Τα άγνωστα κρυμμένα μυστικά στις Τύφες ή Σίφες στην Αλυκή Βοιωτίας

Τα άγνωστα κρυμμένα

αρχαία μυστικά

των Τυφών Βοιωτίας
… της σημερινής Αλυκής

Στα 17 χλμ. ΝΑ. της Δόμβραινας κείται η Αλυκή, επίνειον της Ξηρονομής, κάτω από έναν ορεινό όγκο 908 μ. στην ευρύτερη κόλπωση του Κρισαίου. Και απέναντι στο βάθος στην Πελοπόννησο, τα Αροάνεια, ο Χελμός!

Παραλιακό χωριό, με λίμνη-υδροβιότοπο στην θεσπιακή γη, ο οποίος προστατεύεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ.

Εκτός από τον δρόμο Θήβαι - Θεσπιαίς - Ξηρονομή η Αλυκή προσεγγίζεται – δυσκολότερα βέβαια - και από την παλαιά εθνική οδό Αθηνών-Θηβών: ΙΜ Οσίου Μελετίου (Οινόη) - Ελευθεραί - Πλαταιαί - Μελισσοχώρι - Λεύκτρα - Ελλοπία - Ξηρονομή και εν τέλει Αλυκή, στον 38ο παράλληλο [38°11′42.4″N 23°3′9.4″E]!

Ο οικισμός έχει 382 κατ. (2001). Στο διάστημα 1912-1998 ανήκε στην κοινότητα Ξηρονομής. Στο διάστημα 1999-2010 ανήκε στον Δήμο Θίσβης. Από το 2011 ανήκει διοικητικά στον Δήμο Θηβαίων.

Εισερχόμενος κανείς από τον καλό ασφαλτόδρομο του Αγ. Νικολάου, θα εκπλαγεί, γιατί η είσοδος στο χωριό γίνεται με χωματόδρομο, ο οποίος παραπέρα βέβαια ξαναγίνεται άσφαλτος…

Μπορεί κανείς να πεζοπορήσει επί του χωμάτινου φράγματος, που χωρίζει την θάλασσα του Κορινθιακού από την λίμνη της Αλυκής. Είναι μια πανέμορφη πεζοπορία. Αυτή που κάνει και την αλυκή ξεχωριστή. Και μαγεύει τον επισκέπτη. Ειδικά εάν πέσει μαζί με το ηλιοβασίλεμα…

Αλλά η μαγεία και η Ιστορία ευρίσκεται από την άλλη μεριά του ορμίσκου, την ανατολική. Εκεί, στο τέλος της παραλιακής οδού υπάρχουν τα ερείπια των τειχών της ακροπόλεως της αρχαίας πόλεως Τίφα ή (αι) Τίφαι, την οποία οι περισσότεροι αναφέρουν ως Σίφα ή Σίφη ή (αι) Σίφαι (ο κάτοικος Σιφαίος / Σιφαιεύς). Είναι μάλλον ερείπια του 4^ου αι. π.Χ. που σκαρφαλώνουν στον βράχο… Ένα δίπυλο σχεδόν εφάπτεται με τον παραλιακό δρόμο… Η συνέχεια των τειχών χάνεται μέσα στην θάλασσα, όπου είναι ορατά τα λείψανα, που κάποτε οχύρωναν το νυν μικρό λιμανάκι του Κορινθιακού! Που δεν πρέπει να ήταν μικρό και ασήμαντο στην αρχαιότητα. Αρκεί γι’ αυτό να καταλάβουμε, πως ο Ηρώδης (ο Αττικός) εψάρευε ψάρια στην Υλίκη, τα πάστωνε με το αλάτι της Αλυκής της Σίφας και απ’ εδώ τα πλοία του τα μετέφεραν προς πώλησιν στην αγορά της Ρώμης! Έτσι βασικά επλούτισε ο μέγας ευεργέτης μας, Ηρώδης!

Τα τείχη της ακροπόλεως των Τιφών ενισχύονται από 6 πύργους, των οποίων σώζονται τρεις πύλες, από τις οποίες η κύρια ήταν το δίπυλο που ευρίσκετο (και ακόμη ευρίσκεται, ευτυχώς) στην παραλία!

Η πόλη Τίφα ετυμολογείται από το τίφος (= τέλμα, βάλτος), λέξη που χαρακτηρίζει την περιοχή της αλυκής.

Αλλά η ορθογραφία της πόλεως ως Τύφαι, ίσως, και να την σχετίζει με τον εκατοσώματο[1] Τυφώνα, ο οποίος σχετίζεται με την Βοιωτία ως εξής: Μετά την Γιγαντομαχία, ο Τυφών περικύκλωσε και ακινητοποίησε τον Δία. Του αφαίρεσε τους κεραυνούς και την μακρυά οδοντωτή άρπη[2] του, και με αυτήν έκοψε όλους τους τένοντες των χεριών και των ποδιών του κορυφαίου θεού. Μετά την νίκη του, ο Τυφών παρέδωσε τα πάντα στον αδελφό του, Πύθωνα, και του παρήγγειλε να φυλά τον σπουδαίο αιχμάλωτο, αλλά ανήμπορο πλέον Δία μέσα στην σπηλιά του, στο Κωρύκειον Άντρον. Αλλά εκεί εισέβαλαν κρυφά ο Ερμής και ο Παν, έκλεψαν τους κομμένους τένοντες του Διός και απελευθέρωσαν τον Δία. Αυτός μετά ξανακόλλησε τους τένοντές του, βρήκε την δύναμή του και ξανα-απέκτησε νέους κεραυνούς, από το όρος Νύσσα, διατρεφόμενος, κατά συμβουλή των Μοιρών, με φρούτα που έτρωγαν και οι κοινοί άνθρωποι!

Η ορθογραφία Σίφα, όμως, μας παραπέμπει στο σιφώνιο, που είναι ένα όργανο μεταφοράς υγρών. Και πράγματι εδώ η περιοχή λειτουργεί ως σιφώνι, με την μεταφορά υδάτων από την θάλασσα, προς την στεριά, όπου σήμερα η έκταση της αλυκής. Αλλά ίσως και ακόμη παραπέρα, που μια γεωφυσική έρευνα θα μπορέσει να μας αποδείξει.

Με τις δυο προαναφερόμενες ετυμολογικές σκέψεις, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί άστοχη η υπόγεια διασύνδεση: Από την Σίφα να ξεκινά ένα «σιφώνι» που να βγάζει στο Κωρύκειον Άντρον Δελφών... Ή ένα σιφώνι που να αποστράγγιζε την Κωπαΐδα λίμνη...

Η Τίφα ήταν το ένα από τα δύο λιμάνια των Θεσπιέων (το άλλο ήταν η Κρεύσις). Οι κυριώτερες ακροπόλεις αυτής της γωνιάς του Κορινθιακού κόλπου ήσαν – εκτός των Τυφών – η Κρέυσις (νυν... Λιβαδόστρα!), η Αιγόσθενα (νυν... Πόρτο Γερμενό!), αι Κορσιαί (νυν... Πρόδρομος!) και η Βούλις (νυν... Ζάλτσα!)[3]. Βέβαια, τα σπουδαία αρχαία τοπωνύμια δεν έχουν καμμιά σχέση με τα σημερινά κατά πολύ υποδεέστερα και κακόηχα, πράγμα που υποδηλώνει και χαμένη αίγλη, και χαμένο κύρος, και εν τέλει, χαμένη ιστορία... Η επαναφορά των αρχαίων τοπωνυμίων, όπου αυτά έχουν ταυτισθεί, είναι ίσως μια αρχή επανελληνίσεως και ξυπνήματος του αρχαίου ελληνικού τρόπου σκέψεως και της γνώσεως, που ζει μέσα μας «αθέλητα κρυμμένη»...

Από την Τίφα καταγόταν ο Τίφυς, ο κυβερνήτης της «Αργούς» κατά την Αργοναυτική εκστρατεία! Άρα λιμήν με μεγάλη ναυτική Ιστορία και παράδοση. Οι Αργοναύτες δεν θα παρέδιδαν την διακυβέρνηση του πιο προηγμένης τεχνολογίας πλοίου της αρχαιότητος σε έναν οποιονδήποτε πλοίαρχο, με ασήμαντη καταγωγή! Προς τιμήν του Τίφυος διοργανωνόταν εορτή στην Τίφα, θυμίζοντας σε όλους πως κάποτε οι Βοιωτοί ήσαν οι σοφοί της θάλασσας.[4] Μάλιστα, έλεγαν πως η ίδια η «Αργώ», μετά τον ιστορικό πλου της, ήταν τιμητικώς και προς τιμήν του Τίφυος αραγμένη εδώ. Και έρχονταν να την ιδούν και να την θαυμάσουν προσωπικότητες απ’ όλον τον κόσμο!

Η Τίφα είναι κτίσμα του Ηρακλέους. Δεν ήταν μεγάλη πόλη. Στην αρχαία Τίφα έχει βρεθεί κεραμεική διαφόρων περιόδων, από τα «προϊστορικά» χρόνια ακόμη, κάτι που υποδηλώνει την μακρά και συνεχή κατοίκηση του χώρου, έως και τα ρωμαϊκά αυτοκρατορικά χρόνια (2^ος αι. μ.Χ.). Σπουδαιότερο εύρημα, μια περίφημη αρχαία επιτύμβια στήλη, η Στήλη της Φιλοτέρας, με μια περίλυπη μάνα να αποχωρίζεται το μικρό παιδί της, που υψώνει το χεράκι του, θέλοντας να αγγίξει για μια ακόμη στερνή φορά το προσφιλές σε αυτό στήθος της. Βοιωτικό έργο των αρχών του 4^ου αι. π.Χ. (ευρίσκετο στο - επί 10ετία κλειστό!!! - Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών).

Στην Μάχη του Δηλίου (424 π.Χ., προς τα τέλη της α΄ φάσεως του Πελοποννησιακού Πολέμου), οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους εσκόπευαν να καταφέρουν τριπλό πλήγμα στους Βοιωτούς, και να επιτεθούν ταυτόχρονα σε τρία διαφορετικά σημεία της Βοιωτίας: Στο Δήλιο (νυν Δήλεσι, έναντι της Ευβοίας), στην Χαιρώνεια, και στο λιμάνι των Σιφών! Κάτι που αποδεικνύει πόσο σημαντικό στρατηγικό σημείο για την άμυνα της Βοιωτίας και των Θηβών ήταν η Αλυκή.

Σήμερα εδώ, υπάρχει και ξενοδοχείο, ψαροταβέρνες, ταβέρνες και καφετέριες. Θα βρει κανείς φρέσκα μπαρμπούνια, σαργούς, γόπες, μαρίδα, αθερίνα, γαύρο, λιθρίνια, μπακαλιάρο, μπαλάδες, σκορπίνες, συναγρίδες, φαγγριά, σκαθάρια, ροφούς, κουτσομούρες, κολιούς, μελανούρια, λίμπερα, ούγενες, καλαμάρια, χάνους, παλαμίδες και αστακούς! Από ορεκτικά χταπόδι ξυδάτο ή ψητό, κυδώνια, γαρίδες σαγανάκι, ρέγγα φιλέτο, λακέρδα, πιπεριές τηγανητές, κολοκύθια τηγανητά, σατζίκι, σκορδαλιά, τυροκαυτερή, ψητή φέτα, σαγανάκι αστακοουρά, κ.ά. Από θαλασσινά; Καλαμαράκια, καραβίδες, γαρίδες, σουπιές κρασάτες, κ.ά. Αλλά και κρεατικά: Αρνί σουβλάκι, παϊδάκια, προβατίνα, κ.ά.

Στον μικρό όρμο της Αλυκής, αν είστε τυχεροί και βρεθείτε εποχή που να υπάρχει τροφή στο νερό, ίσως δείτε – και μάλιστα πολύ κοντά στην ακτή, γύρω στα 100 μ. – και δελφίνια να βγαίνουν προς αναζήτηση του επιούσιου.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης στήλη "Ελληνικές Λεπτιμέρειες" στο περ. "Ελληνικό Πανόραμα", τ. 106, χειμώνας, 2015. Γ. Λεκάκη «Οι 88 αρχαίες πόλεις της Βοιωτίας», έκδ. Φροντιστηρίου Θηβαϊκής Αρχαιογνωσίας, 2015. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.2.2016.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Σε αρχαίο αττικό γλυπτό (έργο του 6^ου π.Χ. αι.), που ήταν τμήμα του αρχικού συμπλέγματος που εστόλιζε το αέτωμα της Ακροπόλεως ο Τυφών παριστάνεται τρισώματος, με φιδίσια ουρά και τρία πτερωτά ανθρώπινα σώματα - βλ. Ευριπίδη.

[2] το δρεπάνι, με το οποίο είχε ακρωτηριάσει ο Κρόνος τον Ουρανό.

[3] βλ. σχ. Γ. Δ. Τσεβά «Ιστορία της Θήβας και της Βοιωτίας από τα αρχαιότατα χρόνια μέχρι σήμερα».

[4] βλ. σχ. Παυσ. «Βοιωτ.».  

Τυφες, Τιφες, Σιφες, σιφωνι, Αλυκη Βοιωτιας, Βοιωτια, Ηρωδης, Υλικη, Τιφυς, Αργω, Αργοναυτες, Κωπαιδα λιμνη, Κρευση, Κρευσις, Αιγοσθενα, Πορτο Γερμενο, Κορινθιακος κολπος, Κωρυκειον Αντρον, Κωρυκειο Αντρο, σπηλαιο, Δελφοι, Διας, Ζευς, Τιφων, Τιφωνας, Βουλις, Ζαλτσα αγνωστα κρυμμενα αρχαια μυστικα Τυφαι Δομβραινα Ξηρονομη κολπος Κρισαιος Αροανεια, χελμος χωριο λιμνη υδροβιοτοπος θεσπιαι Θηβαι Θεσπιαις εθνικη οδος Αθηναι Θηβα ΙΜ Οσιου Μελετιου Οσιος Μελετιος Οινοη Ελευθεραι Πλαταιαι Μελισσοχωρι Λευκτρα Ελλοπια οικισμος κοινοτητα Δημος Θισβης Θηβαιων Αγιος Νικολαος χωματοδρομος πεζοπορια χωματινο φραγμα θαλασσα Κορινθιακος ηλιοβασιλεμα Ιστορια ορμισκος παραλια ερειπια τειχη ακροπολη αρχαια πολις Τιφα Τιφαι, Σιφα Σιφη Σιφαι κατοικος Σιφαιος Σιφαιευς ερειπια 4ος αιωνας πΧ βραχος διπυλο τειχος οχυρο λιμανακι Ηρωδης ο Αττικος ψαρι ψαρια Υλικη, παστωμα παστο αλατι αλας πλοιο μεταφορα πωληση αγορα Ρωμη ευεργετης πυργος, πυλη διπυλον ετυμολογια τιφος τελμα, βαλτος ορθογραφια Τυφαι, εκατοσωματος Τυφωνας, Γιγαντομαχια, Τυφων ακινητοποιηση κεραυνος μακρυα οδοντωτη αρπη τενοντες χερια ποδια θεος νικη Πυθωνας, πυθων αιχμαλωτος, σπηλια Κωρυκειον Κωρυκειο αντρον αντρο εισβολη Ερμης πανας Παν, κλοπη κομμενος τενοντας απελευθερωση δυναμη ορος Νυσσα, διατροφη Μοιρες φρουτα ανθρωπος σιφωνιο, οργανο υγρο σιφωνι, υδατα Δελφοι αποστραγγιση Κωπαιδα κωπαις λιμανι Κρευσις Κρευση Λιβαδοστρα Αιγοσθενα Πορτο Γερμενο Κορσιαι Προδρομος Βουλις Ζαλτσα τοπωνυμιο χαμενη ιστορια επανελληνιση αρχαιος ελληνικος τροπος σκεψεως Τιφυς, κυβερνητης Αργω Αργοναυτικη εκστρατεια λιμην ναυτικη παραδοση Αργοναυτες διακυβερνηση προηγμενη τεχνολογια αρχαιοτητα πλοιαρχος, καταγωγη εορτη Γιορτη Βοιωτοι σοφοι της θαλασσας πλους κτισμα Ηρακλης κεραμεικη προιστορια κατοικηση ρωμαικα αυτοκρατορικα χρονια 2ος αιωνας μΧ ευρημα, αρχαια επιτυμβια στηλη της Φιλοτερας, Φιλοτερα περιλυπη μανα αποχωρισμος μικρο παιδι χερακι στηθος Βοιωτικο εργο Αρχαιολογικο Μουσειο Θηβων Μαχη του Δηλιου 5ος 424 πΧ Πελοποννησιακος Πολεμος αρχαιοι Αθηναιοι συμμαχοι τριπλο πληγμα επιθεση Δηλιον Δηλεσι, Ευβοια Χαιρωνεια, στρατηγικη θεση αμυνα ξενοδοχειο, ψαροταβερνα ταβερνα καφετερια φρεσκο μπαρμπουνι, σαργος, γοπα, μαριδα, αθερινα, γαυρος, λιθρινι μπακαλιαρος, μπαλας, σκορπινα συναγριδα, φαγγρι σκαθαρι ροφος, κουτσομουρα κολιος, μελανουρι λιμπερα, ουγενες, καλαμαρι χανος, παλαμιδα αστακος ορεκτικα χταποδι ξυδατο ή ψητο κυδωνι γαριδα σαγανακι, ρεγγα φιλετο, λακερδα, πιπερια τηγανητη κολοκυθι τηγανητα, σατζικι, σκορδαλια, τυροκαυτερη, ψητη φετα, αστακοουρα θαλασσινα Καλαμαρακια, καραβιδα, γαριδες, σουπια κρασατη κρεατικα αρνι σουβλακι, παιδακια προβατινα, δελφινι αττικο γλυπτο 6ος συμπλεγμα αετωμα ακροπολις τρισωματος, φιδισια ουρα φιδι τρια πτερωτο ανθρωπινο σωμα Ευριπιδης δρεπανι, ακρωτηριασμος Κρονος Ουρανος Παυσανιας Βοιωτικα 38ος παραλληλος πελοποννησος

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ