαν και υβριστικά σχόλια κατά των συγχρόνων τους. Σε αντίθεση με την
αρχαία αττική κωμωδία, η σικελική ελληνική κωμωδία δεν προήλθε από τραγούδια του κώμου
(τελετουργικές πομπές κατά τις οποίες τραγουδούσαν ελαφρά σκωπτικά τραγούδια),
αλλά από λαϊκές καθημερινές σκηνές και μίμους. Η ιδιαιτερότητά τους ήταν οι
επεισοδιακές παραστάσεις και ο αυτοσχεδιασμός. Η μορφή του μίμου, που πέρασε
στο έργο του Επιχάρμου, ήταν ένας διάλογος, όπου ένας από τους χαρακτήρες μιλά
σχεδόν όλην την ώρα (φλύαρος) και ο δεύτερος συμπληρώνει την συνομιλία μόνον με
σύντομες φράσεις. Ο κεντρικός χαρακτήρας στρέφεται στο κοινό, μετά σε
φανταστικά πρόσωπα, μετά σε έναν συνεργάτη του στην σκηνή. Αλλάζει συνεχώς τον
τονισμό του. Σε αντίθεση με τις αρχαίες αττικές κωμωδίες, τα έργα του Επιχάρμου
στερούνταν χορού[13]. Ο
Επίχαρμος ήταν ο πρώτος που δημιούργησε πλοκές κωμικών έργων δανεισμένων από
μύθους με ολοκληρωμένη πλοκή.[14]
Με τον Επίχαρμο μπαίνει στην
σκηνή για πρώτη φορά η μορφή του παρασίτου, που έγινε τυπική της κωμωδίας όλων
των εποχών: Στο «Ελπίδα ή Πλούτος», έχει μεγάλη αξία ένα απόσπασμα από τον μονόλογο
ενός παρασίτου, ο οποίος παράσιτος μιλά για την συμπεριφορά του, πώς εξοργίζεται
με κάθε ιδιοκτήτη, πηγαίνει σε γιορτή χωρίς πρόσκληση, κολακεύει, ενεργεί ως
γελωτοποιός, επιπλήττει όσους είναι δυσάρεστοι για τον ιδιοκτήτη, τρώει και
πίνει πολύ και στον δρόμο για την καλύβα του, δέχεται κτυπήματα από τους
φρουρούς. Αλλά αυτό δεν τον ενοχλεί ιδιαίτερα, αφού «όσο μου γεμίζει το μυαλό με
κρασί, δεν νιώθω τα χτυπήματα που μου δίνουν».
Έδωσε κωμικές ερμηνείες μύθων. Ο Οδυσσέας είναι κατάσκοπος, και απατεώνας, που αποφεύγει το επικίνδυνο έργο του Αγαμέμνονα. Στην Βρυσηίδα, ο Ηρακλής γελοιοποιείται: «ένα βλέμμα της αρκεί για να πεθάνει από φρίκη». Ενώ τρώει, ο Ηρακλής «κάνει θόρυβο, το σαγόνι και οι γομφίοι του τρίζουν, οι κυνόδοντές του κτυπούν, ρουθουνίζει και κινεί τα αυτιά του»! Στον «Γάμο της Ήβης» περιέγραψε το γαμήλιο δείπνο με τον Ηρακλή και την παροιμιώδη αδηφαγία του ήρωα. Στην κωμωδία «Ήφαιστος», ο σιδηρουργός θεός της φωτιάς αλυσόδεσε την θεά Ήρα, που συνωμοτούσε εναντίον του Ηρακλή. Εκτός όμως από τους παραδοσιακούς θεούς και ήρωες, εμφανίζει και προσωποποιημένα ανταγωνιστικά ζευγάρια όπως, «Γη και Θάλασσα», «Το Θηλυκό Μυαλό και το θηλυκό», κ.ά.
Επίσης εγνώριζε το έργο του Αισχύλου, του οποίου το ύφος και, ίσως, τα θέματα έκαμε παρωδία στην κωμωδία «Πέρσες». Στα «Νησιά», μάλλον καυτηρίαζε την προσπάθεια των Συρακουσών να αποικίσουν την νήσο Πιθηκούσα, μετά την περίφημη ναυτική νίκη επί των Ετρούσκων (474 π.Χ.).
Στα γραπτά κείμενά του, ο Επίχαρμος σατύρησε χωρίς κανέναν ενδοιασμό και την διδασκαλία του Ηρακλείτου(**) «τα πάντα ρει / όλα αλλάζουν και ουδέν μένει». Έτσι βάζει έναν οφειλέτη να αρνείται να πληρώσει το χρέος του στον πιστωτή, αφού «δεν είναι το ίδιο πρόσωπο, με αυτόν που τον δάνεισε, αφού σε αυτόν που βλέπει τώρα, κάτι έχει προστεθεί και κάτι έχει αφαιρεθεί από εκείνον τον δανειστή»! Όταν ένας πιστωτής, που έχει ξυλοκοπήσει έναν πονηρό οφειλέτη παραπέμπεται σε δίκη, προβάλλει μια δικαιολογία, «άλλος κτύπησε, αλλά άλλος κατηγορείται». «Ο ένας μεγαλώνει, ο άλλος χάνει βάρος. Όλοι οι άνθρωποι αλλάζουν, ανά πάσα στιγμή. Αλλά αυτό που από την φύση του αλλάζει και δεν παραμένει ποτέ στην ίδια θέση, πρέπει ήδη να είναι κάτι διαφορετικό, από αυτό που έχει αλλάξει. Με τον ίδιο τρόπο, εσείς και εγώ ήμασταν διαφορετικοί χθες, από ό,τι είμαστε σήμερα, και θα είμαστε ξανά διαφορετικοί στο μέλλον. Και δεν είμαστε ποτέ ίδιοι, σύμφωνα με τον ίδιο νόμο», γράφει…
«Δεν είναι καθόλου περίεργο που μιλάμε για τον εαυτόν μας με αυτόν τον τρόπο. Και ότι μας αρέσει ο εαυτός μας. Και μας φαινόμαστε όμορφα πλάσματα από την φύση μας. Εξ άλλου, και ένας σκύλος θεωρεί ότι ένας άλλος σκύλος είναι το πιο όμορφο πλάσμα. Και το βόδι, ένα άλλο βόδι. Και ο γάιδαρος ένας άλλος γάιδαρος. Και το γουρούνι ένας χοίρος».[15]
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Είναι όμως και φιλόσοφος: Οι ιδέες του Επιχάρμου για την οργάνωση του κόσμου είναι παρόμοιες με εκείνες της Σχολής Μιλήτου της φυσικής φιλοσοφίας. Ο Επίχαρμος επίστευε ότι τα στοιχεία του κόσμου ήταν 4: η φωτιά, η γη, ο αήρ / πνοή και ο Ήλιος.
- Η ανθρώπινη ψυχή είναι ηλιακή φωτιά.
- Ο ουρανός και η γη προέκυψαν από την φωτιά και το νερό.
- Η φύση από ένα μείγμα ζεστού και κρύου, ξηρού και υγρού.
- Η Μητέρα Γη γεννά ανθρώπινα σώματα, τα οποία μετά τον θάνατο επιστρέφουν στους κόλπους της.
Σε ένα άλλο θραύσμα, που αποδίδεται στον Επίχαρμο, συνθέτει ταυτόχρονα πυθαγόρειες(*) και ηρακλείτιες(**) ιδέες:
- τον έλεγχο του κόσμου από τον θεϊκό νου,
- την εξάρτηση του ανθρώπου από αυτόν,
- την παρουσία του θείου στην τέχνη.
Στο έργο του Επίχαρμου υπάρχουν νέα φιλοσοφικά θέματα για το θείο, για εκείνην την εποχή, που περιγράφουν όχι ένα ιδανικό, αλλά ένα πραγματικό πρόσωπο, με τις ικανότητες και τις ελλείψεις του.
Ο Επίχαρμος έκανε διάκριση
μεταξύ αισθητηριακού και νοητού κόσμου.[17]
Είπε:
- Ο σοφός άνθρωπος αποφεύγει την λύπη. Σκέφτεται πριν δράσει.
- Μείνετε νηφάλιοι. Μην ξεχνάτε: να μην εμπιστεύεστε!
- Η ηρεμία είναι μια υπέροχη γυναίκα και ζει κοντά στην σοφία.
Το έργο του με ελληνικό κείμενο και γερμανικά σχόλια έκανε την α΄ έκδ., το 1903. Με ελληνικά και λατινικά, στην β΄ έκδοση, το 1906 – Ph. Remacle (1944 - 2011).
ΕΠΙΡΡΟΗ
Το έργο του Επιχάρμου
επηρέασε τον Αθηναίο κωμικό Κράτη (β΄ μισό του 5ου αιώνα π.Χ.), ο οποίος όχι
μόνον απομακρύνθηκε από την αρχαία αττική κωμωδία, αλλά άρχισε να κτίζει τα
έργα του, στην βάση μιας συνεκτικής, συνεπούς πλοκής, η οποία έγινε η αρχή της
«μεσαίας αττικής κωμωδίας». Αλλά και ο Συρακούσιος τύραννος Διονύσιος ο Πρεσβύτερος
έγραψε ένα από τα έργα του, βασισμένο στα ποιήματα του Επιχάρμου. Και
μεταγενέστερούς του Σικελούς Έλληνες κωμικούς, όπως ο Σώφρων από τις Συρακούσες. Ο
ποιητής του 3ου - 2ου αιώνα π.Χ. Quintus Ennius αφιέρωσε ένα ομώνυμο ποίημα στον
Επίχαρμο. Τέλος, οι ζωηρές κωμωδίες του Επιχάρμου έγιναν αργότερα πρότυπο για
τον Ρωμαίο κωμικό Πλαύτο (250 - 184 π.Χ.) και εν συνεχεία για την λεγομένη
«ιταλική κωμωδία».
Η άνθηση της σοφιστικής και η εμφάνιση της διδασκαλίας του Σωκράτη, συνέβη μετά τον θάνατο του Επιχάρμου… Γενικώς αποδεκτή στην επιστημονική κοινότητα είναι η επίδραση της επιχειρηματολογίας των επιχαρμικών κωμωδιών στην ανάπτυξη της σοφιστικής τέχνης.
Του αποδίδονται και ιατρικά
και επιστημονικά βιβλία, αλλά μάλλον είναι πλαστά.[19]
Τον 2ο αιώνα π.Χ. ο
Απολλόδωρος ο Αθηναίος τις συγκέντρωσε σε δέκα συλλογές. Με βάση τα θραύσματα
που έχουν διασωθεί στα σύγχρονα χρόνια, γράφτηκαν στην σικελική (άρα δωρική) ελληνική διάλεκτο, σε ιαμβικά τρίμετρα, καθώς και λιγότερες σε τροχαϊκά τετραμέτρα και
ανάπαιστους.
Ο Al. von Humboldt έκανε τον Επίχαρμο κύριο χαρακτήρα του μοναδικού λογοτεχνικού του κειμένου, το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Die Horen» του Φρ. Σίλερ το 1795, με τον τίτλο «Η Δύναμη της Ζωής ή η Ροδιακή(4*) ιδιοφυΐα», όπου ο Επίχαρμος έχει τον ρόλο ενός φυσικού φιλοσόφου και γνώστη της τέχνης.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης "Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις". Γ. Λεκακης "Ελληνικη Ανθολγία". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.2.2007.
Ο πολιτιστικός σύλλογο Storia
patria διοργάνωσε το 4ο μέρος του προγράμματος της «Γιορτής της Ιστορίας της
Αυγουστιανής πατρίδας και όχι μόνο»
«Επίχαρμος, θεατρικός συγγραφέας, διανοούμενος και σοφός άνθρωπος ανάμεσα στα Μέγαρα(***) Υβλαία - αποικία των Μεγαρέων Αττικής - και τις Συρακούσες». Αυτό ήταν το θέμα του συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε, στο club Unione, που διοργανώνει η Augustan Society of Homeland History, υπό την προεδρία του Salvatore Romano.
Ομιλήτρια ήταν η Al. T. Traversa, δασκάλα του λυκείου των Μεγάρων(***), υποστηρικτικό μέλος του Αυγουστιανού Συλλόγου Ιστορίας της Πατρίδας και πρόεδρος του συλλόγου I. Wheel που ξεκαθάρισε ότι ο Επίχαρμος, που έζησε στις Συρακούσες, διατηρούσε πολύ στενούς δεσμούς με τα Μέγαρα(***) Υβλαία και εργάστηκε στα χρόνια της μεγάλης πολιτικής επιρροής των Συρακουσίων τυράννων, υπογραμμίζοντας ότι ο Αριστοτέλης τον αναγνώρισε ως τον εφευρέτη της κωμωδίας και προσθέτοντας ότι ο Επίχαρμος ήταν επίσης «κύριος της σοφίας», αναγνωρισμένος μεταξύ των 7 σοφών. «Η έλλειψη των έργων του, που έφτασαν ως εμάς, τον έκαναν έναν χαρακτήρα τυλιγμένο στο μυστήριο, αλλά οι κωμωδίες του παρείχαν υλικό έμπνευσης για την ακμάζουσα αθηναϊκή κωμική παράδοση», κατέληξε ο ομιλητής.
Ο G. Bruno, εκπρόσωπος
πολιτισμού και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της λέσχης της Ένωσης,
υπογράμμισε το έργο του Αυγουστιανού Συλλόγου, η οποία κατάφερε να συγκεντρώσει
τους διάφορους πολιτιστικούς συλλόγους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, ο
καθ’ ένας ελεύθερος να εκφράσει τα δικά του ιδιόμορφα χαρακτηριστικά.
Ο πρόεδρος της Sasp δήλωσε
ευγνώμων και συμφώνησε να παρουσιάσει την φιγούρα του Επιχάρμου για να
διευκρινιστεί η κοινωνική αξία του θεατρικού συγγραφέα, διανοούμενου και σοφού,
που σίγουρα επηρέασε την ζωή των συμπολιτών του.
ΠΗΓΗ: Augusta News, 27.11.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 28.11.2007.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Αριστοτέλης «Ποιητική», κ.ά.
- Διογένης Λαέρτιος «Βίοι φιλοσόφων», εκδ A. F. Losev, 1986.
- Πλάτων «Θεαίτητος», «Άπαντα», επιμ. A. F. Losev, V. F. Asmus, Αγία
Πετρούπολη, Εκδοτικός Οίκος του Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης, 2007.
- Θεόκριτος «Ειδ. Και επιγράμματα» έκδ. C. S. Calverley.
- Νέα τραγούδια του εμφανίζονται το 1959 από τον P. Oxy
2429.
Και:
Belkin M., B. Bravo, E. Vipshitskaya-Bravo «Αρχαίοι
συγγραφείς», Λεξικό εκδ. Lan, Αγία Πετρούπολη, 1999.
Berk L. «Epicharmus», εκδ. J. B. Wolters, Groningen, 1964.
Bondarenko S. B. «Η ζωή και ο θάνατος του Αρχιμήδη των
Συρακουσών», 2015.
Easterling P. E. (επιμ. σειράς), B. M. W. Knox (επιμ.) «Cambridge
History of Classical Literature», 1985.
Guillén L. R.-N. «Epicarmo
de Siracusa. Testimonios y Fragmentos», κριτική έκδ. Universidad de Oviedo, Servicio de Publicaciones, Oviedo,
1996. K. Bosher, University of Michigan, στο Bryn Mawr
Classical Review 2005.
Kaibel G. «Χιονίδης», G. Wissowa, Paulys Realencyclopädie der classischen
Altertumswissenschaft, εκδ. J. B.
Metzler'sche Verlagsbuchhandlung, Στουτγάρδη, 1899 και 1907.
Kassel R., C.
Austin (επιμ.) «Poetae Comici Graeci», 1991.
Kerkhof R.
«Dorische Posse, Epicharm und Attische Komödie» στο Beiträge zur Altertumskunde, τ. 147, εκδ. Saur, Μόναχο, 2001.
Lebedev A. V. «Αποσπάσματα πρώιμων Ελλήνων φιλοσόφων», Nauka, 1989.
Losev A. F. «Αισθητική του γενικού υλικού συνεχούς, Ηράκλειτος - Μιμητές και οπαδοί του Ηράκλειτου»(**) στην «Ιστορία της αρχαίας αισθητικής», AST, 2000.
Meinecke A. «Αποσπάσματα
Ελληνικών κωμωδιών (Potarum Graecorum comicorum fragmenta)»,
1855.
Mikhailov M. A. «Η ακροστιχική ποίηση», 2005.
Μπαττετζάτο Λ. «Πυθαγόρειες Κωμωδίες από τον Επίχαρμο
στον Αλέξη», Aevum antiquum, 2008.
Νικόλα Μ. Ι. «Αρχαία λογοτεχνία», εκδ. Προμηθέας,
2018.
Olivieri A.
«Fragments of Greek comedy and mime in Sicily and Magna Graecia», Νάπολι, 1930. Fr.
50-51, 122.
Petrov M. «Φιλοσοφική Εγκυκλοπαίδεια», Ινστιτούτο
Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, 1970.
Pickard A. W. «Dithyramb,
Tragedy, and Comedy», Cambridge, 1927, επανέκδ. 1962.
Podosinov A. V.,
Mankov A. E. «Enniy», PSTGU, 2018.
Radzig S. I. «Η κωμωδία στην Πελοπόννησο και την
Σικελία. Επίχαρμος», 5η έκδοση, έκδ. Higher School, 1982.
Ridgeway W. «The
Dramas and Dramatic Dances of Non-European Races», εκδ. Cambridge University Press, Cambridge, 1915.
Riu X. «Dionysism
and Comedy», 1999.
Sobolevsky S. I.,
B. V. Gornung, Z. G. Grinberg, F. A. Petrovsky, S. I. Radtsig (επιμ.) «Ιστορία της
ελληνικής λογοτεχνίας», Εκδοτικός Οίκος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, Μόσχα,
Λένινγκραντ, 1946.
Solomatina E. I. «Ιστορία και πολιτισμός της Αρχαίας
Ελλάδας: Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό», επιμ. I. E. Surikov, 2009.
Smith P. «Dictionary
of Greek and Roman Biography and Mythology», επιμ. W. Smith, εκδ. Little, Brown,
and company, Βοστώνη, 1867, 1870.
Wentworth Buckham Ph.
«Theatre of the Greeks», 1827.
Wüst E. «Epicharmos
und die alte attische Komödie», εκδ. Sauerländers
Verlag, 1950.
Yarkho V. N. (επιμ.) «Αρχαίος πολιτισμός. Λογοτεχνία,
θέατρο, τέχνη, φιλοσοφία, επιστήμη», εκδ. Higher School, 1995.
Zaitseva I. V. «Ο Πλωτίνος στην Αλεξάνδρεια: στις
απαρχές του Νεοπλατωνισμού», 2018.
Zimmermann B. «Die
außerattische Komödie» στο «Handbuch der
griechischen Literatur der Antike», τ. 1 «Die Literatur
der archaischen und klassischen Zeit» εκδ. C. H. Beck, Μόναχο, 2011.
Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, 1975.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Βλ. Διογένη Λαέρτιο. Αλλά για τον τόπο γέννησής του
ερίζουν πολλές πόλεις. Άλλοι λένε τις Συρακούσες ή την σικελική πόλη Κράστος – βλ.
Λεξικόν ΣΟΥΔΑΣ. Ή την επίσης σικελική Μέγαρα Υβλαία. Ή την Σάμο.
[2] Ο Χιονίδης δίδαξε την κωμωδία του το 487 / 486 π.Χ.
στην Αθήνα στα Μεγαλα Διονύσια. Ο Επίχαρμος στις Συρακούσες «6 χρόνια πριν από
την έναρξη των Περσικών πολέμων», δηλαδή γύρω στο 486 π.Χ. – βλ. ΣΟΥΔΑΣ.
Ο A. Meinecke θεώρησε εσφαλμένες τις πληροφορίες του λεξκιού ΣΟΥΔΑΣ για τον Χιονίδη. Υποστήριξε ότι ο Χιονίδης ανέβασε τις κωμωδίες του την δεκαετία του 460 π.Χ. Η δήλωση του Αριστοτέλη στα «Ποιητικά» συνάδει με την άποψη του Meinecke: «Οι Μεγαρείς(***) είναι υπέρ της κωμωδίας: Λένε ότι προέκυψε ανάμεσά τους κατά την διάρκεια της δημοκρατίας. Οι Σικελοί αναφέρονται στο γεγονός ότι ο Επίχαρμος, ένας ποιητής που έζησε πολύ ενωρίτερα από τον Χιονίδη, καταγόταν από την Σικελία και την Μαγνησία (Σικελίας)». Η γνώμη του Meinecke δεν έγινε γενικώς αποδεκτή. Ο F. Smith ετόνισε ότι η διαφορά των 20-30 ετών για την βιογραφία ενός προσώπου του 5ου αιώνα π.Χ. είναι ασήμαντος. Οι σύγχρονοι ιστορικοί αναγνωρίζουν τον Χιονίδη ως τον πρώτο εκπρόσωπο του αρχαίου αττικού είδους και τον Επίχαρμο ως τον πρώτο και πιο διάσημο συγγραφέα της σικελικής ελληνικής κωμωδίας.
[3] ένα λογοτεχνικό
είδος – ποίημα, στο οποίο τα πρώτα γράμματα των γραμμών σχηματίζουν ένα κείμενο
με νόημα. Ο αρχαίος κωμικός «υπέγραφε» έτσι τα έργα του, κρυπτογραφώντας το
όνομά του.
[4] βλ. Ιππόβοτο.
[5] Βλ. Διογένη Λαέρτιο. Ή Τιτύρας ή Χιμάρας ή Σεκίδας -
λεξικο ΣΟΥΔΑΣ,
[6] Βλ. Διογένη Λαέρτιο.
[7] Βλ. Διογένη Λαέρτιο.
[8] Βλ. Ιάμβλιχο «Βίος Πυθ.»(*), 266.
[9] Βλ. Θεόκριτος «Επιγράμματα», XVII.
[10] Ιδιαίτερα αξιοσημείωτος ισχυρισμός: «ο Επίχαρμος
προεξοφλούσε την φιλοσοφία του Παρμενίδη και του Εμπεδοκλή» - βλ. Ιάμβλιχο.
[11] Βλ. Διογένη Λαέρτιο.
[12] Ο Πλάτων δανείσθηκε ορισμένες από τις ιδέες του – βλ.
ρήτορα Άλκιμο (4ος -3ος αι. π.Χ.). Ο Πλάτων ξεκίνησε ουσιαστικά
σημεία της φιλοσοφίας του (ιδιαίτερα την Θεωρία των Ιδεών) από τον Επίχαρμο –
βλ. Διογένης Λαέρτιος, III,12. Ο Πλάτων τον τοποθετεί στο ίδιο επίπεδο με τον
Όμηρο: «των ποιητών ο μεγαλύτερος σε κάθε είδος ποίησης: στην κωμωδία ο
Επίχαρμος, στην τραγωδία ο Όμηρος»! –
βλ. Πλ. «Θεαίτητος».
[13] «Υπάρχουν εκείνοι που αρνούνται ότι ο Επίχαρμος
παρουσίαζε χορό στις κωμωδίες του. Αυτή είναι μάλλον μια αβάσιμη υπόθεση, εάν
αναλογιστεί κανείς ότι ορισμένοι από τους τίτλους του είναι στον πληθυντικό» -
βλ. E.
W. Handley «La commedia», στο Letteratura Greca
Cambridge, εκδ. Mondadori, Μιλάνο, 2007, τ. 1.
[14] Βλ. Αριστοτέλη.
[15] Η θεωρία της σχετικότητας του Πλάτωνος.
[16] Βλ. Μ. Τ. Βάρρο (116 - 27 π.Χ.), Κικέρων (106 - 43
π.Χ.), κ.ά.
[17] Βλ. Άλκιμο.
[18] Βλ. H. Diels «The Fragments of the Pre-Socratics», 1957,
αρ. 118.
[19] Βλ. CGF I 133-147 και A. Olivieri,
Framenti della commedia ... nella Sicilia, I, Νάπολι, 1946, 108-137.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook