Του συγγραφέα Κωνσταντίνου Σπίνου, Kspin.gr@gmail.com
Οι Συρακούσες
ήταν η μεγαλύτερη και πλουσιότερη ελληνική πόλη της Σικελίας. Ιδρύθηκε πιθανώς το 734 π.Χ. από τους Κορίνθιους. Με έκταση διπλή της Αθήνας
και πληθυσμό μεγαλύτερο όλων των ελληνικών πόλεων της εποχής, αποτελούσαν μια
από τις μεγαλύτερες δυνάμεις της Μεσογείου
κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα χάρη στους τυράννους τους, που είχαν θέσει στην σφαίρα
επιρροής τους τις περισσότερες πόλεις της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας.
Η λαμπρή περίοδο των Συρακουσών άρχισε με τον Γέλωνα, συνεχίστηκε με τον Ιέρωνα Α΄ και έζησε την πλήρη ακμή με
τον τύραννο Διονύσιο Α΄, άνθρωπο
φιλοπρόοδο υποστηρικτή των τεχνών των γραμμάτων και των μηχανικών επιτευγμάτων.
Ο Διονύσιος
γεννήθηκε το 430 π.Χ. στις Συρακούσες
από οικογένεια ταπεινής καταγωγής. Αυτό όμως δεν στάθηκε εμπόδιο να κατορθώσει
χάρη στα πλούσια ηγετικά του προσόντα, να γίνει στρατηγός και στην συνέχεια
τύραννος σε μια εποχή που η Σικελία
μαστιζόταν από πολιτικές αναταραχές.
Με την οξυδέρκεια και την
προβλεπτικότητα που τον διέκρινε, διέβλεπε πως η σύγκρουση με τους Καρχηδονίους ήταν πλέον αναπόφευκτη και
γι’ αυτό είχε ως όραμα, να καταστήσει τις Συρακούσες
ισχυρές έναντι της επερχόμενης καρχηδονιακής λαίλαπας.
Για την πραγματοποίηση του οράματός του έθεσε σε εφαρμογή ένα μεγαλοφυές σχέδιο, το οποίο εκτέλεσε επίμονα και συστηματικά με την ασύγκριτη μεγαλοφυΐα του. Επί των ημερών του οι Συρακούσες έγιναν η μεγαλύτερη πόλη και η ισχυρότερη δύναμη, όχι μόνο του ελληνικού κόσμου, αλλά ολόκληρης της αρχαιότητος πολύ μεγαλύτερη από την αυτοκρατορική Ρώμη!
Ήταν η πρωτεύουσα της Μεσογείου!
ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ
Κατά την διάρκεια των 38 ετών της διακυβέρνησης των Συρακουσών (405-367 π.Χ.) επέδειξε σπουδαία πολιτικά και στρατιωτικά προσόντα πολιτική σύνεση διπλωματική ευφυΐα, πολεμική εμπειρία. ώστε να αναδειχθεί ο ικανότερος κυβερνήτης της εποχής του.
Ο Σκιπίων ο Πρεσβύτερος δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για τον Διονύσιο, αφού τον θεωρούσε ως τον τολμηρότερο και συνετότερο άνδρα απ’ όλους τους ιστορικούς άνδρες που γνώριζε.
Στον πολιτικό τομέα άσκησε φιλολαϊκή πολιτική και στήριξε την εξουσία του στα φτωχότερα στρώματα:
- Διπλασίασε τον μισθό του στρατεύματος, στο οποίο διέθεσε εκλεκτά τεμάχια γης.
- Το υπόλοιπο έδαφος το μοίρασε εξ ίσου στους κατοίκους των Συρακουσών σε ελευθέρους και δούλους.
- Ανακάλεσε τους εξόριστους από την εξορία,
- απένειμε το δικαίωμα του πολίτη στους ξένους και
- απέδωσε στους
δούλους την ελευθερία τους, αλλά και δικαιώματα πολίτη καθιστώντας τους
νεοπολίτες.
Για την κήρυξη πολέμου συγκαλούσε την Εκκλησία του Δήμου και ζητούσε την συναίνεση των πολιτών. Αλλά η πρακτική αυτή εγκαταλείφθηκε, διότι οι πολίτες βρήκαν την ευκαιρία να εκδηλώσουν την αντίθεσή τους στην τυραννία του, ακόμη και σε συνθήκες πολέμου.
ΣΤΟΝ ΑΜΥΝΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ
Πρώτο μέλημα του Διονυσίου μόλις ανήλθε στην εξουσία, ήταν η κατασκευή μεγάλων
οχυρωματικών έργων ικανών να προστατεύσουν την πόλη από εχθρικές επιθέσεις.
Ιδιαίτερα περιτείχισε την στρατηγικής θέση νήσο Ορτυγία και περιτείχισε το ανάχωμα που την συνέδεε με την ξηρά
κατέστησε δε σχεδόν απρόσβλητη. Ακολούθως οχύρωσε τις Συρακούσες με τεράστια οχυρωματικά έργα για την ασφάλεια των
κατοίκων.
Κατασκεύασε τείχη σε συντομότατο
διάστημα χρονικό διάστημα από 60.000 εργάτες υπό την επίβλεψη του. Λέγεται δε
ότι στις οχυρωματικές εργασίες έλαβε μέρος και ο ίδιος προσφέροντας προσωπική
εργασία. Το βόρειο τείχος από την Τύχη
ως τον Ευρύαλο μήκους 5 χλμ. περίπου,
ολοκληρώθηκε στο απίστευτα σύντομο χρονικό διάστημα των 20 ημερών. Τα
εντυπωσιακά ερείπια του γιγαντιαίου φρουρίου του Ευρύαλου που σώζονται μέχρι σήμερα σε καλή κατάσταση, αποτελούν ένα
λαμπρό δείγμα της μεγαλοφυΐας και της μεγαλοπραγματοσύνης του Διονύσιου. Αυτό το μεγαλειώδες επίτευγμα
αρχιτεκτονικής τα θεωρούσε ιδανικά ο Κάιζερ της Γερμανίας Γουλιέλμος Β΄, (1907) και λέγεται ότι αποτέλεσαν το πρότυπο για
την κατασκευή της Γραμμής Μαζινό.
Για να συμπληρώσει το αμυντικό σύστημα
δεν έκανε μόνο τεράστια οχυρωματικά έργα αλλά ναυπήγησε 200 πλοία δημιούργησε
και τρεις τύπους πολεμικού πλοίου την τετρήρη
την πεντήρη και την εξήρη.
Επίσης κατασκευάσθηκαν συνολικά 140.000 ασπίδες, μεγάλο αριθμό από εγχειρίδια και περικεφαλαίες, και 14.000 θώρακες για τους ιππείς και τους αξιωματούχους. Έτσι άφησε στον διάδοχό του την μεγαλύτερη οχυρωμένη ελληνική πόλη με ισχυρά τείχη μήκους 36 χλμ., στόλο 400 περίπου πλοίων και στρατό πάνω από 100.000 πεζούς και 10.000 ιππείς. Καμμιά άλλη ελληνική πόλη, ως τότε, ούτε και αυτή η Αθηναϊκή δημοκρατία του Περικλή δεν είχε συγκεντρώσει τόσες δυνάμεις σε αριθμό ανδρών και σε πολεμικό υλικό!
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Για να εξασφαλίσει τα τεράστια ποσά που
κόστιζαν οι οι πολεμικές του επιχειρήσεις δημιούργησε μια πάρα πολύ καλά
ελεγχόμενη και οργανωμένη οικονομία, αξιοποιώντας στο έπακρο τη θέση των Συρακουσών στο εμπόριο της εποχής, αλλά
και επιβάλλοντας βαριά φορολογία, εκμεταλλευόμενος τη δυνατότητα να εισπράττει με
έγκριση του δήμου έκτακτη εισφορά για την κάλυψη πολεμικών αναγκών. Επίσης,
επέβαλλε συχνά έμμεσους φόρους, π.χ. τέλη στην κτηνοτροφία.
Ωστόσο, όλα αυτά δεν θα επαρκούσαν εάν
δεν ασκούσε επιδέξια νομισματική πολιτική (πχ κυκλοφορία νομισμάτων από κασσίτερο
αντί αργύρου, χειρισμό κατά το δοκούν της ονομαστικής αξίας των νομισμάτων
κ.α.) και την μονοπωλιακή συγκέντρωση του εμπορίου κάποιων πρώτων υλών, όπως
π.χ. ο σίδηρος. Τα έσοδα από τον πόλεμο (λύτρα, πολεμικές αποζημιώσεις, έσοδα
από πώληση αιχμαλώτων ως δούλων), και ο φόροι των υποτελών και των συμμάχων
αποτελούσαν επίσης σημαντικό κομμάτι των τακτικών εσόδων. Μεγάλο μέρος των
εσόδων προέρχονταν και από δημεύσεις περιουσιών αντιπάλων του.
Επί των ημερών του κατασκευάστηκαν
υποδομές άνευ προηγουμένου, από δρόμους μέχρι κέντρα εμπορικών συναλλαγών,
ναυπηγεία, ναοί κλπ. - μεγαλεπήβολα εγχειρήματα που ενίσχυσαν την οικονομική ζωή
της πόλης.
Επίσης, συγκέντρωσε τεράστιο αριθμό τεχνιτών κάθε είδους από τη Σικελία, την Κάτω Ιταλία, την Ελλάδα, ακόμη και την επικράτεια των Καρχηδονίων (παρέχοντας μεγάλους μισθούς, έπαθλα κ.α.) , μετατρέποντας τις Συρακούσες σε μια πραγματική μητρόπολη της Μεσογείου, τεράστιας οικονομικής ισχύος.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Ο
δαιμόνιος και ευφυής Διονύσιος, προετοιμάσθηκε
επίσης με την ακατάβλητη ενεργητικότητα και την ασύγκριτη επινοητικότητά που
τον χαρακτήριζαν για την διεξαγωγή επιθετικού πολέμου αποτελώντας πρόδρομο των
μεγάλων Μακεδόνων βασιλέων στον τομέα της στρατιωτικής οργάνωσης και τέχνης και
των πολεμικών καινοτομιών.
Ήταν ο πρώτος ηγέτης στον κόσμο που
αντιλήφτηκε πως ο πόλεμος στο μέλλον θα διεξάγεται με τον συνδυασμό των
ετερογενών στοιχείων κάθε στρατού. Δηλαδή οι χερσαίες δυνάμεις, το ναυτικό, και
το ιππικό αν συνεργαστούν στενά και συστηματικά, ως ενιαίο σύνολο, μπορούν να
επιφέρουν συντριπτικό πλήγμα στον αντίπαλο, ακόμα κι αν αυτός είναι υπεράριθμος.
Αυτό ισχύει και σήμερα, όλοι οι στρατοί του κόσμου ακολουθούν πιστά αυτή την
αρχή του πολέμου.
Συγκέντρωσε στις Συρακούσες τους καλύτερους μηχανικούς και τεχνίτες απ’ όλη την
Ελλάδα και με παροχή μεγάλων μισθών τους ζήτησε να βελτιώσουν τα υπάρχοντα οπλικά
συστήματα και να δημιουργήσουν καινούργια. Έτσι δημιούργησε το πρώτο στον κόσμο
Επιστημονικό Κέντρο Πολεμικών Ερευνών.
Τα οπλικά συστήματα που εφευρέθηκαν στο
Επιστημονικό Κέντρο Πολεμικών Ερευνών
των Συρακουσών έφεραν επανάσταση στον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου και
ιδιαίτερα στην πολιορκητική τέχνη, με την δημιουργία του φοβερού καταπέλτη, ο οποίος ανέτρεψε όλα τα δεδομένα και τους όρους
διεξαγωγής της τειχομαχίας, αλλά και της μάχης σε ανοιχτό πεδίο. Έριχνε βέλη
και αργότερα πέτρες από 200 - 750 μ. Αυτή η φοβερή πολεμική μηχανή που καμιά
αμυντική τακτική δεν άντεχε στην διατρητική του ικανότητα αποτελεί προϊόν της
συσσωρευμένης επιστημονικής γνώσης και της προόδου εκείνης της εποχής μπορεί να
συγκριθεί μόνο με εκείνη της πυρίτιδος.
Εξυπακούεται ότι η βλητική και η βαλλιστική επιστήμη που είναι η προμάμμη του σημερινού πυροβολικού, εφευρέθηκε και θεμελιώθηκε από τους επιστήμονες του Διονυσίου στο Επιστημονικό Κέντρο Πολεμικών Ερευνών των Συρακουσών.
ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΟ ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΤΑΣΚΟΠΙΑΣ
Ο πανίσχυρος Τύραννος των Συρακουσών είχε δημιουργήσει μια πολύ καλά οργανωμένη μυστική αστυνομία, και ένα εκτενές δίκτυο κατασκοπείας. Πλήρωνε γυναίκες (τις ποταγωγίδες) για να παρασύρουν τους άνδρες σε κατανάλωση κρασιού, ιδιαίτερα στρατιωτικούς, για να τους παίρνουν λόγια, Αυτό περίπου έκανε η φοβερή και τρομερή κατάσκοπος Μάτα Χάρι. Επίσης δημιούργησε τους ωτακουστές[*], που πήγαιναν σε ταβέρνες της εποχής και εκεί που σύχναζε κόσμος και έστηναν αυτί[*]. Ακόμη, ειδική αστυνομία συνόρων έλεγχε την είσοδο και έξοδο πολιτών και ξένων.
Χάρη στο εκτενές δίκτυο κατασκοπείας, έμαθε γρήγορα
για τον λοιμό που είχε ξεσπάσει στην μόνιμη πολεμική του αντίπαλο την Καρχηδόνα. Ήταν η στιγμή που περίμενε. Κάλεσε
την Εκκλησία του Δήμου και ζήτησε την άδειά της για να χτυπήσει τους Καρχηδόνιους, τονίζοντας πως ήταν
προτιμότερο να προβούν σε ένα προληπτικό πλήγμα παρά να περιμένουν την επόμενη
επίθεση. Το ίδιο έκανε και ο μετέπειτα τύραννος Ιέρων.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.1.2025.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Διόδωρος
Σικελιώτης, ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
- Πολύαινος,
ΣΤΡΑΤΗΓΗΜΑΤΑ
- Durant W., ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
- Friedell E., ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
- Μαυραγάνης
Κ. «Διονύσιος, τύραννος των Συρακουσών: Η ελληνική αυτοκρατορία της Δύσης και
οι πόλεμοι με τους Καρχηδονίους», HuffPost.
Και:
- ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ: Για Συρακούσες ΕΔΩ και για Σικελία ΕΔΩ.
- ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟ
ΛΕΞΙΚΟ Ηλίου
- ΙΣΤΟΡΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ
- ΝΕΑ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ
- Πάπυρος
ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ
- ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ τ. 17 και τ. 40.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook