Ο αρχαίος Δήμος Αλωπεκής /
Αλωπέκης / (αι) Αλωπεκαί / Αλωπεκών ήταν δήμος της Αντιοχίδoς φυλής στην αρχαία
Αθήνα.
Προφανώς από την λέξη αλώπηξ /
αλωπεκή (= αλεπού / γούνα αλεπούς), όπου θα υπήρχαν εργαστήρια κατεργασίας της
γούνας του ζώου.
Απείχε 10 - 12 στάδια (2
χλμ.) ανατολικά από τον κύριο οικισμό των αρχαίων Αθηνών, κοντά στο Κυνόσαργες,
στην σύγχρονη συνοικία των Αμπελοκήπων (και λόφου του Λυκαβηττού και του ποταμού
Ιλισσού) - παλαιό Κατσιπόδι - έως τα σύνορα Δάφνης - Υμηττού - Αγίου Δημητρίου. Ο αρχαίος
δήμος Αλωπεκής συνόρευε στα ΒΔ. με τον δήμο της Διομείας και στα ΝΔ. με τον
δήμο του αρχαίου Φαλήρου.
Η Αλωπεκή είχε ναό της
Αφροδίτης (όπου σήμερα ο ΙΝ Παναγίας στο Γουδί) και του γιού της Ερμαφρόδιτου.[1]
Εδώ:
- ζούσε ο διάσημος φιλόσοφος Σωκράτης του Σωφρονίσκου, με την σύζυγό του Ξανθίππη και τους γιους τους (Λαμπροκλή, Σωφρονίσκο και Μενέξενο),
- ζούσε ο Αθηναίος πολιτικός Αριστείδης, ο οποίος και καταγόταν από την Αλωπεκή.
- το κτήμα (οι κήποι) του Κρίτωνος, του πλούσιου προστάτη του Σωκράτη,
- το σπίτι της οικογένειας του ζάπλουτου Καλλία, του Ιππόνικου, που θεωρείτο ο πλουσιότερος άνθρωπος στην Ελλάδα εκείνην την εποχή!
- ο Τίμαρχος είχε ένα μεγάλο αγρόκτημα (κήπους)
εδώ. Έτσι διατηρήθηκε το δεύτερο συστατικό του σημερινού ονόματος της περιοχής
Αγγελό-κηποι ή Αμπελό-κηποι!
Εδώ υπήρχε και ο τάφος του Σπαρτιάτη
Αγχιμόλιου, ο οποίος ετάφη το 511 - 510 π.Χ., κοντά στον ναό του Ηρακλή, ο οποίος
ήταν στο Κυνόσαργες[2].
[1] «Αλωπεκή, Αλωπεκεύς ο δημότης, και Αλωπεκειεύς εύρηται εις επιγραφάς. Και Αισχίνης ο ρήτωρ πρότερον, και ο Παυσανίας ο περιηγητής δεύτερον ορίζουσι την απόστασιν του δήμου τούτου δώδεκα σταδίους από της πόλεως. η Αλωπεκή έχουσα την καταγωγήν της από της Αλώπεκος μετεμορφώθη εις Αμπελόκηπον, φέρουσα του Βάκχου τα σύμβολα. Το τοπικόν επίρρημα αλωπεκήθεν παραφθαρέν εγένετο εν τη απαιδευσία Αμπελόκηποι. Η κώμη των Αλωπεκέων έκειτο όπου νυν κείται η εκκλησία «Παναγία Γουδί», ήτις πρότερον ήτον ναός Αφροδίτης, νυν δε ο τόπος ούτος είνε κτήμα της μονής Πετράκη. της κώμης ταύτης τα προς Μεσημβρίαν όρια είνε ο Ηριδανός, του οποίου τα ύδατα άλλοτε μέν ήσαν διαυγή, άλλοτε δε ακάθαρτα, ων απέσχοντο και τα θρέμματα, κατά τον Καλλίμαχον του Στράβωνος (β. θ. κ. Α'. 19). Και τω όντι τα ύδατα του Ηριδανού, και τοι ολίγιστα νυν, δεν έχουσι καλήν ποιότητα, είνε μεν πότιμα, ουχί όμως, ως τα άλλα καλά ύδατα. Τα ύδατα του Ηριδανού συνηγμένα μετά και άλλων εκ των Αμπελοκήπων εις εν υδραγωγείον του Τζακμάκου λεγόμενον από του κτήτορος του υδραγωγείου χρησιμεύουσι την σήμερον εις άρδευσιν των ανακτορικών κήπων. Ο δε Ηριδανός κατασταθείς χείμαρρος καλείται του Σωτηράκη το ρεύμα. Η θέσις των Αμπελοκήπων κειμένη υπό τας αύρας του Υμηττού είνε υγιεινή. Το διάστημα μεταξύ Αλωπεκής και Κυνοσάργους είνε ολίγον, και εν τω μέσω αυτών έκειτο το Ηράκλειον, όπερ εγένετο εκκλησία των Ομολογητών εμπεριεχομένη εις αγρόκηπον της Μητροπόλεως ή Επισκοπής» - ΠΗΓΗ: Δ. Σουρμελής «Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως», α΄ έκδοσις, τύποις Αλ. Κ. Γκαρπολά, εν Αθήναις, 1854.
«Αλωπεκή,
δήμος φυλής Αντιοχίδος, κατά το βορ-ανατολικόν της πόλεως Αθηνών αφ' ης μόνον
δια του Κυνοσάργους εχωρίζετο. Η θέσις του δήμου τούτου προσδιορίζεται υπό του
Ηροδότου και του Αισχίνου. Ο πρώτος τίθησιν αυτόν παρά το Κυνόσαργες
«Αγχιμολίου εισί ταφαί της Αττικής Αλωπεκήσι αγχού του Ηρακληίου του εν
Κυνοσάργει» (1 = Ηροδοτ. β. 5. κ. 63.), ο δε δεύτερος λέγει, ότι απείχεν ένδεκα
ή δώδεκα στάδια του τείχους της πόλεως. «Το δ' Αλωπεκήσι χωρίον, ο ην άποθεν
του τείχους ένδεκα ή δώδεκα στάδια» (2 = Αισχ. κατά Τιμ. σ. 119 Ρ. & 99.)
οι δημόται ελέγοντο Αλωπεκείς εν τω δήμω τούτω ην ναός Αφροδίτης, και, ως
φαίνεται, και Ερμαφροδίτου (3 = Αλκιφ. επιστ. 3. 37.). Ο Σωκράτης ην εκ του
δήμου τούτου οι δημόται Αλωπεκιείς και Αλωπεκείς. Εκ των Αλωπεκέων πολλοί ήσαν
λιθοξόοι και ανδριαντοποιοί. - Ο Λήκιος(*) διορίζει την θέσιν του δήμου τούτου επί
της οδού της αγούσης από της πύλης της λεγομένης ποτέ της Ευρίπου προς την Κηφισσίαν,
δια των γηλόφων του όρους Αγχέσμου ένθα ευρέθησαν πολλά ίχνη αρχαίων οικοδομών
(4 = Λήκ. Δημ.) κατά δε τον Ρος Αλωπεκή είναι οι νυν Αμπελόκηποι κατ' ανατολάς
των Αθηνών, μεταξύ Λυκαβηττού και Ιλισσού (5 = Ρος Δημ.)», - ΠΗΓΗ: Ιάκ. Ρίζος
Ραγκαβής «Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και
στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ι. Ρ. Ραγκαβή,
εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν
Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και
τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κων. Αντωνιάδου», εν Αθήναις 1853-1854.
Βλ. επίσης Λ. Ρος, Ου. Μ. Ληκ(*), κ.ά.
[2] «καὶ Ἀγχιμολίου εἰσὶ ταφαὶ τῆς Ἀττικῆς Ἀλωπεκῆσι, ἀγχοῦ
τοῦ Ἡρακλείου τοῦ ἐν Κυνοσάργει» - βλ. Ηρόδοτος «Ιστορίαι», Ε',63.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook