ΕΘΙΜΑ ΑΠΟΚΡΙΑΣ: Οι φανοί, στην Κοζάνη, στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδος

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ / ΚΟΖΑΝΗ, οι «φανοί»

Η προετοιμασία έχει αρχίσει από τον Δεκέμβριο. Το δωδεκαήμερο που έπεται οι Φανοί έχουν την τιμητική τους.

Το ξέφρενο γλέντι αρχίζει από την Τσικνοπέμπτη. Κάθε ημέρα, σε κάποια γειτονιά ανάβει κι ένας φανός, σήμα ότι εκεί γίνεται γλέντι.

Το Σάββατο, πριν την μεγάλη Αποκριά, ανάβει ο Φανός «Λάκκους τ’ Μάγγαν» κοντά στο Νοσοκομείο. Από νωρίς οι καρναβαλιστές ντύνονται με τις τοπικές ενδυμασίες. Συνοδεία της «Πανδώρας» (της μπάντας του Δήμου) κατεβαίνουν στην πλατεία, όπου χορεύουν τοπικούς χορούς, συμπαρασύροντας τους θεατές στο πανηγύρι. Μετά γυρίζουν στο «στέκι» για τα κεράσματα. Ανάβουν τον φανό, χορεύουν γύρω απ’ αυτόν, συνοδεία χάλκινων. Στα σταυροδρόμια υπάρχουν τα κεραστάρια, που μπορούν οι συμπανηγυριστές να πάρουν την παραδοσιακή πίττα κιχί και άφθονο κρασί. Οι φανοί ανάβουν πάντα σε σταυροδρόμια, όπως στ’ αρχαία χρόνια στα τρίστρατα.

Το γλέντι τελειώνει γύρω στις 2 π.μ. Μαζεύονται τότε στο στέκι για την χάσκα. Ο γεροντότερος, δένει ένα καθαρισμένο αυγό στην άκρη ενός σπάγκου, η άλλη άκρη του οποίου είναι δεμένη σε έναν κλώστη. Το πλησιάζει στα ανύπανδρα παιδιά, που κάθονται στην σειρά, με τα στόματα να χάσκουν, προσπαθώντας να πιάσουν το αυγό με τα δόντια. Όποιος το πιάσει «θα καλοπαντρευτεί μέσα στον χρόνο»!

Την επόμενη γίνεται η παρέλαση και τα δρώμενα του μεσημεριού. Το βράδυ ανάβουν πάλι όλοι οι φανοί και το γλέντι κρατάει μέχρι το πρωί...

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Στ' άρματα", περ. "Γεωτρόπιο" Ελευθεροτυπίας, 25.2.2006. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 26.2.2006.

Οι Φανοί της Κοζάνης

και οι αποκριάτικες εθιμικές πυρές

στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδος

Το Υπουργείο Πολιτισμού, με ιδιαίτερα χαρά, ανακοινώνει την εγγραφή 21 νέων στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, όπως και την επικαιροποίηση δύο εγγεγραμμένων, το 2013, στο Εθνικό Ευρετήριο. Το ΥΠΠΟ μέσω της καθ' ύλην αρμόδιας Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς εφαρμόζει, από το 2006, στην Ελλάδα την Σύμβαση για την Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003). Τα Δελτία για τα 21 στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς υποβλήθηκαν το 2021. Έτυχαν συστηματικής επεξεργασίας από την Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003) και, φυσικά, τις ίδιες τις κοινότητες των  φορέων:

Ανάμεσά τους:

Οι Φανοί της Κοζάνης και οι αποκριάτικες εθιμικές πυρές

Πρόκειται για αποκριάτικα εθιμικά ευετηρικά δρώμενα που επιτελούνται στην Κοζάνη, με αποκορύφωμα την τελευταία Κυριακή, αυτή της Τυρινής, όταν ομάδες πανηγυριστών, οι φανικές ομάδες, ανάβουν εθιμικές πυρές σε γειτονιές της πόλης, χορεύουν και τραγουδούν σκωπτικά τραγούδια. Οι Φανοί αποτελούν ζωντανή και ιδιαίτερα δημοφιλή εθιμική πρακτική, άρρηκτα συνδεδεμένη με τη συλλογική ταυτότητα και μνήμη των κατοίκων της Κοζάνης.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». Γ. Λεκάκης «Τάματα και Αναθήματα». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 18.7.2023.

ΑΠΟΚΡΙΕΣ, ΑΠΟΚΡΙΑ, ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ, ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΑ, ΑΠΟΚΡΕΩ, ΦΑΝΟΙ, ΦΑΝΟΣ, ΚΟΖΑΝΗ Κοζανης αποκριατικη εθιμικη πυρα αποκριατικα εθιμο ευετηρικο δρωμενο τελευταια Κυριακη, Τυρινης, τυρινη πανηγυριστης φανικη ομαδα πυρες γειτονια πολη χορος τραγουδι σκωπτικο τραγουδια σατυρα πρακτικη συλλογικη ταυτοτητα μνημη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Δεκεμβριος δωδεκαημερο γλεντι Τσικνοπεμπτη Σαββατο, μεγαλη Αποκρηα Λακκους τ’ Μαγγαν καρναβαλιστης καρναβαλιστες ενδυμασια Πανδωρα μπαντας Δημος πλατεια, χοροι πανηγυρι στεκι κερασμα χαλκινα μουσικα οργανα χαλκινο μουσικο οργανο σταυροδρομι κερασταρια, κερασταρι συμπανηγυριστης παραδοσιακη πιττα πιτα κιχι κρασι σταυροδρομια, αρχαια χρονια τριστρατα τριστρατο χασκα γεροντοτερος, αυγο σπαγκος κλωστης ανυπανδρο παιδι δοντια καλοπαντρεια παντρεια γαμος παρελαση δρωμενα

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ