Η οπλαρχηγός Σπανονικολής και ο ΙΝ Αγίου Νικολάου στην Σπλάντζια Χανίων! - του Γ. Λεκάκη

Η οπλαρχηγός Σπανονικολής

και ο ΙΝ Αγίου Νικολάου

στην Σπλάντζια Χανίων!

Ο ναός του Αγίου Νικολάου(*) Σπλάντζιας[1] Χανίων κτίστηκε στις αρχές του 14ου αιώνα ως καθολικό μονής του Τάγματος των Δομινικανών(**).

Σύμφωνα με την παράδοση στο σημείο αυτό προϋπήρχε μικρός ορθόδοξος ναός.

Μετά την κατάληψη των Χανίων από τους Οθωμανούς, το 1645,  ο καθολικός ναός μετατράπηκε στο μεγαλύτερο τζαμί των Χανίων και ονομάστηκε Χουνγκιάρ Τζαμισί (Τζαμί του Ηγεμόνα).  Στην νοτιοδυτική γωνία του κτίστηκε ένας εντυπωσιακός μιναρές, με δύο εξώστες. Εκεί φυλασσόταν και το σπαθί του δερβίση που κατέλαβε την πόλη των Χανίων.

      Το 1918, η οπλαρχηγός Άννα Καλλέργη[2] ή Κοντογιάνναινα ή Σπανονικολής, σύζυγος του Σελινιώτη Ιωάννη Κοντογιάννη, συγκρότησε  ομάδα χριστιανών με στόχο την κατάληψη του τζαμιού και την μετατροπή του σε ορθόδοξο ναό. Κρατώντας μια μεγάλη εικόνα του αγίου Νικολάου, η οποία σώζεται ακόμη, εισέβαλε βίαια στο τζαμί, μαζί με πλήθος χριστιανών, και εκδίωξε τους μουσουλμάνους. Έτσι, το τζαμί καθιερώθηκε σε ναό, προς τιμήν του αγίου Νικολάου.

ΠΗΓΗ: ΓΑΚ Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 6.12.2024.

(*) Ο ναός του Αγίου Νικολάου αρχικώς ήταν ρωμαιοκαθολική μονή των Ενετών, και μοναστήρι Δομινικανών(**) από το 1205. Ο ναός εκτίσθη γύρω στα 1320, ως καθολικό μονής, από την Αδελφότητα ΙΜ Αγίου Πέτρου των Δομινικανών(**) του Χάνδακα.

Αρχιτεκτονικός τύπος ξυλόστεγης βασιλικής γοτθικού ρυθμού με εγκάρσιο κλίτος. Είχε υψηλό κωδωνοστάσιο και διπλή στοά στην βόρεια πλευρά (σώζεται μόνον το δυτικό τμήμα της). Μετά την κατάκτηση των Χανίων από τους Οθωμανούς, το 1645, μετετράπη σε τζαμί του Ηγεμόνα (Hünkar). Ο Οθωμανός σουλτάνος ​​Ιμπραήμ μετέτρεψε την ενετική εκκλησία σε τζαμί και την ονόμασε από τον συνονόματο προστάτη του Αβραάμ. Ήταν το κεντρικό τζαμί της πόλεως. Ο μιναρές του κατασκευάσθηκε στην νότια πλευρά του ναού. Δυτικά υπήρχε διώροφο κτήριο (κατεδαφίστηκε). Ο μιναρές, μαζί με το κωνικό του μεταλλικό στέγαστρο, επενδυμένο με φύλλα μολύβδου, είχε ύψος 40 μ. Ήταν ο υψηλότερος στην πόλη! - σήμερα είναι 34 μ. χωρίς όμως τον κώνο.

Στο τζαμί φυλασσόταν το ιερό ξίφος του Τούρκου δερβίση, ο οποίος μπήκε πρώτος στην πόλη των Χανίων, ανέβηκε στο καμπαναριό και με το σπαθί του εκύκλωσε τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα καλώντας τους πιστούς σε προσευχή με την φράση: «Υπάρχει μόνο ένας Θεός και προφήτης του είναι ο Μωάμεθ». Σε όλη την περίοδο της οθωμανοκρατίας και μέχρι το 1912, το ξίφος παρέμεινε στον Άγιο Νικόλαο, μέχρι την ανταλλαγή μουσουλμανικών και χριστιανικών πληθυσμών, μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας το 1923. Τότε οι μουσουλμάνοι το επήραν μαζί τους.

Στα δυτικά του ναού ευρίσκεται το αίθριο της περίκλειστης αυλής, το οποίο εχρησίμευε ως νεκροταφείο ευγενών, τόσο κατά την ενετική όσο και την οθωμανική κατοχή της Κρήτης.

Μετά το 1918 αναδιοργανώθηκε το εσωτερικό του ναού. Η εκκλησία, η οποία είναι τρίκλιτη με θόλο, παραπέμπει πλέον ξεκάθαρα στα μινωικά ανάκτορα, με τους κίονες και τοίχους στα μινωικά χρώματα. Την δεκαετία του 1950 κατασκευάσθηκε στην βορεινή πλευρά του ναό, σύγχρονο καμπαναριό. Αποκαταστάθηκε μεταξύ 1998 - 2000 μετά από ζημιές που προκλήθηκαν από κεραυνό. Σήμερα είναι ο μοναδικός ναός στην Ελλάδα, που έχει και καμπαναριό και μιναρέ.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Ταματα και αναθηματα». Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Πλατεία στο κέντρο της οποίας δεσπόζει ένας τεράστιος υπεραιωνόβιος πλάτανος. Κάτω από τον πλάτανο υπήρχε ένα οκτάγωνο αραβικό κιόσκι, στο οποίο είχαν δικαίωμα να κάθονται μόνο οι επιφανείς και οι τιτλούχοι της πολιτείας, μπέηδες και αγάδες. Σε αυτόν τον πλάτανο απαγχονίστηκαν, εκτελέσθηκαν και βασανίσθηκαν Έλληνες χριστιανοί, οι οποίοι μάχονταν για τον αγώνα υπέρ της κρητικής ελευθερίας, όπως:

- ο επίσκοπος Κισσάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκης (19.5.1821), αφού τον έσυραν από την γενειάδα του, γυμνό… Και νεκρό πλέον, ο τουρκικός όχλος τον έσυρε με το σχοινί του απαγχονισμού του, στα σοκάκια της πόλης...

 - Τα ίδια έκαναν και στον ιεροδιάκονο από Καλλίνικο από την Βέρροια.

- Αργότερα, και στον Κρητικό αρχιμανδρίτη και αγωνιστή της κρητικής επανάστασης του 1867-1868 Παρθένιο (Νικόλαο Περίδη) από την Ρογδιά Κισσάμου. Έπρεπε να παραδοθεί, επειδή οι οθωμανοί κρατούσαν τα μέλη των οικογενειών τους ως ομήρους. Συνολικώς τότε (1868) 250 αγωνιστές παραδόθηκαν στις οθωμανικές Αρχές. «οδηγήθησαν δι’ Αλικιανού εις Χανιά ρακένδυτοι, σχεδόν ανυπόδητοι, και πεινασμένοι, εν μέσω μυκτηρισμών, γιουχαϊσμών, φωνών και αποδοκιμασιών του Τούρκικου και Ισραηλιτικού όχλου. Εν Χανίοις περιήχθησαν ανά τους δρόμους Κάτωλα και Σπλάντζια προς εξευτελισμόν των και παροχήν διασκεδαστικού θεάματος και ευχαριστήσεως εις τον τουρκικόν όχλον και κατόπιν τους μεν απλούς στρατιώτας απέλυσεν η τουρκική εξουσία αμέσως, τους δε αρχηγούς εκράτησεν εις τας φυλακάς επί περισσότερας ημέρας απολύσασα και αυτούς ύστερον».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

    - Βιδαλάκης Λ. «Παρθένιος Περίδης ο Κρής»

    - Παρθενίου Περίδου «Απομνημονεύματα Η Κρητική Επανάστασις του 1866»

Ανάμεσα στην εκκλησία και τον πλάτανο υπάρχει μια υπόγεια στοά. Στις ανασκαφές βρέθηκε μεγάλη δεξαμενή. Επί Ενετών και επί Οθωμανών κατασκευάσθηκε υπόγεια κρήνη για τελετουργική χρήση, με 26 σκαλοπάτια. Η δεξαμενή είχε τέτοια χωρητικότητα, ώστε να καλύπτει την πόλη των Χανίων για έξι μήνες! Αχρηστεύτηκε όταν άλλαξε η ροή του ποταμού!

Και η εκκλησία του Αγίου Ρόκκου (του 1630, πιθανόν μετά την εκδήλωση επιδημίας πανώλης). Ο άγιος Ρόκκος ήταν ο προστάτης των Χανίων από την πανώλη. Φέρει επιγραφή:

DEO O(PTIMO).M.(AXIMO) ET D(IVO). ROCCO DICATVM. M.D.CXXX.

ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟ ΚΑΙ ΜΕΓΙΣΤΟ ΘΕΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΡΟΚΚΟ 1630.

Επί οθωμανοκρατίας ελειτούργησε ως στρατιωτικό φυλάκιο. Επί Κρητικής Πολιτείας, και μέχρι το 1925, ως σταθμός χωροφυλακής.

[2] Η Άννα Καλλέργη καταγόταν από την Ρογδιά / Ροδιά / Ροδέα(***) Μαλεβυζίου Ηρακλείου Κρήτης, στον 35^ο παράλληλο [35°21′55″N 25°01′14″E]. Ήταν κόρη του Κωνσταντίνου Καλλέργη, τον οποίο ακολούθησε σε όλες τις μάχες της κρητικής επανάστασης του 1866. Παντρεύτηκε τον Ιωάννη Κοντογιάννη (από το Σέλινο Χανίων). Έτσι με το όνομα Κοντογιάνναινα ή Καπετάν-Γιάνναινα ή Σπανονικόλης ανέπτυξε σπουδαία πολεμική δράση, ώστε ο αρχηγός Κριάρης την έκαμε οπλαρχηγό!

(***) Ο οικισμός Ροδιάς αναφέρεται για πρώτη φορά το 1248. Ο σωζόμενος πύργος ήταν το μέγαρο του φεουδάρχη και λογίου Αντωνίου Καλλέργη, αδελφού του Ματθαίου Καλλεργη και γιος του Βίκτωρος. Η έπαυλις και ο ναός δίπλα φέρουν τα οικόσημα της οικογενείας των Καλλέργηδων. Ο Αντώνιος και ο Ματθαίος έφυγαν για την Βενετία…

οπλαρχηγος Σπανονικολης ΙΝ Αγιου Νικολαου Σπλαντζια Χανιων Λεκακης χανια κρητης κρητη οπλαρχηγοι αγιος Νικολαος ιερος ναος 14ος αιωνας μχ καθολικο καθολικοι ιερα μονη ιμ Ταγμα Δομινικανων παραδοση ορθοδοξος καταληψη Οθωμανοι 17ος 1645, καθολικος μετατροπη τζαμι Χουνγκιαρ Τζαμισι Ηγεμονα ηγεμονικο μιναρες, εξωστης σπαθι δερβισης πολη 20ος 1918, Καλλεργη Κοντογιανναινα Σελινιωτης Κοντογιαννης ομαδα χριστιανοι καταληψη εικονα εισβολη μουσουλμανοι ρωμαιοκαθολικη Ενετοι μοναστηρι Δομινικανοι 13ος 1205 14ος 1320, Αδελφοτητα ΙΜ Αγιου Πετρου Χανδακα Αγιος Πετρος Χανδακας αρχιτεκτονικος αρχιτεκτονικη τυπος ξυλοστεγη βασιλικη γοτθικος ρυθμος εγκαρσιο κλιτος κωδωνοστασιο διπλη στοα Hunkar Οθωμανος σουλτανος ​​Ιμπραημ ενετικη εκκλησια Αβρααμ πολις διωροφο κτηριο κωνικο μεταλλικο στεγαστρο, επενδυση φυλλο μολυβδος υψηλοτερος κωνος ιερο ξιφος Τουρκος πρωτος καμπαναριο κυκλοςο 4 τεσσερα σημεια οριζοντα πιστος προσευχη φραση Υπαρχει μονο ενας Θεος και προφητης του ειναι ο Μωαμεθ οθωμανοκρατια 1912, ανταλλαγη μουσουλμανικος χριστιανικος πληθυσμος Τουρκια Ελλαδα 1923 μουσουλμανισμος αιθριο περικλειστη αυλη νεκροταφειο ευγενεις ενετικη οθωμανικη κατοχη 1918 αναδιοργανωση τρικλιτη θολος, μινωικο ανακτορο κιονας τοιχος μινωικάα χρωματα 1950 κατασκευη αποκατασταση 1998 - 2000 ζημια κεραυνος μοναδικος Πλατεια υπεραιωνοβιος πλατανος πλατανι οκταγωνο 8γωνο 8 οκτω οχτω αραβικο κιοσκι, δικαιωμα τιτλουχος πολιτεια επιφανεις μπεης αγας απαγχονισμος εκτελεση βασανιστηρια ελληνες χριστιανοι μαχη αγωνα κρητικη ελευθερια επισκοπος Κισσαμου Κισαμου Κισσαμος Κισαμος Μελχισεδεκ Δεσποτακης 1821 μαιος γενειαδα γενεια γυμνος νεκρος τουρκικος οχλος σχοινι σοκακι ιεροδιακονος Καλλινικος Βερροια Βεροια ημαθιας ημαθια Κρητικος αρχιμανδριτης αγωνιστης επανασταση 1867 1868 Παρθενιος Περιδης Ρογδια οικογενεια ομηρος αγωνιστες οθωμανικες Αρχες Αλικιανος ρακενδυτος ανυποδητος, πεινασμενος πεινα μυκτηρισμος γιουχαισμα αποδοκιμασια Ισραηλιτικος Ισραηλ εβραιοι εβραικος δρομος Κατωλα εξευτελισμος διασκεδαστικο θεαμα διασκεδαση ευχαριστηση στρατιωτης εξουσια αρχηγος φυλακη υπογεια ανασκαφη μεγαλη δεξαμενη βενετοι κρηνη τελετουργικη χρηση, τελετουργια 26 σκαλοπατια σκαλοπατι χωρητικοτητα, νερο ποταμος Ροκκου 1630, επιδημια πανωλη Ροκκος προστατης πανωλις επιγραφη OPTIMO MAXIMO DIVO ΑΡΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΘΕΟΣ στρατιωτικο φυλακιο 1925, σταθμος χωροφυλακης χωροφυλακη Ροδια / Ροδεα Μαλεβυζιου Μαλεβιζιου Μαλεβυζι Μαλεβιζι Ηρακλειου Ηρακλειο 35ος παραλληλος Καλλεργης, μαχες 1866 Σελινο Κοντογιαννενα Καπεταν Γιαννενα Γιανναινα πολεμικη δραση, Κριαρης πρωτη φορα 13ος 1248 σωζομενος πυργος μεγαρο φεουδαρχης λογιος επαυλις επαυλη οικοσημο Καλλεργηδες Βενετια Κοντογιανναινα Καπετανισσα Γιανναινα

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ