ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ, Η κορυφαία στιγμή της ενωμένης Εθνικής Αντίστασης

ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ,

Η κορυφαία στιγμή
της ενωμένης Εθνικής Αντίστασης

Του ΙΩΑΝΝΗ Β. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου την νύχτα της 25^ης προς 26^η Νοεμβρίου 1942 , απετέλεσε μία οπωσδήποτε κορυφαία αντιστασιακή πράξη και το μεγαλύτερο μέχρι τότε σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ευρώπη. Οι λόγοι που ο αρχιστράτηγος των δυνάμεων της Μέσης Ανατολής Χάρολντ Τζορτζ Αλεξάντερ αποφάσισε να οργανώσει το σαμποτάζ της γέφυρας ήταν η προέλαση του Ρόμελ στην Βόρεια Αφρική. Το καλοκαίρι του 1942, οι γερμανικές δυνάμεις του Αφρικανικού Σώματος, (Africa Korps), υπό τις διαταγές του στρατάρχη Έρβιν Ρόμελ, είχαν καταλάβει μεγάλο μέρος της Βορείου Αφρικής φθάνοντας έξω από την Αλεξάνδρεια και το Κάιρο. Μία από τις πλέον σημαντικές πηγές ανεφοδιασμού του Ρόμελ ήταν η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης – Πειραιά. Από εκεί, είτε μέσω πλοίων που ταξίδευσαν σε νηοπομπές, είτε μέσω αεροπλάνων, έφθαναν στην Αφρική οι ενισχύσεις για το Africa Korps του Ρόμελ. Αποφάσισαν, λοιπόν, οι Σύμμαχοι να ανατινάξουν μία από αυτές τις γέφυρες που είχαν ξεχωρίσει για τον σκοπό αυτό, κωλυσιεργώντας έτσι τον ανεφοδιασμό του Ρόμελ.. Ήταν οι γέφυρες του Γοργοποτάμου, του Ασωπού και της Παπαδιάς. Τελικά επελέγη η γέφυρα του Γοργοποτάμου. Τον Σεπτέμβριο 1942, ο Αρχιστράτηγος Αλεξάντερ, ανέθεσε στην SOE (SpecialOperations Executives) την επιχείρηση της ανατίναξης.

 Το φθινόπωρο του 1942 , η πρώτη βρετανική στρατιωτική αποστολή, υπό τον Αντισυνταγματάρχη Mayers, έπεσε με αλεξίπτωτα στην Ελλάδα και ήλθε σε επαφή με τις ελληνικές αντάρτικές ομάδες. Με την βοήθειά τους, κατεστράφη μια αερογέφυρα ζωτικής σημασίας, στην κύρια σιδηροδρομική γραμμή των Αθηνών. Το βράδυ στης 28ης Σεπτεμβρίου 1942 είχε προγραμματιστεί η ρίψη της ομάδος των 12 Βρετανών σαμποτέρ σε καθορισμένες περιοχές. Τα κλιμάκια υπό τον Mayers θα έπεφταν στην Γκιώνα, όπου θα τους περίμεναν αντάρτες του Σεφεριάδη (ΕΛΑΣ), και τα κλιμάκια υπό τον Woodhouse θα έπεφταν σε ένα χωριό, Πέρα Κράψη, όπου θα τους περίμεναν αντάρτες του Ζέρβα.

 Όταν όμως οι σαμποτέρ υπό τον Mayers έφθασαν στα βουνά, κανείς τους δεν συνάντησε αντάρτες, παρά μόνο την μικρή ομάδα ληστανταρτών του Καραλίβανου που είχε κάποια σχέση με τον ΕΛΑΣ. Σχετικά με την περίπτωση του Ζέρβα, ο Woodhouse όχι μόνο δεν κατάφερε να έρθει σε επαφή μαζί του αλλά στις ερωτήσεις του προς τους χωρικούς των βουνών, άκουγε πως δεν τον γνώριζαν. Πράγματι, το πεδίο δράσεως του Ζέρβα δεν έχει καμία σχέση με το χωριό Πέρα Κράψη που στα χαρτιά αναφερόταν ως έδρα του. Για κάποιο ανεξήγητο λόγο, οι Βρετανοί είχαν μπερδέψει το χωριό Σακαρέτσι της Ηπείρου, όπου έμενε ο Ζέρβας τότε, με την Πέρα Κράψη. Η απόσταση μεταξύ των δύο χωριών υπολογιζόταν περίπου γύρω στα 100 χλμ. Έτσι, οι μέρες περνούσαν και η έναρξη της επιχείρησης καθυστερούσε υπέρμετρα

 Σήμερα είναι απόλυτα εξακριβωμένο ότι ο Άρης Βελουχιώτης γνώριζε για την επιχείρηση των Βρετανών σαμποτέρ από την πρώτη στιγμή, αλλά απέφευγε να τους συναντήσει. Εν τέλει ο Βελουχιώτης έτρεξε προς συνάντηση με τους Βρετανούς σαμποτέρ, μόνο αφού ενημερώθηκε πως ο Ζέρβας είχε ήδη συναντηθεί με τον Woodhouse και είχε δεχθεί να συνεισφέρει στην επιχείρηση χωρίς όρους. Με αυτά τα δεδομένα συναντήθηκαν για πρώτη φορά όλοι μαζί οι Βρετανοί με τους Ζέρβα και Βελουχιώτη στις 19 Νοεμβρίου στην Στρώμνη. Όμως το ΚΚΕ δεν έβλεπε με καλό μάτι αυτή την επιχείρηση και ο Βελουχιώτης εύρισκε διάφορες προφάσεις για να κωλυσιεργεί και να αναβάλλει. Τελικά αποφασίστηκε η 25^η Νοεμβρίου, ως ημέρα της επιχείρησης, υπό την αρχηγία του Ζέρβα, αλλά ο Βελουχιώτης δεν έπαψε να βρίσκει προσκόμματα, ακόμη και κατά την διάρκεια της επιχείρησης.

 Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος 120 αντάρτες του ΕΛΑΣ, 60 του ΕΔΕΣ και, βέβαια, Βρετανοί σαμποτέρ. Η επιχείρηση άρχισε στις 11.00 μ.μ. ακριβώς, ταυτόχρονα στο βόρειο και το νότιο τμήμα της γέφυρας, ενάντια στους Ιταλούς που την φύλαγαν, οι οποίοι έμοιαζαν σαν να τους περίμεναν. Εν τω μεταξύ, ενώ μαίνονταν οι μάχες, οι σαμποτέρ είχαν πάρει θέση. Ακολούθησαν 2 εκρήξεις (01,25΄και 02.21’) και μετά ρίφθηκαν από τον Σταθμό Διοικήσεως τρεις πράσινες φωτοβολίδες, που σήμαναν την αποχώρηση των ανταρτών. Η ώρα ήταν 2.30’ το πρωί της 26^ης Νοεμβρίου. Η επιχείρηση ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου είχε πραγματοποιηθεί επιτυχώς.

 Εν κατακλείδι, ο Γοργοπόταμος απετέλεσε το πρώτο μεγάλο σαμποτάζ έως τότε του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και ταυτόχρονα απετέλεσε την πρώτη και τελευταία φορά που οι Ελληνικές Αντιστασιακές Οργανώσεις συνεργάστηκαν αρμονικά μεταξύ τους. Από τον Δεκέμβριο του 1942, άλλωστε, ξεκινά σταδιακά να εξαπολύεται ο κατοχικός εμφύλιος. Πρώτη ενέργεια ήταν η προσπάθεια αιφνιδιασμού του Ζέρβα από τον Άρη Βελουχιώτη, στην Μεγαλόχαρη Άρτας, στα τέλη Δεκεμβρίου, όπου και απέτυχε.

 Χωρίς τον Ζέρβα, το σαμποτάζ δεν θα πραγματοποιείτο. Ο Βελουχιώτης έκανε τα πάντα, από το να μην συμμετάσχει στην επιχείρηση, μέχρι και να την αναβάλει, ελέω των απαγορευτικών οδηγιών του ΚΚΕ. Όταν αποφάσισε να συμμετάσχει, πειθάρχησε αποφασιστικά στις διαταγές του Ζέρβα. Οπωσδήποτε η ενίσχυση του ΕΛΑΣ ήταν σημαντική για την επιτυχή έκβαση της επιχείρησης, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει, ότι δικαιολογούνται οι μυθοπλασίες των τελευταίων δεκαετιών, ότι δηλαδή η επιχείρηση ¨Γοργοπόταμος» έγινε εξ ολοκλήρου από τον ΕΛΑΣ και τον Άρη Βελουχιώτη.

(*) Από την παρουσίαση του βιβλίου του Ιωάννη Β. Αθανασόπουλου: «ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ, Η κορυφαία στιγμή της ενωμένης Εθνικής Αντίστασης», που έγινε την Δευτέρα 20 Νοεμβρίου 2017, στον «Πανελλήνιο Σύνδεσμο Μαχητών και Φίλων της Εθνικής Αντιστασιακής Οργανώσεως "Χ"». Καταγραφή: ΘΩΜΑΪΣ ΠΑΡΙΑΝΟΥ.

ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ, ΦΘΙΩΤΙΔΑ, ΦΩΚΙΔΑ, ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, ΖΕΡΒΑΣ, ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ, ΡΟΜΕΛ, ΓΕΡΜΑΝΟΙ, ΝΑΖΙ, ΚΑΤΟΧΗ, ΣΑΜΠΟΤΑΖ, ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ, ΓΕΦΥΡΑ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ, ΠΑΠΑΔΙΑΣ, ΑΣΩΠΟΥ, ΓΚΙΩΝΑ, ΣΕΦΕΡΙΑΔΗΣ, ΠΕΡΑ ΚΡΑΨΗ, ΣΑΚΑΡΕΤΣΙ, ΚΚΕ, ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, ΚΑΡΑΛΙΒΑΝΟΣ, ΣΤΡΩΜΝΗ, ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ ΑΡΤΑΣ, ΑΡΤΗΣ, ΑΡΤΑ, ΒΡΕΤΑΝΟΙ, ΑΝΤΑΡΤΕΣ, ΣΑΜΠΟΤΕΡ, 1942, ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ.

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ