Εν Κερκύρᾳ, πλησίον τοῦ προαστείου τῆς Γαρίτσης, σῴζεται τὸ μνημεῖον τοῦ Μενεκράτους(*), εἶνε δὲ τοῦτο ἐκ τῶν ἀρχαιοτέρων μνημείων τῆς Ἑλλάδος. Τὸ ἀρχαιολογικὸν τοῦτο μνημεῖον ἠμελήθη, ἐγκατελείφθη ἀπροστάτευτον καὶ ἡμικατεστράφη σχεδόν. Βλέπετε ὅτι τὰ ἀρχαῖα μνημεῖα οὐδεὶς τὰ προστατεύει. Οὔτε τὸ ἐν τῷ ὑπουργείῳ τῆς Παιδείας Ἀρχαιολογικὸν τμῆμα, οὔτε καὶ ἡ Ἀρχαιολογικὴ Ἑταιρία. Ὅπως εἰς ὅλα, οὕτω καὶ εἰς τὰς ἀρχαιότητας συμβαίνει.
Διὰ νὰ γείνῃ εὐάρεστος εἰς μερικοὺς ἐκλογεῖς
του ὁ κ. Φιλάρετος καταστρέφει μίαν ἀπὸ τὰς σπουδαιοτέρας ἀρχαιότητας· διὰ νὰ ἔχῃ
ἀδελφὸν ὑπουργὸν ὁ δήμαρχος Κερκύρας, κάμνει ὅ,τι θέλῃ, κατεδαφίζει ὅ,τι τοῦ βαστάξῃ
ἡ ψυχή, καὶ ἐγκαταλείπεται εἰς τὴν καταστροφὴν τὸ μνημεῖον τοῦ Μενεκράτους. Ὅπου
καὶ ἂν στρέψῃ τις σαπίλα καὶ δυσωδία. Ὅ,τι καὶ ἂν θέλῃ τις, θὰ εὕρῃ τὸν εὐτελῆ ἐγωισμόν,
τὴν κακοήθειαν, τὴν ἀμάθειαν καὶ τὴν μωρίαν. Μικρὰ συμφέροντα κινοῦν εἰς
μεγάλας ἱστορικὰς καὶ καλλιτεχνικὰς καταστροφάς. Καὶ τὸ κακὸν βλέπετε δὲν
περιορίζεται εἰς τὴν διοίκησιν μόνον, εἰς τὰ ἔχοντα ἄμεσον σχέσιν μὲ τὰ
ποταπώτερα κομματικὰ συμφέροντα, ἀλλ’ ἐπεκτείνεται εἰς τὰ ἱστορικὰ ἀντικείμενα,
εἰσχωρεῖ εἰς τὰ καλλιτεχνικὰ εὑρήματα, καὶ προχωρεῖ, ἕως ὅτου φθάσῃ ἡ ὥρα νὰ ἴδητε
μεταβαλλόμενα εἰς ἀχούρια ὅλα τὰ ἀρχαιολογικὰ μνημεῖα, ὑπὸ τὰ μειδιάματα τῶν ἀρχαιολόγων
μὲ τὰ τμήματά των καὶ τὰς ἐφορείας των, μὲ τοὺς καθηγητάς των ἐν τῷ πανεπιστημίῳ,
τὰς ἑταιρίας καὶ τοὺς συλλόγους των. Διότι ὅλα ταῦτα τὰ κακουργήματα
συμβαίνουσι χωρὶς νὰ ἀκουσθῇ οὐδ’ ἡ ἐλαχίστη διαμαρτυρία.
ΠΗΓΗ: «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑΤΑ», εφημ. «Εφημερίς», αρ. φυλ. 58, 27.2.1893. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 27.2.2013.
(*) Πρόκειται για ταφικό μνημείο, κενοτάφιο προς τιμήν του Μενεκράτη, προξένου της Κέρκυρας στην Οιάνθεια, πόλη κοντά στο σημερινό Γαλαξείδι. Φέρει επιγραφή σύμφωνα με την οποία ο δήμος αναγνωρίζοντας το έργο του, ανέγειρε το μνημείο με τη βοήθεια του αδελφού του Πραξιμένη που ήλθε για το σκοπό αυτό από την πατρίδα του. Η επιγραφή σε κορινθιακό αλφάβητο χρονολογείται στα 600 π.Χ. και συγκαταλέγεται στις αρχαιότερες σωζόμενες ελληνικές επιγραφές. Αντίστοιχα ο αρχιτεκτονικός τύπος του κενοταφίου τοποθετείται χρονολογικά στα 570/540 π.Χ. και βρίσκει μοναδικό παράλληλο στη Λίνδο της Ρόδου, το κενοτάφιο προς τιμήν του Κλεόβουλου το οποίο δεν έχει χρονολογηθεί με ακρίβεια.
Το μνημείο αποκαλύφθηκε το 1843 την περίοδο της αγγλοκρατίας στο νησί, κατά την διάρκεια δημοσίων έργων. Έκτοτε έχει υποστεί σημαντικές φθορές λόγω της έκθεσής του και του εύθρυπτου υλικού του. Πρόκειται για κυκλικό κενοτάφιο που πατάει σε εξέχουσα βάση και αποτελείται από πέντε δόμους από μαλακό, κιτρινωπό, ντόπιο πωρόλιθο κατά το ισοδομικό σύστημα. Η κωνική στέγη του δεν είναι η αρχική, αλλά πρέπει να είναι παρόμοια με εκείνη. Το μνημείο καλύπτεται από λίθους εν είδει ακτινωτής κεραμώσεως και καταλήγει στην κορυφή σε κεντρική ορθογώνια πλίνθο.
Το μνημείο του Μενεκράτη βρίσκεται στα όρια του νεκροταφείου που αναπτύχθηκε κατά τους αρχαϊκούς χρόνους στα βόρεια της αρχαίας πόλης και εκτείνεται έξω από τα τείχη, απέναντι από την πύλη του λιμανιού του Αλκινόου. Η χρήση του συνεχίστηκε και κατά τους ελληνιστικούς χρόνους ενώ περιορίστηκε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.
Πάνω στους τάφους συχνά τοποθετούνταν σήματα, απλά ή σύνθετα, τα οποία πολλές φορές αποτελούν μοναδικά έργα τέχνης. Μοναδικό παράδειγμα αποτελεί το "λιοντάρι του Μενεκράτη", που φυλάσσεται στο αρχαιολογικό Μουσείο της Κέρκυρας και ονομάστηκε έτσι καθώς υπήρχε αρχικά η εντύπωση πως ήταν τοποθετημένο πάνω στην κεντρική ορθογώνια πλίνθο του κενοταφίου του Μενεκράτη.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ.
(*) Ο Μενεκράτης του Τλασία,ήταν πρόξενος της Κερκύρας στην αρχαία πόλη Οιάνθεια στην Οζολική Λοκρίδα (νυν Γαλαξείδι). Χάθηκε στην θάλασσα (πιθανόν σε ναυμαχία). Οι κάτοικοι της Κόρκυρας εκατασκεύασαν το μνημείο, βοηθεία του αδελφού του Μενεκράτους, Πραξιμένη, ο οποίος έφθασε στην Κόρκυρα από την Οιάνθεια.
Το Μνημείο του Μενεκράτη είναι μάλλον κενοτάφιο[1] της αρχαϊκής περιόδου (7ος - 6ος αι. π.Χ. ίσως 570 - 540 π.Χ.). Ανακαλύφθηκε το 1843, επί αγγλοκρατίας, στον λόφο της Γαρίτσας Κέρκυρας, κατά την διάρκεια εργασιών κατεδάφισης του ενετικού φρουρίου, από τον αγγλικό στρατό. Έχει ύψος 1,4 μ. και διάμετρο 4,7 - 4,9 μ. Από τοπικό ασβεστόλιθο. Σύμφωνα με το ισοδομικό σύστημα. Με 5 οριζόντιες στρώσεις. Με κωνική οροφή.
Το μνημείο είναι ένα από τα σημαντικότερα και καλύτερα παραδείγματα ταφικής αρχιτεκτονικής και από τις πρωτόγονες μορφές τάφων της εποχής.
Σύμφωνα με επιγραφή του μνημείου, δωρική γραμμένη στο κορινθιακό αλφάβητο και σε δακτυλικό εξάμετρο, από δεξιά προς τα αριστερά, με χρήση του διγάμματος (Ϝ).
«Υιού Τλασίαο Μενεκράτους τόδε σάμα
Οιανθέως γενεάν τόδε δ' αυτώ δάμος εποίει
Ης γαρ πρόξενος, δάμου φίλος αλλ' ενί πόντω
Ώλετο, δαμόσιον δε καθόκετο [πένθος Οιάνθην.]
Πραξιμενης δ' αυτώ ι. ηδ' απο πατριδος ενθων
Συν δαμω τοδε σαμα κασιγνητοιο πονηθη[2]».
Η επιγραφή είναι μια από τις αρχαιότερες που σώζονται στην Ελλάδα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Κατ' άλλους ανήκε στον Τάφο του Αρνιάδα. Υπάρχουν μόνον δύο μνημεία αυτού του είδους στην Ελλάδα: Το άλλο είναι το αχρονολόγητο μνημείο του Κλεοβούλου του Λινδίου στην Ρόδο.
[2] Αν και είναι στα δωρικά ελληνικά, το ρήμα «πονήθη» είναι στα ιωνικά ελληνικά. Διότι η σωστή δωρική μορφή θα έπρεπε να ήταν «πονάθη». Άρα συντάκτες-αφιερωτές της επιγραφής ήταν Δωριείς, αλλά χαραγμένη από Ίωνα.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης "Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 27.2.2013.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- The Journal of the British Archaeological Association. British Archaeological Association, σελ. 23, 1856.
- The Literary Gazette and Journal of the Belles Lettres, Arts, Sciences, & c. W. A. Scripps, σελ. 853, 1843.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook